Inleiding
Het open delen van ontwikkeld digitaal leermateriaal en het hergebruiken van leermateriaal van anderen is nog niet vanzelfsprekend. Eén van de redenen die daarvoor vaak genoemd wordt is onvoldoende vertrouwen in de kwaliteit van het leermateriaal. Ben je zelf als docent onzeker over de kwaliteit van leermateriaal dat je hebt gemaakt, dan zal je niet snel besluiten dit open te delen. En ben je onzeker over de kwaliteit van gevonden leermateriaal dan zet je het als docent ook niet snel in. Genoeg reden dus om na te denken over de kwaliteit van het leermateriaal.
Kwaliteit is een begrip dat zich niet eenduidig laat definiëren. Het begrip kwaliteit geeft aan dat het materiaal geschikt is voor gebruik door de leden van jouw doelgroep. Je kunt het vertrouwen van de leden van de doelgroep in de geschiktheid van de collectie vergroten door het materiaal te beoordelen aan de hand van een kwaliteitsmodel.
Het kwaliteitsmodel bevat de criteria waaraan het leermateriaal voldoet om geschikt te zijn voor gebruik binnen de doelgroep. Het model geeft zowel houvast bij het ontwikkelen van eigen materiaal als bij het beoordelen van het materiaal van anderen. Bovendien zorgt het werken met een kwaliteitsmodel ook voor vertrouwen in het materiaal bij collega’s.
Om een kwaliteitsmodel op te stellen doorloop je een aantal stappen die hieronder verder worden uitgewerkt. Uitgangspunt is het door Surf ontwikkelde stappenplan (cc-by 4.0) voor open leermateriaal in het hoger onderwijs.
Stap 1: Bepaal scope, doel en doelgroep
- Voor welk leermateriaal wordt het kwaliteitsmodel opgesteld?
Betreft het bijvoorbeeld om een bepaald vak of een combinatie ervan, een thema zoals duurzaamheid, een onderwijsconcept, een sector, een leerniveau etc.
- Waarvoor dient het kwaliteitsmodel?
Moet het model houvast bieden bij het ontwikkelen en beoordelen van leermateriaal dat nog met je groep gemaakt moet worden of dient het kwaliteitsmodel om open gedeeld materiaal van derden te beoordelen?
- In welke context wordt het kwaliteitsmodel opgesteld?
Bijvoorbeeld een kwaliteitsmodel dat binnen je eigen sectie gebruikt gaat worden, op je school, of schooloverstijgend in een landelijke community of in een landelijk project.
|
|
Kwaliteit is een begrip dat zich
niet eenduidig laat definiëren
Afhankelijk van doel,
doelgroep en scope zullen
andere kwaliteitseisen aan het
leermateriaal gesteld worden
|
| |
| |
| |
Stap 2: Wie gaat het kwaliteitsmodel opstellen
|
Het is belangrijk om goed na te denken over het team dat het kwaliteitsmodel gaat opstellen. De teamsamenstelling moet passen bij de scope en de doelgroep.
Belangrijke aandachtspunten zijn:
- Praktijkervaring
Je wilt dat het model veel gebruikt gaat worden. Het is daarom belangrijk om bij het opzetten van het kwaliteitsmodel personen te betrekken die het model in de praktijk gaan gebruiken.
- Didactische kennis
Zorg in het team voor voldoende didactische kennis over digitaal leermateriaal en de inzet ervan.
- Technische kennis
Is het kwaliteitsmodel bedoeld voor het beoordelen van materiaal dat ontwikkeld is of gaat worden? Zorg dan dat het team toegang heeft tot iemand met goede kennis van de tool die gebruikt gaat worden bij het ontwikkelen. Zorg ook dat het team toegang heeft tot kennis over auteursrechten.
|
|
Het is moeilijk om achteraf aan de eisen van een kwaliteitsmodel te voldoen.
|
| |
| |
| |
Stap 3: Ontwikkel een eerste versie
|
Het projectteam stelt een lijst van criteria op. Dat kan op verschillende manieren. Tips voor het opstellen van de criteria:
Bestaande kwaliteitsmodellen
Laat je inspireren door bestaande kwaliteitsmodellen. Ga voor meer informatie naar achtergronden kwaliteitsmodel SURF.
Types criteria
In veel kwaliteitsmodellen wordt gewerkt met verschillende soorten criteria zoals (vak)inhoud, didactiek, vorm en presentatie:
- Vakinhoud
Controleer of er (landelijke) afspraken zijn over de inhoud van het curriculum of over een opleidingsprofiel. Zie bijvoorbeeld Leerplan in beeld van het SLO voor een goede bron van vakinhoudelijke criteria. Voor de diverse leerniveaus of thema’s bestaan verenigingen of stichtingen. Ook dit kan een goede bron zijn als inspiratie voor inhoudelijke criteria.
- Didactische criteria
Als basis voor didactische criteria kun je bijvoorbeeld leermaterialen bekijken die passen bij de didactische visie van de groep.
- Criteria voor vorm en presentatie
Bij criteria voor vorm en presentatie kun je bijvoorbeeld denken aan een criterium voor het toevoegen van metadata aan het leermateriaal. Het gaat dan om beschrijvingen van het leermateriaal zodat dit goed gevonden kan worden door bijvoorbeeld Wikiwijs of Google.
Formuleer SMART
-
Formuleer je criteria SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden). Zeg bijvoorbeeld niet ‘de tekst moet niet te klein zijn’, maar ‘de tekst moet minimaal een fontgrootte van x hebben’.
- Bepaal het belang per criterium. Meestal hoeft leermateriaal niet aan alle criteria te voldoen om toch van voldoende kwaliteit te zijn. Ga hierover met je projectgroep in gesprek. Deel de criteria in verschillende categorieën in, afhankelijk van het relatieve gewicht. Geef aan of een criterium een eis is of een wens die niet verplicht is.
- Spreek af hoe je het criterium gaat controleren, vooral wanneer het gaat om eisen die aan het materiaal gesteld worden. Een voorbeeld: wanneer het criterium is geformuleerd dat het materiaal geen spelfouten mag bevatten kan je ervoor kiezen om de hele tekst volledig op spelfouten te controleren. Maar misschien kost dat in de praktijk teveel tijd. In zo’n geval kan het de mogelijke procedure zijn: neem een steekproef van één pagina. Worden in de pagina geen spelfouten gevonden, dan is daarmee voldaan aan het criterium.
Niet teveel criteria
Maak de lijst van criteria niet te lang, dat schrikt toekomstige gebruikers af.
|
|
Bekijk bestaande kwaliteitsmodellen ter inspiratie
Houd voor ogen dat niet ieder criterium even belangrijk is. Wees helder over het belang.
Houd de gestelde eisen in de hand.
Te veel of te zware eisen
kunnen ontmoedigend
werken
|
| |
| |
| |
Stap 4: Test het kwaliteitsmodel
|
Test de eerste versie van het kwaliteitsmodel. Praktisch doe je dat door het model te vergelijken met materialen die de projectgroep van goede kwaliteit vindt. Controleer of je op basis van jouw model ook tot die conclusie zou zijn gekomen.
Controleer het leermateriaal op de gestelde criteria:
- Zijn alle criteria toegepast?
- Zijn de criteria niet te streng of te licht geformuleerd?
- Zijn de criteria begrijpelijk?
- Kloppen de procedures om de criteria te toetsen?
Gebruik de testresultaten om het model waar nodig aan te passen.
|
|
Test het kwaliteitsmodel
eerst op materialen
die de projectgroep
goed vindt
Stel het kwaliteitsmodel indien nodig bij
|
| |
| |
| |
Stap 5. Verzamel feedback
|
Het is essentieel dat draagvlak voor het kwaliteitsmodel wordt opgebouwd. Een goede manier om draagvlak te creëren en te vergroten is het vragen van feedback aan de mensen die het kwaliteitsmode in de praktijk gaan gebruiken. In veel gevallen zijn dit de docenten die het leermateriaal gaan ontwikkelen of het gevonden leermateriaal gaan beoordelen.
- Begrip
Voorwaarde voor goede feedback is dat het kwaliteitsmodel begrepen wordt. Het kan nuttig zijn vooraf een presentatie te geven met uitleg over het model en de achtergronden ervan, zoals de redenen voor de bepaalde criteria.
- Communicatie
Investeer in communicatie zodat het model bekend is binnen de doelgroep.
- Betrokkenheid
Laat degenen die feedback geven ook weten wat er met hun feedback wordt gedaan zodat zij betrokken blijven en zich medeverantwoordelijk voelen voor het model.
- Aanpassen
Gebruik de verzamelde feedback om het model zo nodig aan te passen.
|
|
Werk actief aan het
verkrijgen en
vergroten van draagvlak
Breng het model onder de aandacht
|
| |
| |
| |
Stap 6: Gebruik en evalueer het model
|
Na stap 1 tot en met 5 versie kan het gedragen en geaccepteerde kwaliteitsmodel gebruikt worden. Let daarbij op de volgende aandachtspunten:
- Maak vindbaar
Plaats het kwaliteitsmodel waar je doelgroep het kan vinden zoals op het communityplatform of in een gezamenlijke SharePoint-omgeving.
- Organiseer workshops
Organiseer indien nodig workshops over het gebruik van het kwaliteitsmodel.
- Verschaf feedbackmogelijkheid
Zorg voor een goede mogelijkheid om feedback te geven op het model en dat de feedback ook verwerkt wordt, bijvoorbeeld door jaarlijks een gereviseerde versie uit te brengen.
- Benoem een eigenaar
Benoem een eigenaar van het kwaliteitsmodel. Zorg dat deze taak indien nodig tijdig wordt overgedragen aan een opvolger.
- Monitor het gebruik
- Documenteer
Zorg voor goede documentatie van het hele proces zodat de werkwijze en het frame van het kwaliteitsmodel overdraagbaar is.
|
|
Maak het zo gemakkelijk
mogelijk om het
model te gebruiken
Zorg voor een eigenaar en
regel indien nodig
overdracht
|
| |
| |
| |
Stap 7: Werk met een keurmerk
|
Een kwaliteitsmodel helpt bij het ontwikkelen van bruikbaar leermateriaal voor je doelgroep. Een kwaliteitsmodel draag ook bij aan het vertrouwen dat gebruikers in de kwaliteit van het leermateriaal zullen hebben. Deel je het materiaal, dan zal echter niet iedereen die jouw materiaal vindt ervan op de hoogte zijn dat je een kwaliteitsmodel gebruikt. In Wikiwijs is het mogelijk voor een community om een keurmerk aan te vragen. Je kunt dit keurmerk dan toekennen aan leermateriaal dat aan je kwaliteitseisen voldoet. Bezoekers kunnen op materiaal met het keurmerk filteren. Bij klikken zien zij dan de criteria van je kwaliteitsmodel en verwerven daardoor inzicht in de eisen waaraan het leermateriaal voldoet. Ga naar de Handleiding keurmerken en bekijk de veelgestelde vragen over keurmerken.
|
|
Een keurmerk is een
tastbaar bewijs van
kwaliteit volgens het
kwaliteitsmodel
Binnen Wikiwijs is het
mogelijk om op
materiaal met een
bepaald keurmerk
te filteren
|
| |
| |
| |
