We hebben allemaal wel eens van die momenten waarop we denken aan de oneindige grootte van het heelal. Dat is vooral op die momenten waarop we de sterren aan de hemel kunnen zien. Niet alleen blijkt die sterrenhemel oneindig groot, ze is ook nog eens oneindig oud.
Als we dan terugkijken naar ons eigen leven, dan zien we dat we als mens eigenlijk maar kort leven, zelfs als we 100 jaar oud worden. Houdt het dan allemaal op na die 100 jaar? Veruit de meeste mensen in de wereld geloven dat er een leven na de dood is. Dat er in West-Europa momenteel veel mensen niet geloven in een leven na de dood, is uitzonderlijk in de wereldgeschiedenis.
De vraag is echter: wat geloofden de mensen dan?
Het Egyptische dodenboek
Fragment uit het Egyptische dodenboek zoals het gemaakt is voor Anni
Als we naar Egypte reizen, dan gaan we vaak naar de piramides. Het zijn indrukwekkende gebouwen, die duizenden jaren geleden zijn gemaakt voor gestorven farao's of andere hoogwaardigheidsbekleders. Mogelijk nog indrukwekkender is de schoonheid van het dodenmasker van de relatief onbelangrijke farao Toet AnkAmon. Hij lag in een sarcofaag in een graf dat vol was geschreven met hiërogliefen. In deze hiërogliefen stonden vaak spreuken die belangrijk waren voor het liernamaals. Die spreuken vormden vaak iets van wat later een dodenboek wordt genoemd. Soms hadden de overledenen ook papyrusrollen in hun graf. Omdat farao's en andere belangrijke mensen leefden in verschillende tijden, zijn er verschillende dodenboeken.
Kosten noch moeite werden gespaard om een goed leven na de dood te verzorgen voor de gestorvene. Vergeleken met de eeuwigheid is het leven hier op aarde maar kort.
In het oude Egypte was het leven na de dood zo belangrijk, dat het leven zelf in het teken stond van die dood. Voor farao's werden piramides gemaakt, maar ook andere belangrijke mensen bereidden zich tijdens het leven voor op de dood. Zo was het belangrijk om je lichaam te laten mummificeren en in sarcofaag allerlei spullen te hebben voor het hiernamaals. Er werden kleine beeldjes meegenomen van werknemers (shabti's) die voor je het veld zouden bewerken. De spreuken uit je dodenboek waren bedoeld om de lastige reis naar de plaats van het oordeel goed door te komen. Net zoals in latere godsdiensten stond het oordeel over je leven centraal.
Het joodse dodenrijk
De geest van Samuel wordt opgeroepen door de heks van Endor
De Tenach, ofwel de Hebreeuwse Bijbel, is weliswaar een dik boek, maar er staat weinig in over het leven na de dood. In het oude Egypte was iedereen tijdens het leven bezig met het hiernamaals. In de joodse cultuur was het omgekeerd. God was bezig met de mensen en met Zijn volk. Als het joodse volk de regels van God volgde, en dan met name de 10 geboden, dan ging het goed met het volk. Deden ze dat niet, dan kwam er allemaal onheil.
Staat er dan helemaal niet over het leven na de dood? Toch wel, al is het goed zoeken in stukken tekst. Het oproepen van geesten was verboden volgen de wetten van de Tora. Toch staat er een verhaal in de Bijbel waar een geest werd opgeroepen. Dat was op bevel van koning Saul, de eerste koning van het joodse volk. Hij wist niet of hij een oorlog moest voeren. Daarom wilde hij de geest van de net gestorven profeet Samuel op laten roepen. Hij liet het doen door een geestenoproeper in het stadje Endor. Het maakte de geest van Samuel chagerijnig en Saul stierf een dag later op het slagveld.
Verder staan er enkele losse verwijzingen naar het dodenrijk in de Bijbel. Het maakt een doodse indruk. Bovendien bestaat er zoiets als een diepste dodenrijk. Dat betekent dus dat er verschillende nivau's zijn in het dodenrijk. Soms kon het er koud en stil zijn. De profeet Daniël schrijft over hoe sommige kinderen van het volk zullen stralen als een fonkelend hemelgewelf. Sommigen die slapen in het stof zullen eeuwigleven en anderen worden veracht en verafschuwd.
Maar veel weten we niet over de joodse kijk op het dodenrijk
De vallei met de doodsbeenderen
De dode botten worden levend
Een van de bekendste verhalen uit de Hebreeuwse Bijbel die in verband worden gebracht met het leven na de dood, is een droom (visioen) van de joodse profeet Ezechiël.
Hij droomt hoe God hem meeneemt naar een plaats waar alleen maar beenderen liggen. De beenderen komen tot leven en worden een leger voor God. Zo komt het volk weer tot leven. Ze kunnen de strijd met het leven weer aan.
Veel gelovigen zien het als meer dan beeld van de wederopstanding van het joodse volk, nadat het moedeloos en teneergeslagen was. Ze zien het als en wederopstanding van iedereen die uit het graf komt. Deze wederopstanding zou dan plaats vinden nadat de werld vergaan is, het einde der tijden. Tot dat moment zijn alle overledenen in een soort slaap.
Om die reden zijn er veel graven waarop staat: hier rust...(naam van de overledene)... Het is alsof de dode slaapt en op de dag des oordeels weer wordt opgewekt.
Het paradijs
Het is moeilijk om een voorstelling te maken van het hiernamaals. Vaak wordt het paradijs gebruikt. Daarmee wordt de tuin van het visioen van Adam en Eva bedoeld. In die tuin hebben Adam en Eva een directe relatie met God en elkaar. Er zit niets tussen. Dat wordt gesymboliseerd met hun naaktheid. Ze hebben niets te verbergen voor God en voor elkaar. Door echter niet de regels te volgen, roepen ze het onheil over zichzelf af. Ze hebben iets te verbergen voor God. Daardoor worden ze verwijderd uit het paradijs. Mensen kunnen daarom niet in het paradijs leven met God, daarvoor is de afstand met God te groot.
Voor veel gelovigen heeft het verhaal van Adam en Eva meer dan een geestelijke lading.
Het visioen is in de loop der eeuwen gezien als een afbeelding van de plaats van het leven na de dood. Het is een soort tuin waar vrede heerst en waar niemand iets te verbergen heeft. Iedereen is er een kind van God.
Plato en de ideeënwereld
De dood van Socrates
Plato schreef uitvoerig over Socrates. Socrates werd door de politici veroordeeld tot het drinken van de gifbeker. Daar had Socrates geen moeite mee. Hij had de doodstraf kunnen ontlopen, maar dat deed hij niet. Hij heeft in zijn laatste maand veel met zijn vrienden gesproken over het leven na de dood. Hij vertelde hoe een mens naast het lichaam een ziel had. Een die ziel gaat naar een hogere wereld. Op het beroemde schilderij hiernaast is te zien hoe Socrates naar boven wijst, naar de ideeënwereld, terwijl zijn vrienden zwaar geëmotioneerd afscheid moeten nemen. Een van zijn vrienden moet hem de gifbeker aanreiken. Ze zijn veel emotioneler dan Socrates, die er geen moeite mee schijnt te hebben. Hij verheugde zich op een ontmoeting met de al overleden Griekse filosofen.
Hij vertelt hen dat de wereld op aarde niet ideaal is, hij heeft allerlei gebreken. In de hogere werld zijn die ideaalbeelden er wel. Alles wat hier op aarde is, is slechts een afspiegeling. De hogere wereld is de wereld van de ideeën, ofwel de ideeënwereld. Daar gaat de ziel heen.
De christelijke hemel en hel
Ook in de Middeleeuwen geloofde men in verschillende niveau's van het hiernamaals
Net zoals in het jodendom, zijn er in het christendom weinig beschrijvingen van het hiernamaals. Jezus Christus gebruikt echter wel veel beelden om iets weer te geven van het leven met God. Dat leven met God kun je hier op aarde beginnen en kan zich verontwikkelen in het hiernamaals. Dat is spiritueel.
Jezus vertelt over het Rijk van God en het Rijk van de Hemel. Het meest gebruikte beeld is dat van een (trouw)feest. Het geeft aan hoe je in vrede kunt leven bij God. Aan de andere kant kan je ook de pech hebben dat je niet bij het trouwfeest aanwezig bent door een gebrek aan liefde voor God en je naaste. Dan moet je buiten blijven, in het donker. Het is een plaats van huilen en tanden knarsen. Je maakt jezelf steeds verwijten dat de je die mooie kansen hebt laten liggen.
Jezus geeft aan het licht te zijn. Dan heb je geen oordeel. De dag des oordeels wordt daarmee een stuk makkelijker. Jezus zegt dan ook dat we een ander niet moeten oordelen, want met dat oordeel oordelen we onszelf.
Paulus schrijft over de derde hemel, ook toen ging men uit van meerdere niveau's in het hiernamaals. Johannes beschrijft een groot visioen, waar uiteindelijk alles goedkomt. In dat visioen (de Openbaring, ofwel Apocalyps) komen de meest verschikkelijke dingen voorbij, want voordat alles goed komt moet men door een grote hoeveelheid moeilijke tijden. Dit visioen vormt het laatste boek van de Bijbel.
Het islamitische paradijs en de hel
Ook in het paradijs van Mohammed zijn er meerdere niveau's.
In de Bijbel staan allerlei beelden en visioenen die een link leggen met de hemel en de hel. In de Koran worden deze beelden en visioenen vaak letterlijk uitgelegd. Beelden uit de evangeliën (verhalen over Jezus) en de Openbaring, worden vaak herhaald met de toevoeging dat Allah (God) zal belonen of straffen. Deze letterlijke manier van interpreteren van Bijbelse beelden kende ook christenen in vroeger eeuwen. Er verschenen echter buiten de Bijbel in de loop van de eeuwen veel andere verhalen, waarvan een aantal zijn terug te vinden in de Koran. De meest bekende daarvan zijn de verzen over de paradijselijke maagden.
Vooral het einde der tijden komt regelmatig terug in vele hoofdstukken van de Koran. Het einde der tijden handelt over een periode die vlak voor het einde van de wereld valt. Er zijn dan aardbevingen, de zon schijnt niet meer, mensen geven niets meer om elkaar, de Messias komt weer op de wereld, etc. Dan volgt het einde van de wereld en iedereen moet zich verzamelen voor het uiteindelijke oordeel. Daarna ga je naar een eeuwigdurend paradijs (vaak tuinen), de hel (vaak vlammen) of iets daartussen. De Koran roept in het dagelijkse gebed op om na te denken over het eindoordeel.
De video hieronder geeft een goed beeld van de wijze waarop orthodoxe moslims denken en voelen over het leven na de dood.
Swedenborg
Swedenborg
Emanuel Swedenborg (1688-1772) was een hoogbegaafde Zweedse wetenschapper met veel invloed op de regerings- en kerkelijke leiders. Hij was in zijn tijd een zeer bekende persoon. Zelfs de filosoof Immanuel Kant schreef een boekje over hem. In 1743 kreeg hij een aantal uitzonderlijke spirituele ervaringen. Hij vertelde dat hij uit zijn lichaam kon treden. Hij zag dan dingen uit het hiernamaals, zowel van de hemel als de hel. Hij had zijn regelmatige spirituele ervaringen meer dan 25 jaar. Hij kon vrij spreken met geesten, engelen en allerlei andere nabestaanden uit het hiernamaals. De bedoelingen van onderduidelijke Bijbelse Beelden werden uitgelegd.
Hij beschreef een groot aantal sferen in het hiernamaals. Die sferen pasten bij jouw persoonlijkheid. Dingen die je niet geleerd had op aarde, moest je in het hiernamaals alsnog leren. Het probleem echter, was dat het veel moeizamer ging. Je ging dan naar allerlei andere werelden.
Veel tijdgenoten reageerden sceptisch. Hij was immers in staat om uit te treden uit zijn lichaam en te vertellen wat hij meemaakte, terwijl ze erbij waren. Ook gebeurde het in 1759 dat hij in Gothenborg was en zag hoe woonplaats Stockholm (400 km verderop) in brand stond. In die tijd was er geen telefoon, dus dan kon hij niet weten. Hij vertelde aan zijn gasten dat de brand een groot deel van Stockhol verwoestte, maar dat zijn eigen huis werd gespaard. Er werden 2 koeriers naar Stockholm gezonden, die enkele dagen het verhaal bevestigden.
Bijna doodervaringen
Opgang naar de hemel, zoals geschilderd door Jeroen Bosch rond 1500.
Het probleem van de teksten in de heilige boeken en de visioenen van mensen zoals Swedenborg, is dat het enkelingen zijn. Je moet het maar geloven.
Sinds de jaren 70 van de vorige eeuw echter vertellen steeds meer mensen over ervaringen die ze hadden tijdens een crisis waarin ze op de rand van de dood stonden. Dat kon zijn bij een bijna-verdrinking, een hartfalen, of iets anders zijn. Inmiddels zijn er miljoenen mensen die een dergelijke ervaring hadden. Het viel op dat veel van die ervaringen vergelijkbaar waren. Sinds die tijd wordt gesproken over bijna doodervaringen.
In veel van de bijna doodervaringen (BDE) wordt een uittreden uit het lichaam ervaren. Men ziet dan het eigen lichaam op een afstand liggen en is in staat om naar andere plaatsen te gaan. In 30 tot 40% van de BDE's werd een lichtpunt in de verte ervaren, dat steeds groter werd. Men werd er niet door verblind. Het lichtpunt werd steeds groter en werd een soort tunnel waar men snel ingezogen werd. Het was niet beangstigend. Aan het einde van de tunnel kwamen velen in een tuinachtige omgeving. Vaak hadden ze dan ontmoetingen met bekende overledenen. Het gevoel was verheven.
Tegenover de mooie bijna doodervaringen stond ook een kleine minderheid die akelige ervaringen had.
Velen in de medische wetenschap reageerden sceptisch. Een medische verklaring voor het verschijnsel is niet gevonden, al zijn er veel theorieën bedacht. De verassing was groot toen een neurochirurg (hersenspecialist) zelf een bijna doodervaring had. In de video vertelt hij zijn verhaal.
Het arrangement Leven na de dood is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Pieter van Stiphout
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2020-03-25 09:47:16
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
In deze lessenreeks worden beelden geschetst van het leven na de dood zoals die in de heilige geschriften van de belangrijkste westerse godsdiensten zijn opgetekend.
In deze lessenreeks worden beelden geschetst van het leven na de dood zoals die in de heilige geschriften van de belangrijkste westerse godsdiensten zijn opgetekend.
PPT Eindigheid
