Opmars van de asmogendheden

Opmars van de asmogendheden

3.2. De opmars van de asmogendheden

Tijdens de eerste jaren van de oorlog veroverden de asmogendheden gebieden in een snel tempo. In West-Europa veroverden de Italiaanse en de Duitse legers het volledige vasteland, met uitzondering van vazalstaten of landen die zich neutraal opstelden. Enkel Groot-Brittanië bleef onafhankelijk en in oorlog met de asmogendheden. Hitler besloot echter te starten met operatie Barbarossa, de inval in de Sovjet-unie, waardoor zijn legers op veel verschillende fronten moesten vechten. Wanneer Japan een verrassingsaanval uitvoert op Pearl Harbour, wordt ook de VS in de oorlog betrokken en ontstaat er een gelegenheidsrelatie tussen de VS, GB en de Sovjet-Unie. Hierdoor kantelt het machtsevenwicht stilaan in het voordeel van de geallieerden.

Op deze tijdlijn wordt aangeduid welke periode er wordt besproken tijdens dit deel. In deze periode rukken de asmogendheden op over de hele wereld.
Op deze tijdlijn wordt aangeduid welke periode er wordt besproken tijdens dit deel. In deze periode rukken de asmogendheden op over de hele wereld.

3.2.1.De Blitzkrieg, Duinkerken en de Vichy-republiek

Na twee weken kwam de Sovjet-Unie ook in de strijd. Polen werd nu vanuit het westen (door Duitsland) en oosten (door de SU) aangevallen. Duitsland en de Sovjet-Unie slaagden erin om in een maand het Poolse leger te vernietigen. Het plan werd uitgevoerd zoals werd afgesproken tussen ministers van Buitenlandse Zaken Molotov en von Ribbentrop in de geheime protocollen van augustus 1939. De snelle opmars van de Duitse troepen had te maken met een nieuwe strategie: de blitzkrieg.

De Blitzkrieg was een snelle bewegingsoorlog met tanks die ondersteund werden door vliegtuigen en gevolgd werden door grondtroepen. Ze hadden het doel door de linies te breken en vijandelijke troepen te omsingelen en versterking te voorkomen. Ondanks deze strategie en technologische superioriteit verloren de Duitsers toch nog steeds meer dan 15.000 manschappen tijdens de verovering van (de helft van) Polen.

Hitler had gelijk met zijn inschatting dat Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk niet zouden aanvallen. Frankrijk deed een kleine aanval op het Saargebied waarbij enkele dorpen werden ingenomen, maar daar stopte het. De legers van de verschillende landen mobiliseerden manschappen en namen hun posities in. De British Expeditionary Force was gelegerd in het oosten van België (ten noorden van Samber en Maas), waar de Duitsers in 1914 een doorbraak hadden geforceerd. Ook een deel van het Frans leger trok in die richting.

In april viel Duitsland Denemarken en Noorwegen binnen. Op 10 mei 1940 was het de beurt aan België, Nederland, Frankrijk en Luxemburg. Bij het binnenvallen ontweken de Duitsers de Maginot-linie, een reeks van verstevigingen aan de Frans-Duitse grens. Ze vielen binnen door de Ardennen, terwijl de geallieerde troepen dachten dat dit voor de tanks van de Duitsers niet toegankelijk zou zijn. Door een snelle omtrekkende beweging werd een groot deel van het Britse leger ingesloten in Duinkerken. Uiteindelijk konden deze geëvacueerd worden door onder andere vissersboten over het kanaal te sturen van gewone Britse burgers. Dit staat bekend als het ‘mirakel van Duinkerken’. Hierdoor werden meer dan 300.000 troepen gered en bleef het Britse leger intact genoeg om een invasie van GB te voorkomen. Dit is het begin van ‘De slag om Engeland’, die later in de oorlog doorslaggevend zou blijken. Op dat moment zag het er echter slecht uit voor de geallieerden: een groot gedeelte van Frankrijk gaf zich over op 25 juni.

 

Het mirakel van Duinkerken

Een deel van Frankrijk, Vichy-Frankrijk, bleef zogezegd ‘onafhankelijk’ en werd dus niet bezet door de Duitsers. In realiteit moesten zij zij zich echter schikken en ze bekleden zelfs een actieve rol van samenwerking met het Duitse Naziregime. Zij werden, net als Slowakije eerder, een vazalstaat.

Belangrijk is dat ook al de Franse kolonies in het bezit kwamen van het nazi-regime. Vooral in Noord-Afrika had Frankrijk aanzienlijke kolonies die zich aan de kant van de asmogendheden schaarden. Dit was een zware tegenvaller voor de geallieerden.

Een kaartje van de veroveringen van de asmogendheden met een detail van Vichy-Frankrijk
Een kaartje van de veroveringen van de asmogendheden met een detail van Vichy-Frankrijk

3.2.2. Mare nostrum, de balkanoorlog en de oorlog in Egypte

Het kaartje is van het Romeinse rijk
ten tijde van Hadrianus. Je ziet dat
het Romeinse rijk de volledige mid-
delandse zee omsluit.

In 1940 stond Hitler op het toppunt van zijn roem, en kwam Mussolini steeds meer in diens

schaduw te staan. Italië bezette weliswaar ook wat gebieden (waaronder dus Albanië), maar hield duidelijk geen gelijke tred met de Duitsers. Benito Mussolini vond dat de landen rond de middelandse zee aan Italië toebehoorde omdat ze tijdens het Romeinse rijk van Hadrianus helemaal in handen van ‘Italianen’ waren. De term ‘Mare Nostrum’ (‘onze zee’) stamt van daar.

Als eerste poging om de middelandse zee opnieuw op te eisen, was het fascistisch Italië  aanvankelijk Griekenland binnengevallen in oktober 1940. Griekenland was bijster slecht op oorlog met Italië voorbereid: het kon aanvankelijk slechts 10 divisies (ca. 100.000 man) in het veld brengen en bezat geen noemenswaardige luchtmacht. De Italianen waren echter al bijna even slecht voorbereid. Legerbevelhebbers klaagden dat ze te weinig voorbereidingstijd hadden en het feit dat ze een veldtocht in november moesten voeren nu de weersomstandigheden zo slecht waren. Toch zag men het optimistisch in: men verwachtte dat de veldtocht tegen de slecht bewapende Grieken een militaire "wandeling" zou worden.  Italië werd echter roemloos verslagen en het Griekse leger drong de aanvallende troepen terug tot in het binnenland van Albanië. Hierdoor moest Duitsland troepen afstaan teneinde Italië te helpen in de Balkanoorlog. Dit was ook belangrijk omdat de geallieerden anders vanuit Griekenland een tegenoffensief zouden kunnen opzetten. Een snelle Duitse Blitzkrieg-campagne volgde in april 1941 en in mei 1941 stond Griekenland onder bezetting van de drie asmogendheden Duitsland, Italië en Bulgarije.

Op het kaartje boven zie je het tweede wapenfeit waarbij de Italianen vanuit hun kolonie in Libië Egypte binnenvielen in de hoop om de strategische doorgang van het suez-kanaal te veroveren en de Britten in de regio te breken. Maar ook hier moest het slecht bewapende en slecht georganiseerde Italiaanse leger al snel het onderspit delven en ook hier moesten de Duitsers ter hulp schieten. Hitler stuurde zijn geniale generaal Rommel naar Noord-Afrika, maar moest zijn troepen dus opsplitsen waardoor het zwakker kwam te staan op andere fronten

3.2.3.Operatie Barbarossa, Pearl Harbour en de gelegenheidsrelatie

Ondertussen had Hitler zijn blik opnieuw naar het Oosten gericht. Hij verscheurde het molotov von Ribbentroppact (zie boven) met de Sovjet-Unie, en begon aan Operatie Barbarosa: zijn inval in de Sovjet-Unie. Het doel was om Moskou in te nemen en nog Lebensraum te veroveren voor het Duitse volk, maar ook om een definitief einde te maken aan het communisme.

De Duitse troepen veroverden veel gebied in een korte tijd, maar Rusland kon zich na verloop van tijd beter organiseren en had een bijkomend voordeel met hun enorme reserves aan soldaten. Toen de winter aanbrak, vertraagde de Duitse opmars.

De snelle opmars van de Duitsers word een halt toegeroepen door de winter. Toch zal Hitler de strijd om Rusland nog niet opgeven.
De snelle opmars van de Duitsers word een halt toegeroepen door de winter. Toch zal Hitler de strijd om Rusland nog niet opgeven.

Onmiddellijk na de Eerste Wereldoorlog was de VS terug gekeerd naar een isolationistische politiek, waarbij ze zich niet mengde in de wereldpolitiek. Zo hielpen ze het Verenigd Koninkrijk niet (openlijk) tijdens het moeilijke eerste oorlogsjaar. Japan schatte de onbereidwilligheid om oorlog te verklaren als een teken dat de VS ook niet wou vechten met Japan en liever zou onderhandelen. Op 7 december 1941 werd de VS verrast door een Japanse aanval op Pearl Harbour. De VS, die een isolationistische politiek voerden, werden zo in de wereldoorlog gesleurd. De Amerikanen zouden voortaan hun enorme voorraad grondstoffen en kapitaal inzetten om Duitsland en Japan te verslaan.

 

Een filmscène die de aanval op Pearl Harbour uitbeeld

Japan had verschillende redenen om de VS aan te vallen.

  1. De belangrijkste reden voor de aanval op Pearl Harbour was het economische embargo dat de Verenigde Staten instelde om de Japanners weerwerk te bieden voor hun agressie. Japan had in 1940 wanneer Frankrijk capituleerdeimmers Indo-china bezet, een Franse kolonie. Ook zette ze druk op Thailand om zich bij hen aan te sluiten.
  2. Ook het feit dat de VS militaire materieel leverde aan het Verenigd Koninkrijk, een vijand van Duitsland (en dus onrechtstreeks Japan), leidde tot de overtuiging dat de VS een vijand was die moest aangevallen worden om hun positie in Azië te verstevigen.
  3. Daar kwam bij dat een mondialisering van het conflict onvermijdelijk leek voor de asmogendheden, en dat ze dus liever de eerste slag wilden toebrengen.

De speech van Pearl Harbour

Na de aanval op Pearl Harbour, kon de VS niet anders dan hun neutrale positie opgeven en aan de oorlog deelnemen. De grote economische druk die de oorlog met zich meebracht, zorgde er echter voor dat er aan het thuisfront ook sociale verschuivingen gebeurden die de traditionele machtsverhoudingen onder druk zetten. Verschillende bevolkingsgroepen zagen in het conflict een optie om hun sociale positie te verbeteren, anderen kwamen onder druk te staan.

 

TAAK: Oorlog op het thuisfront: sociale verschuivingen in de VS

Oorlog op het thuisfront: inleiding

De positie van de vrouw

Door de deelname van de VS aan de oorlog, verdwenen er veel mannen uit belangrijke posities op de arbeidsmarkt. Vrouwen grepen de kans met beide handen om een volwaardige plaats in te nemen in de maatschappij. En dat deden ze niet enkel in de fabrieken!

Oorlog op het thuisfront: de positie van de vrouwen

De positie van de Japanse bevolking

Door de deelname van de VS aan de oorlog veranderde de visie die de Amerikanen hadden op de Japanse Amerikanen. Hun positie in de samenleving ging er drastisch op achteruit. Bekijk het filmpje en los de vragen op.

 

 

Oorlog op het thuisfront: de positie van de Japanse Amerikanen

De positie van de zwarte bevolking

De positie van de zwarte bevolking was altijd al slecht geweest binnen de Amerikaanse samenleving, en daar bracht de oorlog niet zomaar verandering in. Toch werden de eerste stappen richting emancipatie gezet in het leger, al was dat ook uit pure noodzaak...

Oorlog op het thuisfront: de positie van de zwarte bevolking

Van erg groot belang is dat er door operatie Barbarossa en Pearl Harbour een gelegenheidsrelatie ontstond tussen de ideologische vijanden: de Verenigde staten (VS) en Groot-Britannië (GB) enerzijds en de Sovjet-Unie (SU) anderzijds. Ze gingen samenwerken tegen een gemeenschappelijke vijand, de asmogendheden.