Planeten
Tijdens deze les gaan jullie leren over het zonnestelsel. En niet zomaar een zonnestelsel maar het zonnestelsel waar onze Aarde bij hoort. Er is veel te vertellen over de planeten binnen het zonnestelsel, daarom is ervoor gekozen om de verschillenden leerdoelen onder te verdelen in drie lessen.
- Les 1: Grote en kleine planeten
- Les 2: De grootte van de maan
- Les 3: De acht planeten
Les 1: Grote en kleine planeten
Lesdoelen
De leerling:
- weet dat de acht planeten verschillend in grootte zijn
- leert de namen van de planeten
- leert de volgorde van de planeten vanaf de zon
Een ruimtereis maken
Tip: Wanneer je het stripverhaal wilt gebruiken tijdens het maken van de oefeningen kun je het bestand downloaden. Dit doe je door met je muis op het stripverhaal te gaan staan. Boven in de rechterhoek verschijnt het volgende icoontje:
Wanneer je op dit icoontje klikt wordt gevraagd of je het document wilt opslaam. Klik op opslaan.
Daarna verschijnt linksonder op je scherm een balkje, wanneer je op dit balkje klikt opent het stripverhaal in een nieuw scherm en kun je deze naast je oefeningen zetten.
Oefeningen les 1
Oefening 1 - Grote en kleine planeten
Les 2: De grootte van de maan
Lesdoelen
De leerling:
- weet dat de aarde groter is dan de maan
- ontdekt dat iets kleiner lijkt als het verder weg staat
Verhaal
Het mannetje op de maan.
Lang geleden ging een man op een zondagmorgen naar het bos om hout te hakken. Van het gehakte hout maakte hij een grote takkenbos, wierp die op zijn schouders en keerde huiswaarts.
Onderweg ontmoette hij een kluizenaar, die met toverkracht was begaafd. Deze bleef voor de houthakker staan en sprak tot hem: "Wel man, hoe durf je om op zondag te werken! Weet je dan niet, dat er geschreven staat: zes dagen zul je werken, maar op de zevende dag zul je rusten?"
"Och kom," zei de houthakker vloekend, "wat kan het mij schelen, of het zondag of maandag is! Als ik op zondag werken wil, dan doe ik het." En met een vloek in plaats van een groet wilde hij zich verwijderen.
Maar de kluizenaar sprak: "Dan zal je voor straf en als waarschuwing voor anderen voor eeuwig met uw takkenbos op de rug op de maan zitten."
Hij raakte hem even met zijn toverstaf aan en daar vloog de houthakker naar de maan. Op heldere avonden kunt je hem daar nog altijd met zijn takkenbos zien zitten.
Cyclus van de maan
Tip: Wil je meer weten over de maan? Kijk dan onder het filmpje van de maancyclus. Daar staan nog zeven andere filmpjes over de maan.
De maan heeft invloed op meer dan alleen de oceanen en zeeën op aarde. Zo bestaat er bijvoorbeeld een verband tussen energie en de cyclus van de maan. Het is dan ook interessant om de cyclus van de maan in de gaten te houden!
Invloed van de maan
De maan beïnvloedt al het water op aarde. De aantrekkingskracht van de maan zorgt er bijvoorbeeld voor dat we het watergetijde kennen en ook dieren lijken de energie van de maan te voelen.
Astrologen hebben altijd gedacht dat de maan meer invloed op de mens heeft dan de meesten denken. Boeren begonnen vroeger met zaaien tijdens de nieuwe maan. Zo heeft elke fase van de maan een andere invloed.
Fases maancyclus
Gedurende een maand doorloopt de maan vier fases.
Maankalender van 2020
Wanneer je op deze link klikt kun je de verschillende standen van de maan zien in de maand april. Kijk bijvoorbeeld op welke dag het volle maan is? Wanneer is de maan bijna helemaal donker?
Nieuwe maan
Tijdens deze fase versmelten de maan en de zon: ze staan in elkaars verlengde aan de hemel. Dit is een fase van een nieuw begin. Boeren leerden vroeger dat dit de beste periode was om hun velden in te zaaien.
Eerste kwartier
In deze fase vormt de maan een hoek van 90° met de zon. De maan wordt steeds meer verlicht door de zon en straalt steeds feller waardoor we hem beter kunnen zien aan de hemel. We spreken in deze fase ook wel van een wassende maan.
Volle maan
De maan en de zon staan tegenover elkaar aan de hemel, ofwel in een hoek van 180°. In deze fase reflecteert de maan in zijn geheel het licht van de zon.
Laatste kwartier
Gedurende deze fase is de maan minder helder en minder zichtbaar aan de hemel. We spreken ook wel van een afnemende maan. De maan staat opnieuw in een hoek van 90° met de zon, maar deze fase verschilt van het eerste kwartier.
Bloedmaan
De bloedmaan is hetzelfde als een hele maansverduistering. De maan krijgt dan een rode kleur als de maan helemaal achter de aarde staat en zon er niet bij kan.
Een bloedmaan ontstaat als de maan in de schaduw van de aarde valt. Er komt dan niet veel licht bij de maan. Zo krijgt de maan een rode gloed en lijkt het op een bloedmaan.
Er is een bloedmaan geweest op 27 juli 2018. Als hem niet gezien heb dan moet je wachten tot 2033, dan is er weer een nieuwe.
Oefeningen les 2
Oefening 2 - De cyclus van de maan
Les 3: De acht planeten
Lesdoelen
De leerling:
- weet welke planeten manen hebben
- weet welke planeten ringen hebben
- weet welke kleur de verschillende planeten hebben
- weet wat een maan is
- weet wat een ring van een planeet is
Reis naar de hemellichamen
Reis naar andere hemellichamen
Niet al deze planeten zijn hetzelfde. Er zijn een aantal planeten die ringen hebben. Ook zijn er planeten die één of meerdere manen hebben. Op de afbeelding is te zien dar Saturnus een ring heeft. Hoe zit dat met de aarde? Heeft deze een ring, één maan of meerdere manen?
De planeten verschillen niet alleen in de hoeveelheid manen maar ook in kleur. Zo ziet de Aarde van een afstand er blauw uit en Mars ziet er rood uit, Mars wordt daarom de rode planeet genoemd.
| Planeet |
Ringen? |
Aantal manen |
Kleur |
| Mercurius |
Nee |
0 |
Donkere grijs |
| Venus |
Nee |
0 |
Wit (wolken), geel/oranje |
| Aarde |
Nee |
1 |
Blauw, groen, geel, rood |
| Mars |
Nee |
2 |
Rood, oker |
| Jupiter |
Ja |
63 |
Bruin, rood, wit |
| Saturnus |
Ja |
60 |
Geel, richting polen groener |
| Uranus |
Ja |
27 |
Cyaan (turkoois) |
| Neptunus |
Ja |
13 |
Blauwgroen |
Hoe komen de hemellichamen aan hun namen?
De namen van hemellichamen
Sterren en sterrenbeelden dragen namen die in veel gevallen al uit de oudheid stammen. Veel sterrenbeelden zijn genoemd naar figuren uit de Griekse mythologie. Sternamen komen vaak uit het Arabisch, en hebben betrekking op de positie van de ster in het betreffende sterrenbeeld ('Deneb' betekent bijvoorbeeld 'staart').
De planeten zijn genoemd naar Romeinse goden. Hun manen veelal naar andere figuren uit de Griekse of Romeinse mythologie, hoewel enkele grotere manen van de reuzenplaneet Uranus genoemd zijn naar hoofdpersonen uit toneelspelen van William Shakespeare en gedichten van Alexander Pope.
Planetoïden droegen oorspronkelijk ook mythologische namen, maar er zijn er inmiddels zo veel bekend dat vrijwel elke naam die door de ontdekker wordt voorgesteld (binnen bepaalde regels) geaccepteerd wordt. Kometen worden standaard naar hun ontdekker(s) genoemd.
Voor kraters van planeten en manen worden vaak bepaalde naamgevingsschema's gehanteerd. Zo worden kraters op Mercurius genoemd naar kunstenaars, en dragen de kraters op Venus allemaal vrouwelijke namen.
Hoe komt een planeet aan zijn ring?
De ring van Saturnus
De ware aard van de ring van Saturnus werd halverwege de zeventiende eeuw ontdekt door de Nederlandse astronoom Christiaan Huygens. Pas later bleek dat de ring geen vaste schijf kon zijn, maar uit talloze kleine brokstukken moest bestaan, die als ontelbare 'mini-maantjes' rond Saturnus cirkelden. Onbemande ruimtescheepjes zoals de twee Voyager-sondes hebben het ringenstelsel gedetailleerd bestudeerd.
Hoewel het ringenstelsel een middellijn heeft van ruim 120.000 kilometer, is het nergens dikker dan een meter of twintig. De meeste brokstukken in het stelsel bestaan grotendeels uit ijs en hebben afmetingen van een paar centimeter tot tien à twintig meter. De ringdeeltjes kunnen door hun onderlinge zwaartekrachtswerking samenklonteren, maar komen ook regelmatig met elkaar in botsing, waardoor ze weer uiteenvallen in grote hoeveelheden kleine brokstukjes.
Algemeen wordt aangenomen dat het ringenstelsel is ontstaan doordat zo'n ijsmaan is verbrijzeld, waarschijnlijk als gevolg van een kosmische botsing, mogelijk in de jeugd van het zonnestelsel.
Overigens hebben ook de andere drie reuzenplaneten (Jupiter, Uranus en Neptunus) een ringenstelsel. Die drie ringenstelsels zijn echter veel donkerder en minder opvallend dan het stelsel van Saturnus, waardoor ze pas in de jaren zeventig en tachtig zijn ontdekt.
Oefeningen les 3
Oefening 3 - De acht planeten
Klaar!
Natuurlijk is er over ons zonnestelsel nog veel meer te leren. Daarnaast is de ruimte zo groot dat er ook andere stelsel zijn. Wanneer je hier meer over wilt leren kun je op onderstaande link klikken.
Meer willen leren over het zonnestelsel
Eventuele extra opdracht:
Kies een planeet uit en zoek zo veel mogelijk informatie over deze planeet. Schrijf hier een stukje tekst over en zet het in googleclassroom.
De cyclus van de maan
