Het Middellandse Zeegebied heeft verschillende klimaten, van vochtig tot droog, van koud - hoog in de Spaanse Sierra Nevada, in de Apennijnen, de Pyreneeën en het alpien plooiingsgebied - tot ’s zomers warm, zonnig en droog, ’s winters zacht met af en toe regen. Dat laatste is wat de meeste toeristen en Noordwest-Europeanen, die er de winter doorbrengen, kennen.
Hoe heeft de vegetatie zich aangepast aan dit klimaat? Hoe hebben mensen geleerd ermee te leven en op zodanige wijze landbouw te bedrijven dat hun akkers en weiden voldoende opleveren om ervan te leven?
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Hoe slagen bewoners van het Middellandse Zeegebied erin zo om te gaan met de bodem, de levende natuur en het klimaat dat ze aan de kost kunnen komen?
Deelvragen
Wat zijn de belangrijkste kenmerken van het klimaat in de regio?
Hoe worden geografische factoren bodem en flora in de regio beïnvloed door de geografische factor klimaat en lucht?
Hoe bedrijven mensen landbouw in de regio binnen de mogelijkheden en beperkingen van de geografische factoren bodem, flora en klimaat en lucht en de manieren waarop die factoren op elkaar inwerken?
Begrippen
Subtropische landschapszone
Mediterrane vegetatie
Mediterrane landbouwtypen
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Wat kun je al?
Bestudeer de Kennisbanken en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Je leest over weer, temperatuur en neerslag in het Middellandse Zeegebied en welke uitschieters het klimaat daar kan hebben. Je leest teksten, maakt oefeningen en gebruikt o.a. de klimaatindeling van Köppen hierbij.
Stap 2
Je leest over het samenspel van bodem, flora en klimaat in het Middellandse Zeegebied. Je gebruikt de Bosatlas om vragen te beantwoorden.
Stap 3
Je krijgt uitleg over hoe mensen omgaan met bodem, flora en welke invloed dit op de landbouw in het gebied heeft. Je maakt drie oefeningen en zoekt op internet naar informatie over schaalvergroting in de landbouw.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Maak een brochure over akkerbouw en veeteelt in het Middellandse Zeegebied als advies voor landbouwbedrijven.
Examenvragen
Oefen de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Je gaat op vakantie ergens in het Middellandse Zeegebied of je bent gepensioneerd en wilt de winter ergens in deze regio doorbrengen. Wat voor klimaat zul je er aantreffen?
Zoek op in de Bosatlas de kaart Europa - Klimaat
GB54 Kaart 79B / GB55 Kaart 79A Klimaatgebieden
Maak gebruik van de klimaatcodes van Köppen in de volgende oefening.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Ondanks het klimaat dat bijna overal in de regio heerst, kan het er ook buitengewoon warm of koud worden. In Barcelona en omgeving kan het in januari ineens zomers warm worden, zelfs tot rond 30 graden Celsius.
Lees de volgende tekst.
ROME - In Italië wordt gesproken van een heuse Driekoningensneeuwstorm. Het noorden is wel gewend aan winterweer, maar nu zucht ook de rest van het mediterrane land onder ijzige temperaturen en sneeuwval. In Rome duikt de temperatuur onder het vriespunt en de Vesuvius bij Napels is bedekt met een laag sneeuw. Zelfs op de Eolische eilanden tussen Sicilië en het vasteland zijn sneeuwvlokken neergedwarreld, meldde persbureau ANSA vrijdag.
Door het slechte weer op zee bleven de veerboten van en naar deze en andere Italiaanse eilanden aan de kade. In Avenillo, ten oosten van Napels, kwam een 44-jarige dakloze om het leven door de kou. In het zuidelijke Bari, de hoofdstad van de regio Apulië, lag zo'n 15 centimeter sneeuw.
De uitzonderlijke kou en neerslag hebben her en der het treinverkeer platgelegd. Ook op de wegen ontstonden problemen.
Bron: De Telegraaf 6 januari 2017.
Wind
Deze uitschieters in temperatuur hebben op meerdere plaatsen te maken met een wind die af en toe opsteekt en in diverse streken een eigen naam heeft gekregen. De bekendste zijn de Föhn, de Mistral, de Bora, de Sirocco en de Meltemi. Daardoor kan het op die plaatsen in korte tijd aanzienlijk kouder of juist warmer worden.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Met de neerslag die in de regio valt, zijn twee dingen aan de hand die je niet kan afleiden uit klimaatcodes van Köppen en klimaatdiagrammen van plaatsen als Mallorca, Athene en Algiers. Neerslag valt meestal in de vorm van zware buien. Soms valt daarbij zoveel neerslag in korte tijd dat beken en rivieren buiten hun oevers treden en straten en huizen onder water komen te staan.
Lees over het tweede kenmerk dat schuilgaat achter klimaatcodes en -diagrammen het artikel ‘Verdroging Zuid-Europa’
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het klimaat in het Middellandse Zeegebied, of eigenlijk de geografische factor klimaat en lucht, is van grote invloed op twee andere geografische factoren, flora en bodem. De flora is ook afhankelijk van de bodem. Samen bepalen deze factoren het aanzien van landschappen in de regio.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In de Oudheid waren er veel bossen in de regio. Daarna hebben die op de meeste plaatsen plaatsgemaakt voor struiken en kleine bomen. Dit type flora wordt maquis of macchia genoemd. Deze bomen en planten zijn bestand tegen lange periodes van droogte en hoge temperaturen en sommige planten herstellen zich gemakkelijk na natuurbranden omdat ze zaden voortbrengen die pas ontkiemen als er een brand is geweest. Bomen en planten groeien op een stenige en vaak afhellende bodem met daarop weinig of geen verweringsmateriaal waarin regenwater dus ver in kan wegzakken in scheuren en spleten. Ten slotte moeten planten zich zien te beschermen tegen dieren die ervan eten.
Bomen en planten hebben zich op allerlei manieren aangepast aan deze omstandigheden. Toch groeien bomen en planten in de regel niet dicht op elkaar, of anders gezegd: is de begroeiingsdichtheid niet groot.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Wijngaard in Portugal, een mooi
voorbeeld van terrassenlandbouw.
Hoe mensen omgaan met bodem, flora en klimaat
Van oudsher werd landbouw vooral bedreven op glooiende terreinen tussen 200 en 500 meter boven de zeespiegel en ook in hoger gelegen gebieden. In de laagvlaktes kwam de malariamug voor en liepen mensen gevaar om malaria te krijgen. Ook kwamen er soms overstromingen op die laagvlakten voor. Nadat de malariamug is uitgeroeid, werden ook laagvlaktes in cultuur gebracht.
De manier waarop landbouw bedreven wordt, is aangepast aan het klimaat, en aan de gesteldheid van bodem en flora. Dat is te zien aan de keuze van gewassen en het soort boerderijdieren waarmee boeren werken.
Zoek op in de Bosatlas de kaart Bodemgebruik en Natuurlijke Hulpbronnen:
GB54 Kaart 115B / GB55 Kaart 114A-115A
Oefening 1: Hoe mensen omgaan met bodem, flora en klimaat
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Na de Tweede Wereldoorlog maakten kleine landbouwbedrijven in de regio steeds meer plaats voor grote. Deze schaalvergroting werd in de hand gewerkt door het wegtrekken van vooral jonge mensen uit de regio naar landen in West- en Noord-Europa, omdat ze daar meer konden verdienen dan in hun gebied van herkomst.
Een andere oorzaak van deze schaalvergroting is steeds meer samenwerking tussen landen in Europa na de oprichting van de EEG (voorloper van de EU) in 1957.
Oefening 3: Hoe mensen omgaan met bodem, flora en klimaat
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Je bent werkzaam bij de Landbouwuniversiteit te Wageningen en adviseert mensen die ergens in het Middellandse Zeegebied een landbouwbedrijf willen opzetten of overnemen.
Je schrijft hiervoor een brochure aan de hand van wat je over klimaat, bodem en flora in de regio hebt geleerd en het samenspel tussen deze drie geografische factoren.
De brochure bevat de volgende onderwerpen:
akkerbouw in heuvelachtig gebied
akkerbouw in vlak gebied
extensieve veeteelt
intensieve veeteelt.
Je docent deelt de klas in vier groepen in, een voor elk onderwerp in de brochure.
Kies aan de hand van de landkaarten die je in deze opdracht hebt geraadpleegd een plek in de regio uit die het meest geschikt is voor het type landbouw waar je adviezen over gaat opstellen.
Dan gaan jullie aan de slag. Spreek onderling af wie de aantekeningen maakt en het artikel schrijft.
Beoordeling
Zodra jullie klaar zijn, beoordeelt je docent je bijdrage aan de brochure op de volgende punten:
Zijn de adviezen duidelijk en speciaal bedoeld voor landbouw in het Middellandse Zeegebied.
Is bij het opstellen van de adviezen voldoende rekening gehouden met de lokale bodemgesteldheid en de flora en het klimaat ter plaatse.
Is de brochure creatief samengesteld en zijn er geen fouten gemaakt.
Met maken van een folder presenteer je kennis die je hebt opgedaan aan anderen.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Vind je dat de introductie goed bij de opdracht past?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Hoe gaan bewoners in het Middellandse Zeegebied met bodem en flora om, teneinde in het aanwezige klimaat landbouw te kunnen bedrijven?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Heb je de opdracht binnen dit aantal uren kunnen doen?
Samenvattend
Was het nuttig om de genoemde begrippen te omschrijven?
Had je klasgenoot soortgelijke omschrijvingen?
Eindopdrachten
Heb je de toets goed gemaakt? Waren de vragen niet te moeilijk?
Is het je gelukt een bijdrage te leveren aan de brochure, bestemd voor landbouwbedrijven?
Vond je het niet lastig om vanuit dat perspectief een artikel te schrijven?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Vond je het nuttig om extra te oefenen?
Het arrangement Mens en klimaat - v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Mens en klimaat" besproken. Het Middellandse Zeegebied kent een klimaat met uitschieters van zowel warm als koud. Dit wordt mede veroorzaakt door windsystemen zoals de Föhn, de Mistral, de Bora, de Sirocco en de Meltemi, die snelle temperatuurveranderingen kunnen veroorzaken. Bovendien valt neerslag in de regio vaak in de vorm van zware buien, soms met zoveel neerslag in korte tijd dat overstromingen optreden en straten en huizen onder water komen te staan. In het Middellandse Zeegebied hebben bossen plaatsgemaakt voor maquis (struiken en kleine bomen) die bestand zijn tegen droogte, hitte en branden. Deze planten groeien op stenige, afhellende bodems met weinig regenwaterinfiltratie en beschermen zich tegen grazende dieren. De begroeiing is over het algemeen niet dicht. Vroeger was landbouw vooral op heuvels en hogere gebieden vanwege malaria en overstromingen in de laagvlaktes. Landbouwmethoden pasten zich aan klimaat en bodem aan. Na de Tweede Wereldoorlog werden boerderijen groter door emigratie en Europese samenwerking na de oprichting van de EEG in 1957.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Landschappen (en menselijke activiteit);
Systeem aarde;
Aardrijkskunde;
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Mens en klimaat" besproken. Het Middellandse Zeegebied kent een klimaat met uitschieters van zowel warm als koud. Dit wordt mede veroorzaakt door windsystemen zoals de Föhn, de Mistral, de Bora, de Sirocco en de Meltemi, die snelle temperatuurveranderingen kunnen veroorzaken. Bovendien valt neerslag in de regio vaak in de vorm van zware buien, soms met zoveel neerslag in korte tijd dat overstromingen optreden en straten en huizen onder water komen te staan. In het Middellandse Zeegebied hebben bossen plaatsgemaakt voor maquis (struiken en kleine bomen) die bestand zijn tegen droogte, hitte en branden. Deze planten groeien op stenige, afhellende bodems met weinig regenwaterinfiltratie en beschermen zich tegen grazende dieren. De begroeiing is over het algemeen niet dicht. Vroeger was landbouw vooral op heuvels en hogere gebieden vanwege malaria en overstromingen in de laagvlaktes. Landbouwmethoden pasten zich aan klimaat en bodem aan. Na de Tweede Wereldoorlog werden boerderijen groter door emigratie en Europese samenwerking na de oprichting van de EEG in 1957.
Het Middellandse Zeegebied heeft verschillende klimaten, van vochtig tot droog, van koud - hoog in de Spaanse Sierra Nevada, in de Apennijnen, de Pyreneeën en het alpien plooiingsgebied - tot ’s zomers warm, zonnig en droog, ’s winters zacht met af en toe regen. Dat laatste is wat de meeste toeristen en Noordwest-Europeanen, die er de winter doorbrengen, kennen.
Hoe slagen bewoners van het Middellandse Zeegebied erin zo om te gaan met de bodem, de levende natuur en het klimaat dat ze aan de kost kunnen komen?
Activiteiten
Bestudeer de Kennisbanken.
e bent werkzaam bij de Landbouwuniversiteit te Wageningen en adviseert mensen die ergens in het Middellandse Zeegebied een landbouwbedrijf willen opzetten of overnemen.
Intro
Websites:
