Verwering en erosie als gevolg van H2O - v456

Verwering en erosie als gevolg van H2O - v456

Verwering en erosie door H2O

Introductie

Door vulkanisme en gebergtevorming, processen die van binnen de aarde komen, ontstaan nieuwe landschappen. Die worden vervolgens afgebroken door processen die van buitenaf op de aardkorst inwerken. Hierdoor veranderen oude landschappen en ontstaan er nieuwe. Hoge bergen met steile hellingen veranderen in zacht glooiende heuvellandschappen en uit materiaal dat van berggebieden afkomt worden nieuwe landschappen opgebouwd.

In de gematigde zone, waar het vaak regent, speelt water een hoofdrol in deze processen. Het begint al in hooggebergten waar water van neerslag of uit een bron over de hellingen stroomt. Het eindigt in zee of in een meer waar een rivier in uitmondt. Die rivier zet minuscule deeltjes af van bodemmateriaal dat afkomstig is van het brongebied van die rivier.

Hoe dit allemaal precies werkt, gaan jullie in deze opdracht ontdekken met een uitgewerkt voorbeeld.

Wat ga ik leren?

Hoofdvraag

  • Hoe veranderen door exogene processen bestaande landschappen en ontstaan er nieuwe onder invloed van water?

Deelvragen

  • Hoe speelt water zijn rol in verwering?
  • Hoe speelt water zijn rol in erosie en sedimentatie?
  • Welke landschappen ontstaan er door verwering, erosie en sedimentatie onder invloed van water?

Begrippen

  • Stroomgebied
  • waterscheiding
  • Rivierstelsel
  • Verwering:
    - Mechanisch (fysisch)
    - Chemisch
  • Erosie
  • Sedimentatie:
    - Delta
    - Morene
    - Puinhelling
    - Puinwaaier

 

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Vooraf

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1

Je bekijkt een aantal video's over verwering, erosie en sedimentatie waarbij water en ijs een grote rol spelen. Je beantwoordt er vragen over.

Stap 2

Je bekijkt de landschappen die door erosie en sedimentatie zijn ontstaan langs de rivieroevers vanaf de bron tot de monding. Je bekijkt video's en maakt oefeningen.

Afronding

Samenvattend

Maak een begrippenlijst. Deze vergelijk je met een klasgenoot.

Eindopdracht A

Maak de eindtoets.

Eindopdracht B

Jullie doen onderzoek naar verwering, erosie en sediment langs de oevers van de Po en presenteren dat voor de klas.

Examenvragen

Oefen de eindexamenvragen.

Terugkijken

Kijk terug op de opdracht.


Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is ongeveer 2 SLU.

Wat kan ik al?

Bestudeer de Kennisbank.

Maak nu de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1: De drie processen

Verwering, erosie en sedimentatie in kort bestek

De aardkorst staat voortdurend bloot aan en verandert door drie exogene processen, te weten verwering, erosie en sedimentatie.
In deze stap komen ze in het kort aan bod voor zover ijs of water er een rol in spelen. Deze informatie heb je nodig voor het maken van Stap 2.

Kijk naar onderstaande video over verwering:

Kijk naar onderstaande video over erosie en transport van bodemmateriaal:

Sedimentatie door water en ijs

Kijk naar de volgende video's over erosie en sedimentatie door water en ijs.
De eerste video laat zien hoe gesteente vanaf de bron (hoog op de berg) vervoerd wordt naar de benedenloop van een rivier en op welk punt de sedimentatie van meegevoerde stenen plaatsvindt.


De volgende video laat zwerfkeien en zandstenen zien die door ijs meegevoerd zijn uit Scandinavië. Door onderzoek van de mineraaltjes en de structuur van de lagen is vast te stellen hoe lang deze stenen hier al liggen.

Bekijk de video: van 1:54 min. “Maar de ijstijd hield op.” tot 3:54 min. “Exogene krachten, getransporteerd zand.“

Stap 2: De rivier van bron tot monding

Bij verwering, erosie en sedimentatie in de gematigde zone spelen rivieren een grote rol. Een rivier is niet alleen een waterloop die ergens op land ontspringt en in zee of in een meer uitmondt. De waterloop maakt deel uit van een rivierstelsel dat bestaat uit een hoofdrivier en zijn zijrivieren. De hoofdrivier en de zijrivieren voeren water af dat als neerslag valt in het gebied rond de hoofd- en de zijrivieren, het stroomgebied. Dit gebied wordt gescheiden van andere stroomgebieden door een waterscheiding die uit hoger gelegen terrein bestaat (zoals een bergketen).

In het stroomgebied van een rivier vind je allerlei soorten landschappen die door erosie en sedimentatie zijn ontstaan en door deze exogene processen nog steeds veranderen. Vooral sedimentatie speelt hierbij een grote rol, maar niet overal langs de loop van de rivier evenveel.

Kijk naar het volgende videofragment: van 4:42 min. "Het begint dus allemaal in het stroomgebied" tot 7:24 min. "Kleine stroompjes richting de zee".

Waar de stroomsnelheid van water ineens sterk afneemt, vormt zich een puinwaaier, een driehoekige plek met een punt tegen de stroomrichting in gericht, waar extra veel materiaal wordt afgezet.

Kijk naar de volgende twee video's.

1. Videofragment uit ‘Sedimentatie - waar blijft alle grind, zand en klei’: van begin tot 1:18 min.

2. Bekijk de volgende video helemaal.

 

Meander

Een bijzonder rivierlandschap is de meander. Hoe die ontstaat, zie je in dit videofragment: van 9:17 min. “In een rivierdal en in een delta” tot 10:00 min. “van wel 2 kilometer breedte ontstaan.”​

Afronding

Samenvattend

Bij 'Wat ga ik leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

​Stroomgebied  
Waterscheiding  
Rivierstelsel  
Mechanische (fysische) verwering  
Chemische verwering  
Erosie  
Sedimentatie  
Delta  
Morene  
Puinhelling  
Puinwaaier  


Bespreek de begrippen met een klasgenoot.

Eindopdracht A: Toets

Eindopdracht B: Onderzoek

Onderzoek naar landschappen in het stroomgebied van de Po

Kijk eerst naar deze video over de rivier de Po.

Jullie gaan aan de slag om datgene wat je weet over verwering, erosie en sedimentatie in het stroomgebied van een rivier toe te passen op een onderzoek naar landschappen in het stroomgebied van de Po. Van dat onderzoek brengen jullie verslag uit in een presentatie.

Plan van aanpak

Jullie gaan in drie groepen onderzoeken welke landschappen er te vinden zijn en hoe die zijn ontstaan langs de Po.

Eerst deelt je docent de klas in drie groepen in.

  • Een groep onderzoekt de bovenloop van de rivier. Baken van tevoren dit gedeelte van de rivier af, zodat je weet tot waar je het stroomgebied onderzoekt.
  • De tweede groep onderzoekt de middenloop van de rivier. Ook hier wordt het gedeelte eerst afgebakend.
  • De derde groep onderzoekt de benedenloop, het gedeelte van de rivierloop dat door de Povlakte gaat en eindigt aan de Adriatische Zee. Ook dit deel wordt afgebakend.

Beantwoord daarbij de volgende vragen:

  • Op welke manieren vinden erosie en verwering plaats?
  • Welke landschappen zijn hierdoor ontstaan?
  • Op welke manieren vindt sedimentatie plaats en welke materialen worden dan afgezet?
  • Wat voor landschappen zijn hierdoor ontstaan?
  • Waar begint en eindigt het deel van de rivierloop dat jullie onderzoeken?

Maak voor je onderzoek gebruik van deze bronnen:

Gebruik ook Google Earth en zoek naar informatie en afbeeldingen op internet. Is er in de klas een gedetailleerde landkaart te vinden van Zwitserland of Frankrijk of allebei, gebruik dan ook de kaart. Hoe je een presentatie voorbereidt en houdt, kun je lezen in de Gereedschapskist.

Zodra je klaar bent, houd je een presentatie in de klas over de resultaten van je onderzoek. Spreek met elkaar af wie de presentatie gaat doen.

Beoordeling

Je docent beoordeelt de presentaties op de volgende punten:

  • Is je verhaal helder en goed opgebouwd?
  • Ondersteunen de afbeeldingen je verhaal goed?
  • Zijn details duidelijk in beeld gebracht over verwering, erosie en sedimentatie van de Po?

Presentatie maken

Jezelf op een goede manier presenteren is een belangrijke vaardigheid in deze maatschappij. Je laat zien waar je mee bezig bent geweest, waar je je in hebt verdiept en welke kennis je hebt opgedaan. Powerpoint of Prezi zijn programma's die jou kunnen helpen om informatie te presenteren.

 

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

VWO 2016-TV1

VWO 2016-TV1 Vraag 12

VWO 2017-TV1

VWO 2017-TV1 Vragen 22-25

VWO 2021-TV1

VWO 2021-TV1 Vraag 21

VWO 2021-TV3

VWO 2021-TV3 Vraag 16


Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

Terugkijken

Intro

  • Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
    Geeft de intro een duidelijke indruk over wat in deze opdracht besproken wordt?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
    Hoe veranderen landschappen door exogene krachten en welke rol spelen water en ijs hierbij?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
    Heb je de opdracht binnen de geschatte tijd kunnen doen?
  • Samenvattend
    Was het eenvoudig om de genoemde begrippen te omschrijven?
    Had je klasgenoot omschrijvingen die overeenkwamen met die van jou?
  • Eindopdrachten
    Heb je de eindtoets goed gemaakt? Had je een hoge score?
    Was het interessant om onderzoek te doen naar het stroomgebied van de Po?
    Hebben jullie een goedbeoordeelde presentatie gehouden?
  • Examenvragen
    Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?

Bronnen

  • Het arrangement Verwering en erosie als gevolg van H2O - v456 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    20-01-2025 16:42:05
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Verwering en erosie als gevolg van H2O" besproken. De gesteente kringloop vindt plaats door de processen van verwering, erosie en sedimentatie. Rivieren spelen een cruciale rol in het proces van verwering, erosie en sedimentatie, en vormen samen met hun zijrivieren een rivierstelsel binnen een stroomgebied. Dit gebied wordt begrensd door waterscheidingen, meestal bergachtig terrein. Het stroomgebied herbergt diverse landschappen die door exogene processen worden beïnvloed en veranderd, vooral sedimentatie is van invloed. Wanneer de stroomsnelheid van water afneemt, ontstaat een puinwaaier waar extra sediment wordt afgezet. Een specifiek rivierlandschap is de meander, waarvan de vorming wordt geïllustreerd in een videofragment.
    Leerniveau
    VWO 6; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Systeem aarde; Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    aardrijkskunde, arrangeerbaar, erosie, gesteente kringloop, h2o, sedimentatie, stercollectie, verwering, vwo456, water

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content - Gereedschapskist. (2019).

    Gereedschapskist activerende werkvormen

    https://maken.wikiwijs.nl/105906/Gereedschapskist_activerende_werkvormen

    VO-content Aardrijkskunde. (z.d.).

    Template opdracht - v456

    https://maken.wikiwijs.nl/141201/Template_opdracht___v456

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Verwering en erosie als gevolg van H2o

    Verwering

    Erosie

    Morenen

    De rivier van bron tot monding

    De rivier van bron tot monding

    Verwering en erosie als gevolg van H2o

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van