Spijsvertering betekent eigenlijk; het verteren van je voedsel. Dat verteren begint op het moment dat je gaat eten. Je eten legt daarna een lange weg af door je lichaam, waarna het overgebleven voedsel weer wordt uitgescheiden via de anus, poepen dus. Tijdens de reis die voedsel door je lichaam maakt gebeurt er van alles mee. Het belangrijkste doel is dat het lichaam de voedingstoffen uit het voedsel haalt en deze omzet naar energie en bouwstoffen voor je lichaam. Het opnemen van deze voedingsstoffen gebeurt in de darmen.
Tijdens deze lessen gaan we de gehele weg die het voedsel aflegt bij langs. Je leert over wat er met het eten gebeurt en waar het daarna naartoe gaat. Aan het einde van iedere les worden er vragen gesteld om je kennis te testen.
Bekijk eerst deze video:
Spauwen van, R. (2015, 05-02). Biologie: De Spijsvertering. Geraadpleegd op: 10-01-2020. Via: https://www.youtube.com/watch?v=Vqur2NDuwz0&t=6s
Les 1 - De mondholte en de slokdarm
De reis die je eten aflegd door je lichaam begint wanneer je het in je mond stopt. In je mond zitten je tanden en je tong. Door te kauwen zorg je ervoor dat het voedsel fijn wordt gemalen, ook vermeng je tijdens het kauwen het voedsel met speeksel. In je speeksel zitten enzymen. Deze enzymen zorgen ervoor dat ons lichaam het voedsel beter kan verteren. Dit is dus al de eerste stap van de reis van de spijsvertering. Als het voedsel fijn genoeg is, kun je het doorslikken.
Tijdens het kauwen gebruik je niet alleen je tanden maar ook je tong. Je tong zorgt ervoor dat je het voedsel kan verplaatsen, helpt je bij het doorslikken en zorgt ervoor dat we weten hoe iets smaakt en wat voor structuur ons eten heeft. Ook heb je je tong nodig om te kunnen praten.
Op bovenstaand plaatje zie je hoe de mond er vanbinnen uitziet. In de mond zitten speekselklieren, die hebben de volgende functies:
nat houden en reinigen van de mond
het oplossen van chemische stoffen
het remt de groei van bacteriën
het toevoegen van stoffen aan ons voedsel, zoals enzymen
Ook het gebit speelt een hele belangrijke rol bij de spijsvertering. Het gebit hebben we nodig om te kunnen kauwen. Om onze tanden en kiezen zit glazuur, dit kan worden aangetas door zuren uit eten en drinken, maar ook door maagzuur. Daarom is het belangrijk om goed voor je gebit te zorgen.
Vanuit je mond gaat het voedsel verder via je keelholte naar je slokdarm.
De slokdarm is een gespierde bui van ongeveer 25 cm lang. In de slokdarm zitten veel slijmklieren, daardoor blijft voedsel niet kleven en kan het er gemakkelijk doorheen glijden. De spieren in de slokdarm trekken steeds samen en ontspannen daarna weer, daardoor zakt het eten naar benden.
Zoals op bovenstaand plaatje te zien is, komt het voedsel van de slokdarm in de maag terecht. In de maag zit maagsap. Dit wordt door de maag zelf aangemaakt en is heel erg zuur. Misschien heb je dat wel eens gemerkt of geproefd nadat je moest overgeven.
Het voedsel wat in de maag komt wordt vermengd met het maagsap. Door deze zure massa worden bacteriën gedood en wordt het voedsel voor een groot deel al afgebroken. Het vermengen van het voedsel met het maagsap gebeurt doordat de spieren aan de buitenkant van de maag samentrekken. In de binnenkant van de maag zit een dik slijmvlies, deze zorgt ervoor dat het zure maagsap in de maag blijft. Bij het vermalen en afbreken van het voedsel komt de vertering van het voedsel op gang. Onderin de maag zit een klein spiertje, deze zorgt ervoor dat er steeds kleine beetjes voedsel worden door gegeven aan de dunnen darm.
Op het plaatje hierboven kun je zien waar de maag in het lichaam ligt. De maag ligt heel dicht bij het hart.
De maagwand
De maag doet het voorwerk voor de darmen. Hierbij speelt de maagwand een hele belangrijke rol. De maagwand bevat veel slijmcellen. Deze slijmcellen zorgen ervoor dat de maagwand niet aangetast wordt door het maagzuur. Ook zitten er in de maagwand klieren die het maagsap aanmaken. De belangrijkste functie van de maag is het afbreken van grote voedselresten tot kleinere voedselrestjes.
Les 3 - De darmen
Onderin de maag zit een klein sluitspiertje. Deze gaat telkens een klein beetje open, waardoor het voedsel met kleine hoeveelheden in de dunne darm terecht komt. Het darmstelsel bestaat uit verschillende delen darm. De belangrijkste delen van darm zijn:
Dunne darm
Dikke darm
Endeldarm
Deze 3 delen van de darm gaan we in deze les behandelen.
De dunne darm is ongeveer 6 meter lang. Het werk wat de dunne darm doet is erg belangrijk voor de spijsvertering. In de dunne darm worden spijsverteringssappen samengevoegd. Dat wil zeggen dat sappen uit de alvleesklier en uit de galblaas worden toegevoegd aan het voedsel. Door deze sappen wordt het voedsel nog verder afgebroken tot hele kleine deeltjes. Nu kan de dunne darm de voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft opnemen. Aan de wand van de dunne darm zitten allemaal darmvlokken, deze darmvlokken zorgen ervoor dat de darm voedingsstoffen kan opnemen. Doordat de dunne darm zo lang is, heeft de darm genoeg tijd om de voedingsstoffen op te nemen. Het voedsel wordt door de bewegingen van samentrekkende spieren in de darm verplaatst.
De dikke darm
Na een lange reis door de dunne darm, zijn alle voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft uit het voedsel gehaalt. Wat er overgebleven is na dit proces komt als een waterige substantie in de dikke darm terecht. De dikke darm zorgt er vervolgens voor dat vocht en zout uit de overgebleven massa worden gehaald. Aan het einde van de dikke darm zit de endeldarm. Alles wat er na dit proces nog over is komt in de endeldarm terecht.
De endeldarm
Wat er nu nog overgebleven is van het voedsel is ontlasting. Dit wordt in de endeldarm opgeslagen. Wanneer de endeldarm vol zit zul je dit merken doordat je naar de wc moet om te poepen.
Het is belangrijk om goed voor je darmen te zorgen. Dit kan bijvoorbeeld door genoeg te drinken en gezond te eten. In de volgende les leren we welke voeding goed is voor een goede werking van de darmen.
Als je mee wil weten over je darmen en over hoe je goed voor je darmen kunt zorgen kun je op onderstaande link klikken.
Vezels zijn belangrijke voedingsstoffen om te zorgen voor een gezonde spijsvertering. Via onderstaande link kun je hier meer over lezen. Ook kun je kijken of er voldoende vezels zit in de producten die jij eet:
De Schijf van Vijf is geïntroduceerd door het Voedingscentrum. Je kunt met de Schijf van Vijf checken of je gezond eet en of je voldoende voedingsstoffen binnen krijgt. De schijf is opgebouwd uit 5 delen, in ieder deel horen andere voedingsstoffen thuis.
Via de website van het Voedingscentrum kun je checken of de producten die jij eet in de Schijf van Vijf staan. Ook kun je kijken wat voor jou een gezondere keuze is.
Open onderstaand bestand, maak de opdrachten en lever deze in bij je docent.
We laten nog één keer zien welke weg je voedsel aflegt. Na het bekijken van de video ga je de eindtoets maken, zo kom je erachter of je voldoende weet over het spijsverteringsstelsel.
Hierboven zie je een afbeelding van het spijsverteringsstelsel. Je gaat nu beginnen met de eindtoets.
De eindtoets bestaat uit 2 onderdelen. Onderdeel 1 maak je op de computer, hier krijg je geen cijfer voor. Deze toets is om te bekijken of je de stof goed begrepen hebt. Vervolgens maak je onderdeel 2. Hierover heb je uitleg gehad van de docent. Voor deze opdracht heb je een wit t-shirt nodig. Voor deel 2 van de eindtoets krijg je wel een cijfer.
Je gaat deel 2 maken van de eindtoets over het spijsverteringsstelsel.
Voor deze opdracht heb je een wit t-shirt nodig en textielstiften.
Op het t-shirt teken je het gehele spijsverteringsstelsel. Bovenstaande afbeelding is hier een mooi voorbeeld van. Ook zou je het filmpje in de samenvatting kunnen gebruiken om de tekening te maken. Denk bij het tekenen om de volgende punten, hier wordt je op beoordeeld:
Alle organen uit het spijsverteringsstelsel zijn afgebeeld.
Alle organen hebben een andere kleur.
Bij ieder orgaan staat vermeld welk orgaan het is.
Zorg ervoor dat de organen in verhouding zijn qua grote.
Coeliakie en lactose-intolerantie
In de volgende 2 lessen gaan we iets leren over coeliakie en lactoseintolerantie.
Dit zijn 2 veel voorkomende ziektes, die je als je in de keuken werkt geregeld tegen zult komen. Daarom is het belangrijk om te weten hoe we hier in de keuken mee om moeten gaan.
Coeliakie
Coeliakie spreek je uit als: seu-lia-kie.
Coeliakie is een ziekte waarbij je lichaam geen gluten kan verdragen. Gluten is een eiwit die voorkomt in bepaalde granen. De enige behandeling tegen deze ziekte is een glutenvrij dieet. Dat betekent dat je helemaal geen gluten meer mag binnen krijgen. Bij het eten van gluten krijg je namelijk last van de volgende klachten:
diarree
verstopping
afwijkend ontlastingspatroon
stinkende ontlasting
overmatige ontlasting
depressiviteit en humeurigheid
opgeblazen gevoel
vermoeidheid
buikpijn
misselijkheid
gewichtsverlies
winderigheid
botontkalking
bloedarmoede
onvruchtbaarheid
miskramen
neurologische afwijkingen
een tekort aan bepaalde vitamines en ijzer
Het eten van gluten zorgt ervoor dat de darmwand van de dunne darm beschadigd. In de dunne darm zitten darmvlokken, via die darmvlokken neemt de dunne darm de voedingsstoffen op. De darmplooien en darmvlokken raken beschadigd, daardoor kunnen voedingsstoffen niet of niet goed meer opgenomen worden.
Op de afbeelding hieronder kun je zien wat er gebeurt bij het eten van gluten. De darmvlokken en darmplooien worden steeds gladder:
Als je in de keuken gaat werken, kan het voorkomen dat je voor iemand met coeliakie moet koken. Het is dan heel belangrijk dat je hygiënisch werkt en goed oplet. Als je het echt goed wil doen dan zouden producten die gluten bevatten niet eens aanwezig mogen zijn in de keuken. In de praktijk lukt dat natuurlijk niet altijd. Daarom moeten we goed letten op de volgende punten:
hygiëne
(Het is van groot belang dat je schoon te werk gaat. Wanneer je bijvoorbeeld met je vinger of met een mes een broodje per ongeluk hebt aangeraakt mag je deze al niet meer gebruiken voor je glutenvrije gerecht. Van een aanraking kan iemand met coeliakie al ziek worden)
kruibesmetting
(Bij kruisbesmetting komen bacteriën, of in dit geval gluten van het ene op het andere product. Was daarom steeds je handen en pak iedere keer een schone snijplank of een schoon mes)
frituur en ovens goed schoon houden
(Glutenvrije producten mogen absoluut niet in hetzelfde vet gebakken worden als producten die wel gluten bevatten. Ook oven dienen goed schoon gemaakt te worden. Na het bakken van een cake, die wel gluten bevat, moet de oven eerst goed gereinigd worden voordat er glutenvrije producten in de oven gebakken mogen worden. Ook mogen glutenvrije en producten die gluten bevatten niet samen in dezelfde oven.
Dit zijn de belangrijkste punten waar je op moet letten bij glutenvrij koken. Als je twijfelt of er gluten in een product zitten, vraag dan altijd je docent, een collega of de kok waar je mee samenwerkt om advies.
Het plaatje hieronder weergeeft of er wel of geen gluten in een product verwerkt zijn:
Ook lactose-intolerantie is een veel voorkomende ziekte die we veel tegenkomen bij het werken in de keuken.
Lactose wordt ook wel melksuiker genoemd. Het komt voor in melk en in melkproducten. Als je last hebt van lactose-intolerantie kan je lichaam de stof lactose niet goed verteren. Je hebt geleerd dat voedingsstoffen uit het eten worden gehaald in de dunne darm. Ook worden daar verteringssappen uit de galblaas en de alvleesklier toegevoegd aan het voedsel om het beter af te kunnen breken. Om lacotse af te kunnen breken hebben je darmen de stof lactase nodig. Als je lichaam deze stof niet of te weinig aanmaakt, dan kan lactose niet afgebroken worden en dus niet worden opgenomen door het lichaam. Hier krijg je klachten van:
opgeblazen gevoel
winderigheid
diarree
buikpijn
De enige behandeling voor deze ziekte is een lactose-vrij dieet. Dit betekent dat je ervoor zorgt dat je geen lactose meer binnen krijgt. Lactose zit in de volgende voeding en medicijnen:
zoete melkproducten
smeerkaas, smeltkaas en de meeste buitenlandse kazen
vla, pudding, pap en andere zuiveltoetjes
roomboter, slagroom, koffiemelk, room en creme fraise
zuiverldranken op basis van wei
(Maag Lever Darm Stichting)
In de keuken:
Als je in de keuken gaat werken, kan het voorkomen dat je voor iemand met lactose-intolerantie moet gaan koken. Deze persoon mag geen producten binnen krijgen waar deze stof in verwerkt zit. Je moet dus goed opletten wat er in de producten zit die je gebruikt. Als je twijfelt of er lactose in een product zit vraag dan altijd je docent, een collega of de kok waar je mee samenwerkt om advies.
Het plaatje hieronder weergeeft of er wel of geen lactose in een product zit:
Het arrangement Het spijsverteringskanaal is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Tessa de Witt
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2020-02-24 13:53:13
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit lesmateriaal is ontworpen voor VMBO basis- en kaderberoepsgerichte leerweg met het profiel Zorg en Welzijn.
Je gaat leren over het spijsverteringskanaal. Je leert wat er met je eten gebeurt nadat je het opgegeten hebt.
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Bronnen
Bron
Type
Spauwen van, R. (2015, 05-02). Biologie: De Spijsvertering. Geraadpleegd op: 10-01-2020. Via: https://www.youtube.com/watch?v=Vqur2NDuwz0&t=6s
https://www.youtube.com/watch?v=Vqur2NDuwz0
Dit lesmateriaal is ontworpen voor VMBO basis- en kaderberoepsgerichte leerweg met het profiel Zorg en Welzijn.
Je gaat leren over het spijsverteringskanaal. Je leert wat er met je eten gebeurt nadat je het opgegeten hebt.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Eindtoets deel 1
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Opdracht Schijf van Vijf - Ontbijt jij gezond?
