Over deze quest...Kan onze economie eeuwig doorgroeien? De meerderheid van de economen ziet economische groei als 'heilig'. Maar de Engelse econoom Kate Raworth vindt dit niet haalbaar en komt met een revolutionaire theorie voor de economie van de toekomst. De economie van de 21e-eeuw is niet lineair, maar heeft de vorm van een donut.
8 april 2020 kwam in het nieuws dat de gemeente Amsterdam de donut heeft omarmd en dit model voor haar strategie van de verduurzaming van de stad gebruikt (zie verder bij de Verderkijker)! Actueler kunnen jullie dus niet aan het werk zijn!
Begeleiding Heb je een vraag, ik help je graag!
Tijdbesteding
Mate van vrijheid
Dit is een gecontroleerde quest. Je bepaalt zelf wanneer en waar je deze quest doet. Je maakt deze quest alleen.
Progress Monitor
Met deze quest werk je aan: Economie (onderbouw) - Duurzaam ondernemen - Circulaire economie
Leerspier
Centraal in deze quest staat koppelingen maken: je zoekt de samenhang tussen allerlei bronnen die al in deze quest staan, maar ook van daarbuiten. Vanuit de samenhang zoek je verder naar relevantie en betekenis om van daaruit jouw show te maken.
Routeplanner
Planning
Tijd
Onderdelen
1. Motivatiemotor
Seesaw: jouw motivatiemotor
Seesaw een screenshot van jouw duurzaamheidsscan score en de kernboodschap van re-thinking progress
2. De donut
3. Economie & Milieu
Seesaw: screenshot van het resultaat van jouw toets met 3 goede antwoorden.
4. Duurzaamheid
5. Show
Seesaw: show
6. Terugkijker
Seesaw: terugkijker
Motivatiemotor
Passie uitoefenen
Naar een doel streven
Nieuwsgierigheid
Iets totaal nieuws leren
"Duurzaam ondernemen is echt mijn ding."
"Ik wil de wereld duurzamer maken."
"Wat als alle economieen volgens de donut zouden werken?"
"Ik wil weten wat de donut economie betekent."
Zet in Seesaw welke van deze vier pijlers jou het meest motiveert om deze quest tot een goed einde te brengen en waarom. Plaats je blog in het mapje Economie
Verderkijker
Zoals jullie inmiddels wel weten doorloop je bij economie altijd 3 stappen: kiezen, samenwerken en verdelen. Dit doe je voor jezelf (individueel), dit doet een bedrijf en de overheid volgt dezelfde stappen. In deze quest kijken we naar jouzelf en naar bedrijven. Hoe jij en bedrijven deze 3 stappen zetten. Maar we doen dat vanuit een speciale invalshoek namelijk duurzaamheid en circulariteit. Hoe bepalen deze onderwerpen wat er gebeurt in de 3 stappen.
Deze economie quest stelt als vraag: is de donut het antwoord?
Kate Raworth heeft een nieuw economisch model gemaakt. Dat model heeft de vorm van een donut, vandaar “Donut economie”.
Raworth stelt dat het doel van de economie moet zijn, dat alle aardbewoners voldoende voedsel hebben, drinkwater, sanitair, onderdak, medische voorzieningen, scholing en politieke invloed. Alle aardbewoners dienen zich te bevinden in de veilige suikerzoete ring van de donut. Vermeden dient te worden dat hen dit sociaal fundament ontzegd wordt en dat zij terechtkomen in het gat van de donut. Al met al wordt het aantal mensen dat in het gat van de suikerzoete donut is gevallen, geschat op 2 miljard.
De buitenste ring van de donut(het ecologisch plafond) ziet Raworth als de uiterste mogelijkheden die de aarde biedt. Zodra de buitenste ring van de donut wordt aangetast, worden de aardse bronnen overbelast. Het model laat zien dat de grenzen van de aarde reeds overschreden worden. Er is verlies van landbouwgronden door verzadiging met stikstof en fosfaten, verandering van klimaat en verlies van biodiversiteit.
Raworth is het dus oneens met de meerderheid van de economen die economische groei als 'een heilig moeten' zien.
‘Donutmodel' als oplossing voor een circulair Amsterdam na corona
Dit nieuws en het krantenartikel uit The Guardian zijn van 8 april 2020!
Het college van B en W van Amsterdam presenteerde vandaag de strategie voor de verduurzaming van de stad. Amsterdam Circulair 2020-2025 moet zorgen voor een vermindering van gebruik van nieuwe grondstoffen en materialen. De gemeente gebruikt in haar strategie het ‘donutmodel' van de Britse econoom Kate Raworth als gids voor de toekomst.
Reis(blog)
Jongeren Duurzaamheidsscan
Welkom bij deze vragenlijst. Fijn dat je meedoet!
Voordat je aan de vragenlijst begint:
• Klik bij elke vraag in het hokje van jouw antwoord.
• Wanneer er bij een vraag meer antwoorden mogelijk zijn, staat dit aangegeven bij de vraag.
• Als je op een vraag echt geen antwoord kunt geven, kruis dan ‘weet niet’ of ‘niet van toepassing (n.v.t.)’ aan. Staat dat antwoord er niet bij, sla dan de vraag over.
• Je gaat steeds naar een nieuw scherm (de volgende vraag) door op ‘verder’ te klikken.
Maak een screenshot van jouw uitslag!
Bekijk onderstaande video en schrijf wat de kernboodschap van dit filmpje is.
Re-thinking Progress: The Circular Economy
Zet in Seesaw:
1. een screenshot van jouw score en schrijf daarbij of je de uitslag bij jou vindt passen.
2. de kernboodschap van het filmpje Re-thinking Progress
De Donut
De economie van de toekomst
Kan onze economie eeuwig doorgroeien? De meerderheid van de economen ziet economische groei als 'heilig'. Maar de Engelse econoom Kate Raworth vindt dit niet haalbaar en komt met een revolutionaire theorie voor de economie van de toekomst. De economie van de 21e-eeuw is niet lineair, maar heeft de vorm van een donut.
Het produceren van goederen en diensten kan allerlei nadelige gevolgen voor het milieu hebben.
Immers voor het maken van producten zijn grondstoffen nodig en het winnen van grondstoffen kan slecht zijn voor het milieu.
En ook het maken van producten kan slecht zijn voor het milieu; er kunnen allerlei vormen van milieuvervuiling optreden.
Maak de volgende opdracht. Dan zie je hoe het produceren van voedsel belastend kan zijn voor het milieu.
Stap 1: Grondstoffen
Onder grondstoffen worden materialen verstaan die worden gebruikt om een product te maken.
Natuurlijke grondstoffen zijn stoffen die in de natuur worden gevonden, zoals aarde, gas, olie, koper en ijzererts. Ook gewassen en hout zijn voorbeelden van natuurlijke grondstoffen.
Bekijk het volgende filmpje van Schooltv.
Het gaat over de verbouw van katoen. Waar wordt katoen onder meer voor gebruikt?
Maak de volgende oefeningen.
Stap 2: Milieuvervuiling
De productie van goederen en diensten kan nadelige gevolgen hebben voor het milieu.
Je kunt verschillende vormen van milieuvervuiling onderscheiden.
Vervuiling van:
lucht
water
bodem
horizon
In Nederland komt bodemverontreiniging op grote schaal voor. Er zijn ongeveer 250.000 locaties waar de bodem mogelijk ernstig vervuild is. Veel vervuiling stamt nog uit het verleden.
Het gaat om plekken waar vroeger benzinestations, garages, chemische wasserijen of gasfabrieken stonden, en om landbouwgrond waar vroeger gevaarlijke en inmiddels verboden bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt.
Stortplaatsen zijn jarenlang vervuild met giftige stoffen.
Ondergrondse olietanks in tuinen zijn vaak opgevuld met zand, maar kunnen vroeger olie gelekt hebben.
Beantwoord de volgende vragen over milieuverontreiniging.
Stap 3: Linfen, China
Volgens een rapport van de Wereldbank liggen de meest vervuilde steden in China. Een van die steden heet Linfen.
De luchtkwaliteit in deze stad is zo slecht dan één dag rondlopen in Linfen gelijk staat aan het roken van drie pakjes sigaretten.
Bekijk de video over de stad Linfen.
Daarna maak je de opdracht. Daarin vul je een tekst aan die gaat over deze video.
Bekijk ook de volgende video. Daarin zie je hoe snel smog kan ontstaan.
Watervervuiling ontstaat door menselijke of natuurlijke activiteiten die de kwaliteit van water in negatieve zin aantasten.
Onder watervervuiling wordt verstaan, een verandering in de kwaliteit van het water met een schadelijk effect voor mensen, dieren of planten die met het water in contact komen.
Verontreinigd water is niet meer geschikt als drinkwater en als zwemwater of viswater.
De belangrijkste soorten verontreinigingen zijn stoffen die ziekte kunnen opwekken (bijvoorbeeld virussen en bacteriën), zuurstofverbruikende vervuiling (bijvoorbeeld plantenresten en algen die door bacteriën verteerd worden), anorganische vervuiling (bijvoorbeeld zuren, zouten, metalen of voedingsstoffen), grof drijvend materiaal (bijvoorbeeld olie, plastic, visnetten en pesticiden) en fijn zwevend materiaal dat licht tegenhoudt.
De term watervervuiling wordt meestal gerelateerd aan de mens, maar kan ook van natuurlijke aard zijn. Soms vindt vervuiling plaats door erosie van stoffen uit de rotsen in de ondergrond, of door erosie na hevige regenval.
In 2010 produceerde de wereld 275 miljoen ton plastic afval, waarvan tussen de 5 en 12 miljoen ton in zee terecht kwam.
In Europa en Noord-Amerika is het ophalen en verwerken van afval nu vrij goed geregeld, zodat ‘wij’ slechts een kleine bijdrage aan de plastic soep leveren.
In Azië is het besef dat al dat weggooiplastic op den duur de oceanen kan verstikken nog nauwelijks aanwezig. Maar liefst 80% van al het plastic afval in oceanen wordt geloosd door de industrie en door mensen op het land en belandt in zee via rivieren, kanalen en havens.
Daarnaast zijn schepen, de visserij en de offshore industrie belangrijke veroorzakers van de vervuiling, maar vergeleken met het landaandeel is dit ‘maar’ 20%. Bij bepaalde zeedierpopulaties heeft bijna ieder dier al plastic in zijn maag.
De Ocean Cleanuphaalde in 2021 816.000 kilo afval uit de oceanen. De hoofdgedachte achter The Ocean Cleanup (bedacht door Boyan Slat, een Nederlandse uitvinder en milieuactivist) is om deze oceaanstromingen het werk te laten doen.
Een installatie van drijvende schermen kan zwevend kunststof naar een centraal punt leiden.
Het kunststof kan vervolgens verwijderd en gerecycled worden voor de productie van duurzame producten.
De verwachting is dat de helft van de Great Pacific Garbage Patch in vijf jaar wordt verwijderd.
Bekijk de video van de Ocean Cleanup.
Je kunt dan in versneld tempo zien hoe het zwevend kunststof in de oceaan verzameld wordt.
Beantwoord daarna de vraag.
Klik op Theoceancleanup en vervolgens op 'Start exploring' om te zien hoeveel plastic afval er wereldwijd aanspoelt of ronddrijft.
Stap 5: Aantasting, uitputting
Bestudeer in de Kennisbank de pagina over vervuiling.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Zet in Seesaw een screenshot met het resultaat van jouw toets met 3 goede antwoorden.
Duurzaamheid
Duurzaamheid
De term 'duurzaamheid' hoor je tegenwoordig vaak.
Duurzaam bouwen, duurzaam eten, duurzame kleding, duurzaam ondernemen, duurzame visserij, enz.
Wat betekent dit eigenlijk?
Dat is de vraag die in deze opdracht centraal staat.
Bekijk de video over duurzaam wonen.
Welke maatregelen neemt de bewoner van dit huis om duurzamer te wonen?
Stap 1: Duurzaam
Er zijn vele definities van de term 'duurzaam'.
Een ervan is: Duurzaamheid is de mate waarin een samenleving in staat is in haar eigen behoeften te voorzien zonder toekomstige generaties de kans te ontnemen in hun behoeften te voorzien' ofwel `niet meer natuurlijke hulpbronnen gebruiken dan dat er bijkomen, zodat mensen ze ook in de toekomst nog kunnen gebruiken.
In de opdracht ga je van een aantal productieprocessen aangeven of ze duurzaam zijn of niet.
Stap 2: Duurzame hulpbronnen
Voor de fabricage van producten die je dagelijks gebruikt zijn grondstoffen en energie nodig.
IJzererts is een voorbeeld van zo'n grondstof en aardolie wordt gebruikt voor de opwekking van energie.
Bekijk onderstaande clips van de site van Schooltv.
Soms is de grens tussen deze twee uitputbaar en onuitputbaar niet zo duidelijk.
Omdat dit afhangt van de snelheid waarmee de hulpbron verbruikt wordt in vergelijking met de snelheid waarmee de hulpbron zich kan vernieuwen.
Maak nu de oefening over duurzame hulpbronnen.
Stap 3: Duurzame energie
Veel van onze energie komt van fossiele brandstoffen, zoals aardolie, gas en kolen.
Het kan ook anders: door gebruik te maken van zon, water en wind.
De vraag naar elektriciteit neemt toe.
Er worden steeds meer windmolens en zonnepanelen gebouwd om alle huishoudens in Nederland op een duurzame manier te kunnen voorzien van elektriciteit.
De zon is een bron van energie en warmte.
Met behulp van zonnepanelen zou iedereen in Nederland de benodigde stroom op kunnen wekken.
Maar dat doen we nog niet. In Europa lopen we erg achter met het opwekken van zonnestroom.
Op Ameland geven ze het goede voorbeeld, daar streeft men naar 100% zonne-energie.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de volgende tekst. Heeft deze mevrouw een punt?
Maak daarna de opdracht.
Denk hier maar eens over na!!
Bij de kassa van een supermarkt stelt de jonge caissière mij voor, dat ik voortaan mijn eigen boodschappentas meebreng, in plaats van een plastic tas te kopen.
"Want plastic tassen zijn niet goed voor het milieu", zo zegt ze.
Ik verontschuldig me en leg haar uit: "Wij hadden dat groene gedoe niet toen ik jong was!"
De caissière antwoordt: "Ja, en dat is nou juist ONS PROBLEEM vandaag-de-dag: JULLIE generatie maakte zich niet druk om het milieu te sparen voor de toekomstige generaties!"
Ze heeft gelijk, onze generatie had dat groene gedoe niet in onze dagen.
Toen hadden we melk, frisdrank en bier in flessen, die we leeg en omgespoeld terugbrachten naar de winkel. De winkel stuurde deze dan terug naar de fabriek en daar werden deze flessen gesteriliseerd en opnieuw gevuld. Wij deden echt aan recycling.
Wij liepen of fietsten en verplaatsten ons niet iedere keer in een 200-PK-machine, als we twee straten verder moesten zijn.
We droogden onze kleren aan de lijn en niet in een energieverslindende machine die continu 220 volt verbruikt. Wind- en zonne-energie droogden onze kleren.
Babyluiers gingen in de kookwas, omdat wegwerpluiers niet bestonden.
Kinderen droegen de afdankertjes van oudere broers en zussen en kregen geen gloednieuwe kleren.
Maar de jongedame heeft gelijk! Wij hadden dat groene gedoe niet in onze tijd.
In die tijd hadden we – misschien – één tv of radio in huis en niet een op elke kamer.
De tv had een klein schermpje, formaat zakdoek en niet een scherm ter grootte van een kamerwand.
In de keuken werden gerechten gemengd en geroerd met de hand, omdat we geen elektrische apparaten hadden die alles voor ons deden.
Wanneer we een breekbaar object moesten versturen per post, dan verpakten we dat in een oude krant en niet in piepschuim of plastic bubbeltjesfolie.
Wij gebruikten onze eigen boodschappentassen of kartonnen dozen bij de supermarkt.
In die tijd gebruikten we geen maaimachine op benzine als we het gazon maaiden. We gebruikten een maaier die geduwd moest worden en functioneerde op menselijke kracht.
Wij sportten door te werken, zodat we niet naar een fitnessclub hoefden te gaan om op ronddraaiende loopbanden te gaan rennen, die werken op elektriciteit.
Maar ze heeft gelijk. Wij hadden dat groene gedoe toen niet.
Wij dronken uit de kraan wanneer we dorst hadden, in plaats van uit een plastic fles of blikje, die na 30 slokken wordt weggegooid.
Wij vulden zelf onze pennen met inkt, in plaats van elke keer een nieuwe pen te kopen.
Wij vervingen de mesjes van een scheermes, in plaats van het hele ding weg te gooien alleen omdat het mesje bot is.
Maar, wij hadden dat groene gedoe niet in onze tijd.
Mensen namen de trein of de bus en kinderen liepen of fietsten naar school in plaats van hun moeder als 24-uurstaxi te gebruiken.
Wij hadden één stopcontact per kamer en niet een heel arsenaal aan stekkerdozen en verlengsnoeren om een dozijn apparaten van stroom te voorzien.
Wij hadden één vaste telefoon in de gang en geen mobiele telefoon om een signaal op te vangen van een satelliet die 2.000 mijl verderop in de ruimte hing, zodat we konden overleggen met anderen om de dichtstbijzijnde pizzatent te vinden.
Maar is het niet in- en intriest dat de huidige generatie klaagt over hoe verspillend wij 'oudere mensen' waren, gewoon omdat wij 'dat groene gedoe' niet hadden in onze tijd?
Beschrijf samen met een klasgenoot een aantal dingen waarop jullie zelf zouden kunnen bezuinigen.
Zijn jullie het met alles eens?
Noem ook een aantal zaken waarmee jullie het oneens zijn.
Vergelijk dat met andere klasgenoten.
Praat met elkaar over de verschillen en vul elkaar aan.
Fossiele energiebron
Energie uit organisch materiaal (dierlijke materie en/of (dode) planten) dat in eerdere geologische tijdvakken door fotosynthese is vastgelegd en sinds die tijd bewaard is gebleven. Bijvoorbeeld aardolie, steenkool en aardgas.
Uitputting Het te snel opmaken van natuurlijke hulpbronnen (we halen dus in hoger tempo dingen uit de natuur dan dat ze aangevuld kunnen worden).
Zure regen
Neerslag met een laag zuurstofgehalte die veroorzaakt wordt door allerlei vormen van industrie. Daarnaast dragen ook automobilisten bij aan het verzuren. De neerslag bestaat uit onder andere stikstofoxiden opgelost in regenwater.
Aantasting Afname van de kwaliteit van de natuur en landschappen.
Vervuiling
Het brengen van schadelijke of andere ongewenste stoffen in onze leefomgeving.
Temperatuur
De mate van warmte (of kou) uitgedrukt in graden.
Atmosfeer
De lucht om de aarde die door zwaartekracht aan de aarde gebonden is.
Emissie
Uitstoot van bijvoorbeeld schadelijke stoffen met als gevolg vervuiling van de lucht.
Koolstofdioxide
In zuivere toestand een reukloos en kleurloos gas dat van nature in de aardatmosfeer voorkomt.
Stikstofoxide
Verzamelnaam voor verbindingen van stikstof en zuurstof. Deze ontstaan bij alle vormen van verbranding op hoge temperatuur.
Ecosysteem Een ruimtelijk systeem waarin tussen de levende (dieren en planten) en niet-levende (lucht, water en bodem) onderdelen bepaald wordt welke planten en dieren er leven en kringlopen op gang brengen die met elkaar in evenwicht zijn.
Duurzame energie
Energie uit hernieuwbare energiebronnen.
Zonne-energie
Energie opgewekt vanuit de kracht van de zon.
Windenergie
Energie opgewekt uit wind.
Waterkracht
Het benutten van stromend of vallend water om energie op te wekken.
Stuwdam
Een obstakel in een rivier waarachter een stuwmeer ontstaat.
Biobrandstof
Het opwekken van energie uit biomassa.
Aardwarmte
Op zeer grote diepte (vanaf 500 meter) zit bruikbare aardwarmte. IJsland gebruikt deze voor verwarming.
Bodemwarmte Halen we tot 100 meter diepte uit de bodem, en wordt gebruikt voor verwarming van woningen, gebouwen en bijvoorbeeld kassen.
Waterstof Met elektriciteit kan waterstof uit water gemaakt worden (elektrolyse).
Duurzaamheid Niet meer natuurlijke hulpbronnen gebruiken dan dat er bijkomen, zodat mensen ze ook in de toekomst nog kunnen gebruiken.
Hulpbronnen De natuurlijke rijkdommen van onze planeet, zoals delfstoffen, water en lucht.
Show
In 2050 wil Nederland volledig circulair zijn. Mede daarom hoor je de termen circulair, duurzaam en de relatie tussen economie en milieu tegenwoordig steeds vaker. Deze termen komen terug bij bedrijven die zich bezig houden met: bouwen, eten, kleding, ondernemen, vissen etc.
Zoek een bedrijf wat een voorbeeld is voor duurzaam of circulair ondernemen en oog heeft voor economie en milieu. Over dat bedrijf gaan je een show maken.
Bij economie presenteren we alles graag altijd via 3 wegen: in tekst, in grafieken en door berekening. Laat dat ook zien in jouw show!
Voor inspiratie kun je onderstaande links bekijken:
In de show vertel je waarom dit een voorbeeld bedrijf is.
* Gebruik de donut om uit te leggen dat dit bedrijf de sociale ondergrens waarborgt en de grenzen van de aarde respecteert.
Vertel daarom minimaal iets over
* de grondstoffen die worden gebruikt,
* over de productiemethoden,
* over de werknemers van het bedrijf,
* de werkomstandigheden en
* over het transport van de grondstoffen en
* het eindproduct.
Zorg dat je aandacht besteed aan hoe en waarom dit bedrijf duurzaam en circulair is en hoe het rekening houdt met economie en milieu.
Bij economie presenteren we alles altijd via 3 wegen: in tekst, in grafieken en door berekening. Afbeeldingen voegen vaak ook informatie toe en maken de show natuurlijk leuk om naar te kijken!
Laat dat zien in jouw show!
Je kunt deze show de vorm geven die je zelf wilt: een poster, een presentatie, een rapportage etc.
Klaar?
Laat de show beoordelen door mevrouw van Leeuwen en presenteer je show in je coachgroep.
Jouw show wordt beoordeeld op:
de inhoud: de show laat zien wat wordt bedoeld met de donut en hoe dit bedrijf actief is op het gebied van circulariteit en duurzaamheid.
de vorm: de show is origineel en is met zorg gemaakt.
Terugkijker
Plaats in Seesaw een reflective journal (in het mapje Economie) met daarin antwoord op de volgende vraag:
Deze economie quest heeft als titel: 'Is de donut het antwoord?' Leg deze titel uit in ca. 100 woorden.
Het arrangement Is de donut het antwoord? is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Economie en milieu
Biomassa
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.