Hoe landdegradatie ontstaat - v456

Hoe landdegradatie ontstaat - v456

Hoe landdegradatie ontstaat

Introductie

Overal ter wereld gaat landbouwgrond in kwaliteit achteruit, waardoor de opbrengst ervan afneemt, soms tot op het nulpunt. Ook in het Middellandse Zeegebied is dat het geval.

Wat zijn in deze regio de oorzaken voor de achteruitgang van de bodem? Welke rol is hierin weggelegd voor het landbouwbeleid van de Europese Unie en voor de opkomst van het toerisme in deze omgeving? Dat zijn de vragen in deze opdracht.

 

 

Wat ga ik leren?

Hoofdvraag

  • Waarom heeft het Middellandse Zeegebied te kampen met landdegradatie?

Deelvragen

  • Welke vormen van landdegradatie treden er op in het Middellandse Zeegebied?
  • Welke factoren die ook elders in de wereld een rol spelen, dragen bij aan deze landdegradatie?
  • Welke factoren die alleen in de regio een rol spelen, dragen bij aan deze landdegradatie?
  • Wat voor rol spelen het landbouwbeleid van de Europese Unie en de opkomst van het (massa)toerisme in de regio bij het optreden van landdegradatie in de regio?

Begrippen

  • Landdegradatie:
    • (versnelde) bodemerosie
    • verzilting
    • verwoestijning
  • Oorzaken van landdegradatie:
    • overbeweiding
    • ontbossing.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Vooraf

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbanken en maak de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1

Je leest hoe landdegradatie ook in het Middellandse Zeegebied veroorzaakt wordt door (versnelde) bodemerosie, verzilting of verwoestijning. Aan de hand van atlaskaarten geef je antwoord op de vragen over het bodemgebruik in deze regio.

Stap 2

Je onderzoekt de oorzaken van landdegradatie in het Middellandse Zeegebied waarbij je atlaskaarten en Google Earth gebruikt.

Stap 3

Je leest door welke factoren de problematiek rond landdegradatie is toegenomen in het Middellandse Zeegebied. Je leest een tekst en beantwoord vragen met behulp van atlaskaarten.

Afronding

Samenvattend

Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.

Eindopdracht A

Maak de eindtoets.

Eindopdracht B

Jullie doen een voorstel tot landschapsherstel en werken aan de hand van een aantal vragen dit voorstel verder uit.

Examenvragen

Oefen de eindexamenvragen.

Terugkijken

Kijk terug op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.

Wat kan ik al?

Bestudeer de Kennisbanken.

Maak nu de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1: Landdegradatie in kaart

Erosie van een landschap in beeld:
de Kloof van Aradena op Kreta.

In het Middellandse Zeegebied gaat op sommige plaatsen de bodem in kwaliteit achteruit waardoor landbouw steeds minder opbrengt. Deze landdegradatie vindt op drie verschillende manieren plaats: door (versnelde) bodemerosie, verzilting of verwoestijning.

Vergelijk met elkaar de volgende Bosatlaskaarten over het Middellandse Zeegebied:

  • Middellandse Zeegebied: Water en droogte
  • Middellandse Zeegebied: Toeristen en vluchtelingen

 

De Spaanse stad Almería lijkt in een woestijn te liggen. Een blik op badlands in Spanje.

Stap 2: Oorzaken van landdegradatie

De bodem wordt steeds slechter voor
landbouw

Landdegradatie is niet nieuw in het Middellandse Zeegebied en evenmin iets dat alleen in deze regio voorkomt. Van oudsher is al sprake geweest van erosie (waarbij behalve de toplaag ook andere lagen van de bodem door wind of water worden weggevoerd) en (versnelde) bodemerosie (waarbij alleen de toplaag wordt weggevoerd door wind of water).
Het rooien van bossen (om ruimte te maken voor akkers of weiden) en overbeweiding hebben net als elders in de wereld bodemerosie versterkt. Daarnaast is er op enkele plaatsen in de regio ook sprake van dreigende verwoestijning en komt met name in Spanje verzilting van de bodem voor.

Stap 3: De rol van politiek en toerisme

Naast de olijfboom is ook de amandelboom - zie de steenvrucht en de amandel op de afbeelding - een gewas dat veel geteeld wordt in het Middellandse Zeegebied. De amandelboom gedijt goed in het klimaat dat kenmerkend is voor het grootste deel van deze regio.

In het Middellandse Zeegebied is het probleem van landdegradatie groter geworden door:

1. Veranderingen in de landbouw
Eerst was de landbouw in het Middellandse Zeegebied kleinschalig en aangepast aan de omstandigheden, vooral aan het klimaat en de bodem van de regio. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde dat, bijvoorbeeld in Zuid-Spanje.

Lees het artikel ‘Verwoestijning in Zuid-Spanje’.

Als gevolg van de manier waarop de EG tot aan de hervormingen in 1992 de landbouw in zijn lidstaten financieel ondersteunde met de extensieve veeteelt,  werden - ook in het Middellandse Zeegebied -  kuddes geiten en schapen groter.
Dit had effect op de kwaliteit van de bodem die voor de extensieve veeteelt werd gebruikt. Hierdoor werd op plekken voor extensieve veeteelt flora sneller door deze boerderijdieren aangevreten, soms sneller dan er bij kan groeien. In dat geval was er sprake van overbeweiding waardoor de bodem steeds kaler wordt en daardoor steeds meer te lijden krijgt van landdegradatie door (versnelde) bodemerosie.

2. Ontwikkeling van het (massa)toerisme
Na de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) en na de wederopbouwperiode nam de welvaart in Europa toe. Hierdoor konden steeds meer mensen zich veroorloven om in het buitenland op vakantie te gaan,  ’s zomers om te kamperen of voor een zon-, zand- en zeevakantie en ’s winters om aan wintersport te doen.

Zoek op in de Bosatlas de kaart Middellandse Zeegebied - Ontwikkeling toerisme.

Afronding

Samenvattend

Bij 'Wat ga ik leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

​Landdegradatie  
(Versnelde) bodemerosie  
Verzilting  
Verwoestijning  
Overbeweiding  
Ontbossing  


Bespreek de begrippen met een klasgenoot.

Eindopdracht A: Toets

Eindopdracht B: Onderzoek

Voorstel tot landschapsherstel

Je hebt gezien dat het Middellandse Zeegebied te kampen heeft met landdegradatie. Je hebt ook gezien wat hiervan de oorzaken zijn en hoe landbouwbeleid en de opkomst van het toerisme in de regio dit probleem verergerd hebben.
Nu ga je na hoe dit probleem kan worden aangepakt, rekening houdend met de omstandigheden die kenmerkend zijn voor het Middellandse Zeegebied.

Je docent vraagt je om een plek op te zoeken waar sprake is van landdegradatie aan de hand van de Bosatlas deelkaarten:

  • Spanje en Portugal: Bodemaantasting
  • Middellandse Zeegebied: Bodemgebruik en natuurlijke hulpbronnen
  • Middellandse Zeegebied: Verwoestijning

Dien je voorstel bij je docent in. Aan de hand van de ingediende voorstellen kiest je docent er vijf uit.
Hij verdeelt de klas in vijf groepen en wijst iedere groep één van de geselecteerde vijf plekken toe.

Dan gaan jullie aan de slag.

Gebruik bij je onderzoek de informatie in deze opdracht, de bronnen die je bij het maken van deze opdracht hebt gebruikt (ook die je zelf hebt opgezocht), Google Earth, andere opdrachten over landschappen en wat je verder aan informatie op internet kunt vinden.
Eén bron krijg je alvast cadeau: het artikel ‘Alternatief voor irrigatie in Spanje’.

Formuleer antwoorden op de volgende vragen:

  • Van wat voor landdegradatie is er sprake?
  • Wat zijn de oorzaken van deze landdegradatie?
  • Wat kan er worden gedaan om de door landdegradatie aangerichte schade te herstellen of te beperken?

Spreek onderling af wie het onderzoeksverslag schrijft en wie het gaat presenteren aan de klas.

Beoordeling

Je docent beoordeelt de onderzoekverslagen op de volgende punten:

  • Is het verslag helder en goed opgebouwd?
  • Is een goed beeld gegeven van de aard van de landdegradatie en de oorzaken hiervan?
  • Is bij het doen van aanbevelingen voor herstel van de schade door landdegradatie voldoende rekening gehouden met reliëf, de bodemgesteldheid en het klimaat van de plek waar de schade is ontstaan?

Verslag schrijven

Een verslag is een goede manier om een onderzoek te beschrijven dat je hebt uitgevoerd.        

 

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

VWO 2017-TV1

VWO 2017-TV1 Vragen 14-17

VWO 2018-TV2

VWO 2018-TV2 Vraag 16

VWO 2019-TV2

VWO 2019-TV2 Vraag 11

VWO 2021-TV2

VWO 2021-TV2 Vragen 12-15


Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

Terugkijken

Intro

  • Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
    Zijn de vragen in de intro voldoende behandeld in deze opdracht?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
    Welke vormen van landdegradatie zijn specifiek voor het Middellandse Zeegebied en welke factoren dragen daaraan bij?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
    Heb je de opdracht op tijd afgekregen?
  • Inhoud
    In de opdracht kijk je naar oorzaken van landdegradatie.
    Zijn de oorzaken in het Middellandse Zeegebied anders dan in bijvoorbeeld Nederland?
    Licht je antwoord toe.
  • Eindopdrachten
    Heb je de eindtoets goed gemaakt? Had je een goede score?
    Hebben jullie een reëel voorstel tot landschapsherstel ingediend en uitgewerkt?
    Ben je tevreden met het resultaat?
  • Examenvragen
    Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?

Bronnen

  • Het arrangement Hoe landdegradatie ontstaat - v456 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-01-20 16:45:44
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Hoe landdegradatie ontstaat" besproken. Op sommige plaatsen gaat de bodem in kwaliteit achteruit waardoor landbouw steeds minder opbrengt. Deze landdegradatie vindt op drie verschillende manieren plaats: door (versnelde) bodemerosie, verzilting of verwoestijning. Bij erosie kan de vruchtbare toplaag van de bodem verdwijnen die planten nodig hebben om te groeien, minder planten en daarmee minder wortels die de bodem beet houden veroorzaakt weer meer erosie en zo vind er versnelde bodemerosie plaats. Door het toenemen van toerisme in veel plakken vindt er meer landdegradatie plaats omdat er meer vraag is naar landbouw producten dan de bodem aan kan, vaak gaat dit ook gepaard met waterproblematiek.
    Leerniveau
    VWO 6; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Landschappen (en menselijke activiteit); Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    aardrijkskunde, arrangeerbaar, bodemerosie, landbouw, landdegradatie, stercollectie, verwoestijning, verzilting, vwo456, waterproblematiek

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content - Gereedschapskist. (2019).

    Gereedschapskist activerende werkvormen

    https://maken.wikiwijs.nl/105906/Gereedschapskist_activerende_werkvormen

    VO-content Aardrijkskunde. (z.d.).

    Template opdracht - v456

    https://maken.wikiwijs.nl/141201/Template_opdracht___v456

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Hoe landdegradatie ontstaat

    Landdegradatie in kaart

    Veranderingen in de landbouw

    Ontwikkeling van het (massa)toerisme

    Hoe landdegradatie ontstaat

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van