Scheikunde Hoofdstuk 1
Natuurwetenschappen
Natuurkunde: Houdt zich bezig met omkeerbare verandering
Scheikunde: Houdt zich bezig met stoffen en verandering van stoffen
Biologie: Wetenschap waarbij de levende natuur wordt bestudeerd
Stofeigenschappen
-
Fase = vast, vloeibaar of gasvormig
-
Smaak = nooit proeven
-
Geur = Alcohol heeft een typische geur
-
Kleur = koper en goud bijvoorbeeld
-
Oplosbaarheid in water = suiker wel, olie niet
-
Kookpunt = temperament waarbij een vloeistof begint te koken. Water bij 100℃ en alcohol bij 78℃
-
Smeltpunt = temperatuur waarbij een vaste stof begint te smelten
-
Stolpunt = gesmolten stof weer afkoelt
iedere stof heeft een unieke combinatie van eigenschappen
Kennis over stoffen
Belangrijk brandbaar, explosief, bijtend en/of giftig
Fase en faseverandering
Deeltjesmodel = een vereenvoudigde voorstelling van hoe stoffen in elkaar zitten
belangrijkste kenmerken van het deeltjesmodel zijn:
-iedere stof opgebouwd hele kleine deeltjes→ moleculen
-iedere stof eigen soort moleculen (suikermolecuul)
-moleculen trekken elkaar aan
Moleculen bewegen voortdurend→ snelheid hangt af van temperatuur→ temperatuur stijgt moleculen sneller bewegen
fase en toestandsaanduiding
drie toestanden -vast
-vloeibaar
-gasvormig
In welke fase een stof zich bevindt hangt af van de plaats en beweging van de moleculen in die stof
vaste stof (s)
-netjes naast elkaar, trillen een beetje
-stevig aan elkaar
-vaste plaats
vloeistof (l)
-aantrekken iets minder→ nog steeds een geheel
-geen vaste plaats
-nog steeds dicht op elkaar
gas (g)
-bijna geen aantrekkingskracht
-geen vaste plaats
-niet zichtbaar
water:
ijs = water (s)
water = water (l)
waterdamp = water (g)
water naar ijs = water (l) → water (s)
(s), (l) en (g) zijn toestandsaanduidingen
faseverandering (bij water niet stollen maar bevriezen)
Zuivere stoffen en mengsels
zuivere stof = Een stof die bestaat uit dezelfde moleculen
mengsels = meerdere soorten moleculen door elkaar
medicijn = mengsel
lucht = bestaat uit zuurstof en stikstof
zuivere stof of mengsel?
1 smelten (smeltpunt)
2 stollen (bevriezen) (stolpunt)
3 koken (kookpunt)
meet de temperatuur
*zuivere stof temperatuur blijft hetzelfde bij een faseverandering
*mengsel temperatuur verandert wel
vast en vloeibaar? (=smelttraject)
stol- en kooktraject
Smelten van ijs
de smeltcurve van zuiver water blijft een lange tijd 0 graden omdat het eerst alle ijsklontjes smelt
Neem nou een blokje met ijs met een temperatuur van -4 oC. Als je dit blokje verwarmt bereikt het vanzelf een temperatuur van 0 oC. Bij deze temperatuur gaat zuiver ijs (dus alleen waterdeeltjes) over van de vaste fase naar de vloeibare fase. Vast water bij een temperatuur die hoger ligt dan 0 oC bestaat niet. tegelijkertijd bestaat er ook geen vloeibaar water bij een temperatuur lager dan 0 oC.
We benoemen hoger dan 0 oC en lager dan 0 oC. maar wat gebeurt er nou bij exact 0 oC?
Bij 0 oC gaat het water over van de vaste fase naar de vloeibare fase. Het ijsklontje smelt dus. Als je een blokje ijs (100 % water) in een glas doet en je verwarmt dit dan gaat het smelten. Dit smelten gebeurt bij exact 0 oC. Zolang er nog ijs aanwezig is in het glas zal de temperatuur niet hoger worden dan die 0 oC. De temperatuur waarbij een stof overgaat van de vaste fase naar de vloeibare fase (en andersom) heet het smeltpunt. Als een stof overgaat van de vloeibare fase naar de gasvormige fase (en andersom) heet dit het kookpunt.
mengsels
oplossingen = suiker in water
-helder of gekleurd vloeistof waarin een of meerdere stoffen zijn opgelost
oplosmiddel = vloeistof waarin je de andere stof in oplost
suspensie = krijt poeder in water (lost niet op), verf, sinaasappelsap (schudden voor gebruik)
-niet helder (=troebel)
-een suspensie is een troebel mengsel van een fijn verdeelde vaste stof, die zweef in een vloeistof. (meestal zakt de zwevende vaste stof na enige tijd naar beneden (=bezinken)
emulsie olie in water
-troebel
-een emulsie is een troebel mengsel van vloeistoffen. waarin druppeltjes van de ene vloeistof zweven in de andere
-na enige tijd kan het ontmengen (vloeistof met de kleinste dichtheid drijft)
-ontmengen kan worden verhinderd door een emulgator (bijvoorbeeld zeep)
zeep laat olie en water mengen, een eierdooier kan dat ook.
Oplosmiddelen (= een vloeistof waarin je andere stoffen kunt oplossen)
water is meest voorkomende
wasbenzine, alcohol en aceton andere voorbeelden
Chemische reacties
Chemische reactie (= als de beginstoffen verdwijnen en er nieuwe stoffen gevormd worden)
reactieschema (= beginstoffen --> reactieproducten )
de pijl geeft weer dat er een chemische reactie heeft plaatgevonden
verbranden van papier:
papier (s) + zuurstof (g) --> koolstof (s) + water (g) + koolstofdioxide (g)
stukje magnesiumlint aansteekt:
magnesium (s) + zuurstof (g) --> magnesiumoxide (s)
Maken van wijn:
Glucose (s) --> koolstofdioxide (g) + alcohol (l)
Filmpjes
Begrippen
Omkeerbare verandering = Gebeurtenissen die je steeds kan herhalen
chemicus = scheikundige
blijvende verandering = Gebeurtenissen die je niet zo gemakkelijk kan herhalen
stofeigenschappen = eigenschappen van een stof
gevarensymbolen/pictogrammen = afbeelding van gebaren
chemicaliën = chemische voor voor stoffen
chemiekaarten = kaart met allerlei eigenschappen van een stof
deeltjesmodel = is een vereenvoudigde voorstelling van hoe stoffen in elkaar zitten
moleculen = hele kleine deeltje waaruit stoffen zijn opgebouwd
fasen = toestanden vast, vloeibaar en gasvormig
zuivere stof = stof die bestaat uit dezelfde moleculen
mengsel = stof die bestaat uit meerdere soorten moleculen
smeltpunt =
stolpunt =
kookpunt =
smelttraject =
smelttraject =
kooktraject =
zuiver water = water zonder enige toevoeging
helder =
oplossing =
oplosmiddel =
suspensie =
troebel =
bezinken =
emulsie =
emulgator = is dus een stof die de twee niet mengbare vloeistoffen gemengt houdt
oplosmiddel =
wasbenzine =
alcohol =
aceton =
Chemische reactie = als de beginstoffen verdwijnen en er nieuwe stoffen gevormd worden
reactieschema = beginstoffen --> reactieproducten
Toets: Begrippen hoofdstuk 1
Scheikunde Hoofdstuk 2
Water is overal
Thermostaat van de aarde
Enorme waterhoeveelheid is belangrijk voor de temperatuur op aarde. dit komt doordat water veel warmte kan opnemen en de opgenomen warmte goed kan vasthouden
wanneer het zeewater verwarmd wordt door de zon, stijgt de temperatuur minder dan de temperatuur van het omringende land. als het waait, kan het omringende land afgekoelt worden door de koudere zeewind. wanneer het zeewater niet meer verwarmd, koelt het niet zo snel af als het omringende land. het zeewater kan dan het koudere omringende land verwarmen. het zeewater doet dus dienst als een soort thermostaan van de aarde. als er minder water zou zijn was de aarde onbewoonbaar. het deel van de aarde dat door de zon verwarmd wordt veelste warm en het deel dat niet verwarmd wordt veelste koud.
Water in ons lichaam
-65% van ons lichaam bestaat uit water
-2,5 liter water verlies je door urine, ontlasting en zweten
-drinkwater is van levensbelang
Water als warmtetransportmiddel
-Water is een stof wat veel warmte kan opnemen en vasthouden
-bij het koken van aardappelen gebruik je water als warmtetransportmiddel
-warmtetransportmiddel (= Warmte kan worden overgedragen door geleiding, door stroming en door straling)
Is zuiver drinkwater ook zuiver water?
-de aarde is voor 70% bedekt met aarde (bijna allemaal zout water)
-slechts 1% van al het natuurlijke water bevat zo weinig water dat je er de naam zout aan kan geven.
-zout water (= water met heel weinig zout)
-zout water is net als kraanwater geen zuivere stof
Gedestilleerd water
-volkomen zoutloos water komt niet voor in de natuur
-gedestilleerd water maakt je door natuurlijk water te koken en dan de gevormde waterdamp weet af laten koelen (water in zijn aller zuiverste vorm)
-dit water wordt vooral gebruikt in ziekenhuizen, laboratoria, grote vaatwasmachines en in ijsmachines
Grondwater
-grondwater bevat in het algemeen geen stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid
-het ontstaat doordat regen of sneeuw op de aarde terecht komt
-⅔ van het drinkwater in NL wordt gemaakt uit grondwater
-grondwater is rijk aan zouten
-grondwater staat in verbinding met rivieren, sloten en meren
Oppervlaktewater
-Water uit rivieren, sloten en meren
-nog zouter dan grondwater
-kan gevaarlijke stoffen bevatten, daarom drinkwater gemaakt uit grondwater
-het grondwater stroomt via het oppervlaktewater geleidelijk naar de zee
Zeewater
-zouten uit het grondwater komen zo in het zeewater terecht, deze zouten verdampen niet
-steeds meer zouten uit de aardkorst komen in de zee terecht
Schoonmaken met water en zeep
Schoonmaken met water en zeep
Zeep
-±5.000 jaar geleden ontdekt
-zeep maakt alles schoner
Wassen met water
-water is een uitstekend oplosmiddel voor veel soorten vuil
-zout in zweet en suiker in limonade op
-spoelmiddel (= zo verdwijnen ook stoffen die niet oplosbaar zijn in water)
-goede hygiëne voorkomt dat je allerlei ziekten krijgt
Zeep
-Natuurlijke zepen (= zepen gemaakt uit plantaardige en dierlijke oliën en vetten)
-synthetische zepen/detergenten (= gemaakt uit aardolie producten) meestal is afwasmiddel, waspoeder, allesreiniger en shampoo
-werken hetzelfde als natuurlijke zepen maar hebben een aantal voordelen
De werking van zeep
je handen wassen gaat niet zo goed met alleen water omdat water en olie niet mengt. je hebt een hulpmiddel nodig. zeep zorgt er voor dat water en olie mengen
-de kop houd van water de staart niet
-in een zeepoplossing zoeken de staarten naar een manier om het water te ontsnappen
-dat lukt als ze zich “verstoppen” in en vetvlek of een ander soort stuk vuil
-de zeepmoleculen steken hun kop naar buiten en zitten tussen de watermoleculen in
-door een zeepoplossing in beweging te houden dat het vertdeletje in het water zweven
-zorg ervoor dat het vet en water gaan mengen
-het mengsel van vet, water en zeep wordt een emulsie genoemd
-de zeep die er voor zorgt is de emulgator
-het water met daarin rondzwevende vet kan verovlgens worden weggespoelt
Natuurlijke zepen in leidingwater
-zeepmoleculen in natuurlijke zeep reageren met kalk die in leidingwater zit opgelost. de witte stof die daarbij ontstaat, wordt kalkzeep genoemd, vorming van kalkzeep heeft 2 nadelen:
-
tijdens het wassen zal de kalkzeep op de kleding terechtkomen, waardoor deze grauw wordt
-
omdat een deel van de zeepmoleculen reageert met de opgeloste kalk en daarbij kalkzeep vormt, hebt je meer zeep nodig
door synthetische zepen te gebruiken, voorkom je vorming van kalkzeep
Verzorging van de huid, haar en gebit
Verzorging van huid, haar en gebit
Cremes
-de huid is de grootste orgaan van de mens
-door de poriën komt er talg (huidvet) op je huid, dit houd de huid soepel
-per dag verliest je lichaam via zweetkliertjes ±1 liter water
-de huid zorgt er voor dat er niet te veel water uit ons lichaam verdampt
-ook beschermd de huid ons tegen binnendringen van allerlei bacteriens en ziektenkiemen
Crème (=gebruik je om je huid in schoonmaken en in conditie houden)
-crème zijn mengsels van verschillende stoffen
Deze moet ik nog afmaken
Shampoo
shampoo (= verwijderd vuil en vet uit je haar)
shampoo is een mengsel van synthetische zeep, water, keukenzout, geurstoffen, kleurstoffen en een conserveermiddel
Tandpasta
-bacterien in je mond zetten suiker om in zuren, die het tandglazuur aantasten
-tandplak komen erg veel van deze bacteriën
-bevat synthetische zeep e schuurmiddel vaak ook fluoride
Zure en basische schoonmaakmiddelen
Zure en basische schoonmaakmiddelen
hard water
-in leidingwater kunnen allerlei stoffen in zitten, een stof die vaak is opgelost is kalk
-als je leidingwater laat opdrogen, verdampt alleen het water de kalk blijft achter, dat veroorzaakt een witte aanslag
-hardheid (=de hoeveelheid kalk die opgelost zit in water)
-hard water is dus water waar veel kalk in is opgelost
-de opgeloste kalk in hard water heeft de vervelende eigenschap onoplosbaar te worden als je het water verhit. er ontstaat dan kalkaanslag, die ketelsteen wordt genoemd
-verwarmingselement met kalkaanslag kan zijn warmte niet zo goed meer kwijt aan het water, daardoor is het energieverbruik groter en gaat het verwarmingselement eerder kapot.
-hoe meer kalk in het water is opgelost, hoe harder het water is en hoe meer last je krijgt van kalkaanslag
Zure reinigingsmiddelen
-wordt meestal gebruikt om ketelsteen of kalkaanslag te verwijderen
-een zuur schoonmaakmiddel is een oplossing waarin zuur is opgelost
-hoe zuurder een oplossing, hoe agressiever, dat betekent dat het meer stoffen kan aantasten
-antikalkmiddelen (=is een schoonmaakmiddel om kalk te verwijderen) deze bevatten vaak citroenzuur of mierenzuur
Basische reinigingsmiddelen
-het “tegenovergestelde” van zuur is basisch
-veel schoonmaakmiddelen zijn basisch→ goodsteenonstopper, soda en zeep
-basische schoonmaakmiddelen worden gebruikt voor het verwijderen van olie en vet
-basische schoonmaakmiddelen bevatten zogeheten base, hoe basischer een oplossing, hoe agressiever deze is
Aantonen van zuur, neutraal en basisch
-Bevat een oplossing geen zuur en geen base dan is hij neutraal
-zuur, basische of neutrate oplossing, gebruik een indicatoren om erachter te komen welke het is
-deze indicatoren bevatten stoffen die van kleur veranderen als ze in contact komen met zuur of base
-vaak toegepaste indicator is lakmoespapier:
-zure oplossing = blauw lakmoespapiertje →rood
-basisch oplossing = rood lakmoespapiertje → blauw
-neutrale oplossing = veranderd bij beide niet van kleur
Rodekool sap is ook een zuur-base-indicator (= je kan er een zure oplossing en een basische oplossing mee aantonen)
rodekool sap is paars/blauw
zure oplossing erbij te doen wordt hij rood
basisch oplossing erbij te doen wordt hij groen/geel
een neutrale zal niet verkleuren en dus paars blijven
de stof fenolfaleine bij een basisch oplossing diep paars bij een neutrale en zure oplossing is hij kleurloos
De pH
-zuurgraad (pH) (= bepaal hoe agressief zuur of basisch is)
-een getal van 1 tot 14
-neutrale oplossingen hebben een pH van ±7
-zure oplossingen is de pH 1/7
basische oplossingen is de pH 7/14
Universeel indicatorpapier (= zo kan je de pH waarde achterhalen)
Zure stoffen en basische stoffen bij elkaar
Zure stoffen en basische stoffen bij elkaar
Boeren gebruiken kalk om de grond minder zuur te maken→ tarweopbrengst 3x zo groot met pH 6 vergeleken met pH 3,5
Brandend maagzuur
-zure stoffen en basisch stoffen kunnen alkeaars weking opheffen
-rennie-tablet bevat een basische stof → zuur in je maag verminderd (=ontzuren)
neutraliseren
-toevoegen van zuur of basisch tot de oplossing neutraal is
nog afmaken
Van azijn tot zeep
Van azijn tot zeep
A- Azijn
B- Bleek
C- Cola
D- Deodorant
E- Ethanol
F- Fluoride
G- Gevarensymbolen
H- Huidvet
I- Infectie
J- JOZO
K- Koolzuur
L- Lijm
M- Maagzuur
N- Nagellakverwijderaar
O- Olie
P- Parfum
Q- Quaternaire ammoniumverbinding
R- Roestvrijstaal
S- Soda
T- Toiletverfrisser
U- Uv-beschermers
V- Vetvlekken
W- Wasverzachter
X- Xylitol
Y- Yoghurt
Z- Zeep
Filmpjes
Begrippen
Toets: Begrippen H2
Start
Scheikunde Hoofdstuk 3
Bezinken en filteren
Indampen en destilleren
Extraheren
Absorberen
Concentratie
Rioolwaterzuivering
Filmpjes
Begrippen
Toets: Begrippen H3
Start
Smelten
