12. De toekomst en mogelijkheden van Street Law
Nu de Street Law pilot goed is verlopen en de ervaringen van de studenten, docenten en de scholen zeer positief zijn, hebben we besloten het vak Street Law ook volgend studiejaar aan te bieden binnen de bachelor rechtsgeleerdheid van de VU. We hopen de groep studenten dan uit te breiden tot maximaal 25 studenten. De positieve verhalen van de studenten die dit jaar aan Street Law hebben deelgenomen en het feit dat er nu veel meer informatie over Street Law beschikbaar is, maakt het werven van nieuwe studenten naar verwachting makkelijker. Ook is de bekendheid van, en het draagvlak voor Street Law bij de docenten van de Faculteit Rechtsgeleerdheid toegenomen.
We zullen volgend jaar niet de luxe hebben van de financiering door de Comenius beurs. Dat betekent dat de docenten minder tijd aan het vak kunnen besteden. Het met vier docenten bijwonen van alle Street Law bijeenkomsten zal dan niet meer mogelijk zijn. We zullen volgend jaar moeten zoeken naar een manier waarop de tijd die we aan Street Law besteden min of meer in verhouding staat tot de financiering die we ervoor krijgen. Mogelijk proberen we ook nog externe financiering voor het project te verkrijgen.
Meer studenten betekent ook meer werk. Vooral het plannen van de Street Law lessen op de scholen zal naar verwachting meer tijd in beslag nemen. Docenten zullen ook meer Street Law lessen moeten bijwonen, opdrachten moeten bekijken en portfolio’s moeten beoordelen. Tegelijkertijd zullen we minder tijd aan het vak hoeven te besteden omdat de lesplannen en materialen voor de wekelijkse bijeenkomsten grotendeels klaar liggen. Naar aanleiding van de evaluatie zullen we het programma optimaliseren, maar in grote lijnen zal dit hetzelfde blijven.
In dit hoofdstuk zullen we aandacht besteden aan de wijze waarop we Street Law hebben gepromoot binnen de Faculteit Rechtsgeleerdheid, de mogelijkheden om Street Law aan te bieden aan andere doelgroepen en de toepassing van Street Law methoden in het reguliere rechtenonderwijs.
12.1 Promotie van Street Law
Gedurende de Street Law pilot en daarna hebben we op verschillende manieren bekendheid gegeven aan Street Law. Om te beginnen hebben we alle docenten van de faculteit uitgenodigd om deel te nemen aan de Street Law training die in augustus op de VU Amsterdam werd gegeven door Rob Marrs en Lyndsey Thomson van de Law Society of Scotland. We hebben daarnaast berichten geplaatst in de facultaire nieuwsbrief en een presentatie gehouden over de aanvraag van de Comeniusbeurs voor Street Law. Aan verschillende groepen docenten is een korte introductie tot Street Law aangeboden. Z
o hebben we een Street Law les gesimuleerd met de deelnemers van de jaarlijkse Levenbachdag voor docenten Sociaal recht uit heel Nederland, en op de discussiedenkdag van de sectie Staats- en Bestuursrecht van de VU. Na afloop van de pilot hebben we in een lunchbijeenkomst kort onze ervaringen gedeeld en twee VU-studenten een les van 40 minuten laten geven. De reacties hierop waren erg positief.
Daarnaast hebben we (poster)presentaties gegeven over Street Law tijdens VU-brede evenementen, zoals de uitreiking van de Grassroots en KnowVU-awards, de onderwijsdag en een bijeenkomst over Community Service Learning. Ad Valvas, het magazine van de VU Amsterdam heeft een artikel gewijd aan Street Law. Dit alles heeft contacten opgeleverd met collega’s van andere faculteiten die interesse hadden om een vergelijkbaar project op te zetten in hun vakgebied.
Ten slotte hebben we een webpagina over Street Law gemaakt die vooral gericht is op middelbare scholen en MBO instellingen die interesse hebben in Street Law lessen en universiteiten en HBO instellingen/hogescholen die interesse hebben in een Street Law programma. We hebben ook berichten over Street Law verspreid via Linkedin. Dit heeft bijvoorbeeld een artikel opgeleverd op de website van Verus, de Vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs.
12.2 Mogelijke uitbreiding naar andere doelgroepen
Street Law is niet alleen geschikt voor leerlingen van middelbare scholen en MBO-studenten maar ook voor andere doelgroepen voor wie juridische informatie niet of slechts beperkt toegankelijk is, bijvoorbeeld asielzoekers en migranten, daklozen, gedetineerden of ouderen. Street Law lessen kunnen ook gegeven worden in buurthuizen over juridische onderwerpen waar buurtbewoners vaak mee te maken krijgen, zoals het gebruik van DigiD of het aanvragen van toeslagen. Daarnaast kunnen Street Law programma’s zich richten op vrijwilligers die werken met deze doelgroepen. De keuze van de doelgroep kan dus worden aangepast aan de opleiding waarin het Street Law programma wordt aangeboden. Zo kan het voor criminologen interessant zijn om te werken met strafrechtelijk gedetineerden, en voor studenten jeugdrecht om les te geven aan jongeren in jeugdinstellingen of in buurthuizen.
12.3 Street Law werkvormen in het reguliere onderwijs
We hebben al eerder aangegeven dat de werkvormen die in Street Law worden toegepast ook zeer geschikt zijn voor het reguliere juridische onderwijs. De docenten die hebben meegewerkt aan de pilot hebben dan ook dergelijke werkvormen ingebouwd in hun werkgroepen voor diverse vakken, bijvoorbeeld Rechtsbescherming in het Vreemdelingenrecht (minorvak derde jaar van de bachelor), Staatsrecht (derde jaar van de bachelor) en Beginselen staatsrecht (eerste jaar van de bachelor). Dit zorgt ervoor dat studenten gedurende de werkgroepen zelf actief aan de slag gaan en uitgedaagd worden om juridische problemen of onderwerpen te analyseren vanuit verschillende perspectieven. De interactieve werkvormen kunnen al dan niet gecombineerd worden met meer traditionele werkvormen, zoals het bespreken van een casus.
We geven hier een paar voorbeelden:
- In het vak Rechtsbescherming in het Vreemdelingenrecht waren twee werkgroepen opgenomen over asielrecht. In de eerste werkgroep stond het toepassen van de definitie van vluchteling uit het Vluchtelingenverdrag en het beoordelen van de geloofwaardigheid van een asielrelaas centraal. In deze werkgroep hebben de docenten eerst met studenten de door hen voorbereide casus besproken. Daarna zijn studenten in groepjes verdeeld met een bepaalde rol: procesvertegenwoordigers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst, advocaten en rechters. Zij zijn in groepjes (bewijs)stukken langsgegaan die aan de muur waren opgehangen, zoals verklaringen van de asielzoeker, identiteitsdocumenten en medische verklaringen. Studenten moesten op basis van de jurisprudentie en literatuur die zij hadden gelezen de bewijswaarde van die stukken beoordelen. Vervolgens bepaalde ieder groepje een standpunt en werd er een mini-moot court gehouden. Deze werkvormen lijken erg op de werkvormen die in het Street Law lesplan van Michael Morton worden gebruikt. Zij worden alleen toegepast op een hoger niveau en op een ander rechtsgebied.
- In de tweede werkgroep over asielrecht in hetzelfde vak hebben studenten vanuit verschillende perspectieven (Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, ambtenaren van de Immigratie- en Natuuralisatiedienst, Advocaten en rechters) nagedacht over een wetsvoorstel om de rechtsbijstand in asielzaken te beperken. Zij hebben allemaal hun standpunt naar voren gebracht in een mini-ronde tafel. Ook dit is een werkvorm die in Street Law gebruikt zou kunnen worden.
- In de inleidende werkgroep van het vak Staatsrecht (BA3) zijn studenten aan de slag gegaan met historische bronnen. Studenten kregen verschillende tekstfragmenten, van het Plakkaat van Verlatinghe tot het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden. Door de teksten aandachtig door te nemen en te bespreken, moesten studenten zien te achterhalen uit welke periode ze kwamen en wat hun staatsrechtelijke betekenis kon zijn. Die informatie moesten ze ordenen in een grote overzichtspuzzel.
- In het vak Beginselen staatsrecht (BA1) werden studenten uitgedaagd om op basis van de lesvoorbereiding in groepjes aan de slag te gaan met een overzichtsschema van de gemeentewet. Geen docent die alle informatie zendt, of een werkgroep waarin voorbereide antwoorden worden overlopen, maar actief aan de slag met elkaar en allerhande bronnen (wettenbundel, internet, voorbereiding …).
Een invulschema uit de werkgroep Beginselen staatsrecht (BA1), waarbij de docent, geïnspireerd door Street Law, de studenten zelf aan het werk heeft gezet.
12.4 Afsluiting
Street Law heeft veel toepassingsmogelijkheden. Het is niet alleen geschikt voor leerlingen van middelbare scholen en MBO-studenten, maar ook voor specifieke doelgroepen in de samenleving, die baat hebben bij praktisch juridisch onderwijs dat op hun situatie is toegespitst. Street Law biedt zo een prachtige kans voor Rechtenfaculteiten en -studenten om met hun kennis een bijdrage te leveren aan de samenleving. Daarnaast kan Street Law een beweging op gang brengen binnen de eigen faculteit richting het bieden van interactiever en uitdagender juridisch onderwijs voor rechtenstudenten.
