Veilig thuis
Doel van het lespakket
Dit lespakket is bedoeld om huiselijk geweld bespreekbaar te maken in de klas/op school.
Van belang is dat studenten leren welke vormen en soorten huiselijk geweld er zijn, hoe zij dit kunnen signaleren en hoe zij de meldcode huiselijk geweld & kindermishandeling kunnen gebruiken.
Daarnaast is de ervaring dat diverse leerlingen tijdens deze lessenreeks geraakt worden door eigen ervaringen met onveiligheid in een relatie of thuissituatie. Het is goed dat zij dit al tijdens hun opleiding ervaren en eventueel steun of hulp krijgen indien nodig. En dat zij dit niet pas ervaren wanneer zij in hun werk worden geconfronteerd met situaties van huiselijk geweld.
Docenten hebben kennisgemaakt met het thema in de handreiking. Ze hebben de workshop gevolgd om hun leerlingen te kunnen begeleiden bij het gesprek over dit thema.
De lessen duren gemiddeld 60 minuten.
Extra tips voor de docent:
- Uit evaluatie is gebleken dat je werkt met een groep van maximaal 15 leerlingen. Dan is er ruimte en aandacht voor iedereen. In de praktijk zal dit niet altijd haalbaar zijn want dan moeten bestaande klassen gesplitst worden. Het nadeel daarvan is weer dat er 2 verschillende processen plaatsvinden en de groep daarna samen verder. Bovendien is de ene groep de andere niet en zegt de grootte van de groep niet altijd iets over de dynamiek en veiligheid in een groep. Het is in ieder geval van belang om bij grotere groepen aandacht blijven houden voor het individu.
- Geef van tevoren aan dat leerlingen altijd bij jou terecht kunnen als zij vragen of problemen hebben.
Dat ze dit ook na de les of bijvoorbeeld per mail kunnen doen.
- Introduceer jaarlijks de vertrouwenspersoon in de klas waarbij hij/zij de werkwijze toelicht.
- Zorg ervoor dat je op de hoogte bent van de signalerings-, hulp- en verwijsstructuur binnen jullie
school en hulp- en adviesmogelijkheden.
- Als je problemen signaleert of vermoedens hebt, breng dit ter sprake in een persoonlijk gesprek.
Beloof geen geheimhouding, maar wel discretie en zorgvuldigheid bij het vervolgtraject.
- Erkenning van het probleem, het tonen van medeleven is soms al voldoende. Het verwijzen naar
meer informatie of een hulpverleningsinstantie kan een volgende stap zijn. Meer kan en hoef je als
docent vaak niet te doen.
- Wees op de hoogte van de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.
8. Wijs leerlingen op de website “ik zoekgesprek.nl”
9. Voor advies en informatie kunt u terecht op de website “vooreenveiligthuis.nl” of bel met Veilig thuis: 0800-2000
10. Wil je overleggen over het lespakket dan kan je rechtstreeks terecht bij Karin de Jong of Jeroen Trenning, die het lespakket hebben geïmplementeerd.
Zie informatie voor telefoonnummers handout
De films
Het hart van het lesprogramma bestaat uit drie films, die aanleiding geven tot een gesprek. De drie films zijn kort en belichten steeds één vorm van huiselijk geweld:
- Lichamelijk geweld (film Blauw)
- Seksueel geweld (film Elle est belle)
- Geestelijk geweld (film Konijn)
Ervaringsdeskundigen
Een onderwerp gaat pas 'echt leven' als mensen die het hebben meegemaakt erover komen vertellen en vragen kunnen beantwoorden. Daarom wordt de tweede les (mede) begeleid door een ervaringsdeskundige.
Overzicht van de lessen
Les 1 – introductie
Welkom
Oefening met Ballonnen
Wat weten de leerlingen al over huiselijk geweld?
Wat is huiselijk geweld; wat is kindermishandeling?
Nabespreken en Meldcode
Film Konijn
Opdracht en Afsluiten.
Les 2 – In gesprek met de ervaringsdeskundige
Welkom, korte terugblik op vorige les, introductie ervaringsdeskundige
Werkvorm Stellingen
Verhaal van ervaringsdeskundige; leerlingen stellen vragen
Afsluiten.
Les 3 – Lichamelijk geweld
Welkom, korte terugblik op vorige les: + reactie op ervaringsdeskundige
Film Blauw + gesprek
Film Violence is Violence
Afsluiten.
Les 4 – Seksueel geweld
Welkom, korte terugblik op vorige les, vragen beantwoorden
Seksueel geweld; de feiten
Film Elle est belle + gesprek
Signaleren (mentimeter)
Afsluiten.
Les 5 – Meldcode
Welkom, korte terugblik op vorige les, vragen beantwoorden
Film Jeroen
Oefenen met de meldcode
Opdracht
Quiz
Evaluatie
Afsluiten.
lessen
Les 1
Les 1 – introductie van het thema en de film Konijn
Stap 1 – Introductie
Korte introductie door de docent van het thema huiselijk geweld en kindermishandeling. Wat gaan we de komende lessen/weken doen en waarom is het belangrijk dat we hieraan met elkaar aandacht schenken. Doel voor studenten duidelijk maken
Afspraken maken rond veiligheid en privacy
Tijd: 5 minuten.
Stap 2 – Oefening met ballonnen
Door middel van deze oefening worden de studenten zich bewust van de impact van huiselijk geweld. Zie documenten hoe deze oefening uitgevoerd wordt.
Tijd: 10 minuten
Stap 3 – wat weten de leerlingen al? kennis over huiselijk geweld bij zichzelf toetsen.
Doel: kennis activeren. Maak subgroepen van circa 4 personen. Laat ze onderstaande vragen met elkaar bespreken en noteren op flaps:
Wat weten leerlingen al?
- Wat is volgens jou huiselijk geweld? (geweld dat plaats vindt in de huiselijke sfeer)
- Tussen wie kan huiselijk geweld plaatsvinden?
- Hoe kan huiselijk geweld eruit zien? (lichamelijk, psychisch, seksueel, verwaarlozing, schadelijke traditionele praktijken en financiële uitbuiting)
- Kan je binnen een gezin altijd spreken over een slachtoffer en pleger? (Nee, vaak pleger én slachtoffer. Schadelijke interactie waarin beide schade kunnen aanrichten. Mannen meer fysiek, vrouwen meer verbaal)
- Ben je tijdens je stage, werk of in je omgeving wel eens in aanraking gekomen met huiselijk geweld? Of ken je iemand die huiselijk geweld heeft mee(ge)maakt?
azo ja; Van wat voor soort huiselijk geweld was er sprake?
bzo ja; heb je iets gedaan in die situatie (waarom wel/niet)
- Als je zelf met huiselijk geweld te maken hebt/zou hebben;
aZou je er met iemand over praten?
bZo ja; met wie zou je dan contact leggen/naar wie zou je dan toe gaan?
cZo nee; waarom niet / wat belemmert je?
Tijd: 15 minuten
Stap 4 – Klassikaal nabespreken & Meldcode.
Theoretische kennis over huiselijk geweld; vormen en soorten, signaleren en handelen.
Samen komen tot definitie Huiselijk Geweld (Huiselijk geweld is geweld dat zich afspeelt in de huiselijke sfeer. De relatie, niet de plek, staat centraal).
In het nabespreken ook de meldcode benoemen.
Uitleggen dat het een wet is die straks voor alle studenten geldt als zij gaan werken.
Het betreft eigenlijk een stappenplan waarbij je als professional bij vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling gaat:
1 signaleren
2 signalen bespreken met collega of veilig thuis (consulteren)
3 Je zorgen gaat bespreken met de direct betrokkenen
4 Een afweging maakt of je na het gesprek nog steeds zorgen hebt
5 Beslist of je de zorgen gaat melden bij Veilig Thuis en/of je hulp gaat verlenen.
Laten zien: Film Augeo over de meldcode
https://youtu.be/WUEOUlCEgTo
Uitleggen dat de meldcode is veranderd: Nu afwegingskaders bij stap 4 en 5 en een soort meldplicht!
Meldcode is belangrijk en komt volgende lessen terug.
Tijd: 10-15 minuten
Stap 5 – Tonen film Konijn + nabespreken
https://youtu.be/Ao4-dRNUXHI
Vragen die o.a. gesteld worden tijdens de nabespreking:
- Wat valt je op in deze film?
- Gaat dit over huiselijk geweld? (zo ja welke vorm)
- Wat is er met deze moeder aan de hand?
- Kan Manon hier iets aan doen? (zo ja, welke mogelijkheden heeft zij)
- Kan Vera (buurmeisje) iets doen? (zo ja, welke mogelijkheden heeft zij)
Tijd: 15 minuten
Stap 6 – afsluiten en benadrukken dat leerlingen altijd bij de docent terecht kunnen met opmerkingen of vragen. Ze kunnen ook naar de vertrouwenspersoon. Docent noemt wie dat is en waar hij te vinden is op school. Introductie website “ikzoekgesprek.nl”
Opdracht:
Vraag studenten om de Meldcode VWS- App te downloaden en te bestuderen. De meldcode komt iedere les aan bod.
Les 2
De Ervaringsdeskundige
Stap 1 – terugkomen op vorige les, introductie ervaringsdeskundige.
Tijd: 5 minuten
Stap 2, Optie 2- Stellingen
Verdeel het lokaal in twee helften en introduceer 2 stellingen. Laat studenten kiezen voor eens of oneens en laat ze in het bijbehorende vak gaan staan. Ga dan plenair in gesprek. Betrek zeker ook bij stelling 1 de meldcode. Weet iedereen nog wat er op hoofdlijnen van professionals wordt verwacht? Wat zou je dan doen?
- Als ik huiselijk geweld zie tijdens mijn werk/stage dan kom ik in actie
- Als ik Huiselijk geweld zie in mijn eigen omgeving dan kom ik in actie
Tijd: 10 minuten
Stap 3 – de ervaringsdeskundige vertelt
De ervaringsdeskundige vertelt in 15-20 minuten zijn/haar verhaal.
Daarna mag de hele groep alles vragen wat hij/zij wil aan de ervaringsdeskundige.
Vragen mogen gewoon in de kring gesteld worden.
Er kan ook voor worden gekozen om de vragen anoniem op briefjes te schrijven en te verzamelen, waarna de medewerker Veilig Thuis deze stelt aan de ervaringsdeskundige.
Doel: in gesprek over huiselijk geweld. Kennis vergaren.
Tijd: 40 minuten
Stap 4 – korte samenvatting van de les, afsluiten. Benadrukken dat leerlingen altijd bij de docent terug kunnen komen met vragen of opmerkingen.
Tijd: 5 minuten.
Les 3
De leerlingen weten nu al het een en ander over huiselijk geweld.
De film Konijn is gezien en de ervaringsdeskundige is aan het woord geweest.
In deze les: fysiek geweld
Stap 1 – terugkomen op de vorige les, introductie van deze les. Vragen beantwoorden.
Expliciet stilstaan bij de ervaringsdeskundige. Op 2 flaps de volgende vragen schrijven:
- Wat heb ik van [naam ervaringsdeskundige] geleerd?
- Wat zou ik nog tegen [naam ervaringsdeskundige] willen zeggen
Studenten mogen op geeltjes hun antwoorden noteren en deze plakken op de juiste flap.
Docent maakt hier een foto van en mailt dit naar Veilig Thuis kenniscentrum@veiligthuisgroningen.nl .
= waardevol voor de ervaringsdeskundigen én zet studenten nog even goed aan het denken.
Tijd: 10 minuten.
Stap 2 – film Blauw – (film duurt 7 minuten)
https://youtu.be/1Il1cQgPzOw
Introductie van de film. We gaan nu naar een film kijken waarin een vader iets vertelt over zijn jeugd. Na afloop gaan jullie een aantal vragen beantwoorden. Kijk dus goed.
Na de film vraagt de docent eerst aan de leerlingen hoe zich voelen na het zien van dit filmpje. Geef ruimte voor emoties. Afhankelijk van de reacties kun je al een eerste gesprek aangaan. Wat vonden jullie ervan? Hebben jullie de film begrepen? Wat wel/niet?
In subgroepen gaan de leerlingen met elkaar in gesprek. Docent loopt rond en begeleidt daar waar nodig
Vragen naar aanleiding van de film Blauw.
- Wat zie je (samengevat) in deze film?
- Welke emotie roept het bij jou op als je denkt aan:
- De vader
- De moeder
- Het jongetje
- Wat zou je zeggen tegen:
- De vader
- De moeder
- Het jongentje
- Zou deze situatie ongemerkt kunnen blijven voor de omgeving?
- Zouden de gezinsleden erover gaan praten met iemand?
- Met wie zouden zij contact kunnen leggen?
- Met welke dilemma’s zou iemand te maken kunnen hebben om wel/niet te praten over het geweld? (vanuit alle posities)
- Als je terug denkt aan het verhaal van de vader:
- Kun je je dan voorstellen dat de film zo eindigt?
- Waardoor zou het geweld zich herhalen? (geweldspiraal uitleggen)
- Als je zo’n situatie tegen zou komen in je werk:
- Wat zou je dan doen?
- Wat zou je dan niet doen?
-
Denk hierbij ook aan de meldcode Huiselijk Geweld & Kindermishandeling
Tijd: totaal 15 minuten.
Stap 3- Vragen plenair nabespreken
Specifiek stilstaan bij de meldcode.
Tijd: 15 Minuten
Stap 4 Violence is Violence
Naast de besproken dilemma’s om te praten over huiselijk geweld speelt te maatschappij ook een rol. Daarom tonen we de film Violence is Violence https://youtu.be/u3PgH86OyEM
Man intimideert vrouw-> mensen grijpen in
Vrouw intimideert man-> mensen kijken en lachen
Dit is toch vaak hoe de maatschappij kijkt en oordeelt.
Belangrijk om je daar bewust van te zijn, en dit ánders te doen! Ook mannen zijn vaak slachtoffer van huiselijk geweld!
Tijd: 5-10 minuten
Stap 4 – Plenair afsluiten.
Benadrukken dat de leerlingen naar de docent kunnen komen als ze
vragen hebben of er verder over willen praten.
Volgende week staat het thema seksueel geweld centraal.
Docent kan indien gewenst benadrukken dat wanneer dit (te) beladen is, studenten bij hem/haar mogen komen.
Tijd: 5 minuten.
Les 4
Stap 1 – terugkomen op vorige les en het thema van Blauw.
- Hebben de leerlingen er nog over nagedacht?
- Hebben ze er met elkaar over gepraat?
- Hebben ze er met hun ouders over gesproken?
Docent luistert, vat samen en vraagt zo nodig door. Docent begeleidt en geeft antwoorden op vragen.
Vandaag Seksueel geweld en psychisch geweld. Wederom stil staan bij Veiligheid in de groep
Tijd: 5 minuten.
Stap 2- Seksueel geweld, de feiten
Studenten krijgen eerst wat theorie over seksueel geweld aan de hand van factsheets van het Centrum Seksueel Geweld.
Voordat je de factsheets op het Digibord toont ga je in gesprek met de groep.
- Wat is dat eigenlijk: seksueel geweld? Wat valt daar onder?
- Hoeveel mensen maken seksueel geweld mee denken jullie?
- Wie misbruiken vooral (man/vrouw/familie/etc…Open vraag stellen)
- Wie kent er iemand die seksueel geweld heeft meegemaakt? Daarover vertellen hoeft niet, alleen handen omhoog
- Met evt die persoon in gedachten: Kan je het aan iemand zien of merken dat die slachtoffer is van seksueel misbuik?
- Wat zouden gevolgen kunnen zijn van seksueel geweld (evt met bekende in gedachten)?
- Op welke 3 manieren kan je doorgaans omgaan met acute onveiligheid? (Flight, Figth, Freeze)
Leg dan uit dat veruit de meeste mensen ‘bevriezen/verstarren bij seksueel misbruik. Dat is geen bewuste keuze, dat regelt jouw lijf. Bij seksueel geweld een goede overlevingsstrategie, want zo raak je niet beschadigd.
Maar juist die freeze reactie kan leiden tot schuldgevoelens (had ik duidelijker moeten zijn? Had ik niet moeten vechten?) of tot verwijten van omgeving (je deed niks, dus stemde ermee in)
Pak vervolgens de factsheets erbij en bespreek wat erop staat.
Aantal slachtoffers, percentages, dat nazorg/hulp erg belangrijk kan zijn omdat je na 1 misbruik ervaring groot risico loopt opnieuw slachtoffer te worden.
Waarom?: Na zo’n trauma bergt het brein deze nare ervaring het liefst op. Wat er steeds mee dealen is lastig. Maar daarmee ruimt het brein ook jouw gevoeligheid/alarmbellen op die af moeten gaan bij nieuwe signalen dat het mis dreigt te gaan. Zonder hulp kan het daardoor zijn dat je nieuwe situaties onvoldoende herkent als gevaarlijk.
Tijd: 15 minuten
Stap 3 – Film Elle est Belle
https://youtu.be/GB8E2q7uYiI
Introduceren: we hebben het in de vorige les gehad over lichamelijk geweld, deze keer hebben we het over seksueel geweld. De film kan voor sommigen heftig zijn en emoties oproepen. Let goed op wat gebeurd in de film, daarna gaan we gezamenlijk in gesprek.
Tonen film Elle est Belle en gezamenlijk nabespreken. 15 minuten
In ieder geval komt aan bod:
- Welke emoties roept deze film bij je op?
a) in het algemeen
b) Gelet op het meisje
c) Gelet op de vader
- Kun je je voorstellen dat dit ook echt gebeurt?
Tijd totaal: 15 minuten.
Stap 4 Signaleren
We hebben nu alle 3 de films gezien die centraal staan in deze lessenreeks. Daarnaast al veel geleerd over de verschillende vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling.
Volgende week gaan we oefenen met de meldcode. De meldcode begin bij stap 1: Signaleren.
Daarom maken we nu met de hele klas een eigen signalenkaart.
Maak een vraag aan op www.Mentimeter.com en presenteer deze op het DigiBord.
De vraag: Wat zijn signalen van Huiselijk geweld?
Studenten loggen in via Menti.com en voeren hun antwoorden in.
Uiteindelijk ontstaat er in de vorm van een WoordWolk een door de klas opgestelde signalenkaart. Waardevol.
Wijs de klas ook op www.Signalenkaart.nl . Goed bruikbare website tijdens werk/stage
Tijd: 10 minuten
Stap 5 – korte samenvatting van de les, afsluiten. Benadrukken dat leerlingen altijd bij de docent terug kunnen komen met vragen of opmerkingen.
Tijd: 5 Minuten
Les 5
In deze les komt alles samen. De leerlingen hebben nu een beeld van huiselijk geweld. Ze zijn uitgenodigd om er met elkaar en met hun docent, mentor of vertrouwenspersoon op school over te praten. En studenten hebben al kennis gemaakt met de meldcode huiselijk geweld
|
Stap 1 – terugblik op vorige les. Elle est Belle nabesproken? Vragen? Opmerkingen?
Tijd: 3 minuten
|
|
Stap 2 – Film Jeroen. Tijd: 10 minuten
We hebben al veel verhalen gezien en gehoord van huiselijk geweld.
En een ervaringsdeskundige gesproken.
In deze film vertelt Jeroen zíjn verhaal (geen acteur)
https://youtu.be/2GbYHQshq2w
Film nabespreken, reacties vragen (kort)
Tijd: 7 minuten
|
Stap 3- Oefenen met de meldcode
De klas opdelen in groepen van ca 4 studenten. Ieder groepje bespreekt binnen zijn groepje onderstaande vragen
“Stel jij ontmoet Jeroen tijdens jouw stage/werk. En hij vertelt jouw zijn verhaal, zoals hij deed aan zijn leerlingbegeleider”
- Signaleren: Welke signalen heb je tijdens de film gezien of gehoord?
- Consulteren: met wie ga je deze situatie bespreken en wat ga je dan bespreken?
- Bespreken: met wie ga je het gesprek aan? Waarom met die persoon/personen? En waar?
- Wegen (aard & risico): hoe ernstig vind je deze situatie?
- Beslissen (hulp organiseren en/of melden): zou je in deze situatie hulp organiseren of vind je dat je dit meteen moet melden bij Veilig Thuis?
Per groep ingaan op 1 van de stappen. Eventuele korte reactie of aanvulling per stap.
Tijd: 20 minuten. 10 per groepje, 10 nabespreken
Tijd totaal: 20 minuten (10 minuten groepje, 10 minuten plenair)
|
Stap 4 – Opdracht
Vraag bij je stageplaats na of de organisatie de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling kennen en of ze een meldcodeprotocol hebben.
Dit koppel je de volgende les aan je docent terug.
Tijd: 2 minuten
|
|
Stap 5 - Quiz
Kahoot!
Wat is blijven hangen van deze lessenreeks? Snelle quiz om met de klas in gesprek te gaan om het geleerde weer naar boven te halen. Wellicht korte nieuwe discussie.
Tijd: 15 minuten
|
Stap 7 – Evaluatie en afsluiten.
Wat vind je van deze lessenreeks? Wat heb je onthouden Wat vind je goed en wat kan anders of beter?
Benadrukken dat leerlingen altijd bij de docent terug kunnen komen met vragen of opmerkingen.
Tijd: 5 Minuten
|
extra materiaal
varkentje rund, maak het verschil man
verhaal Liesbeth
Liesbeth
“Was ik lastig, dan werd ik overgeplaatst. Ik mocht er wéér niet zijn. Story of my life!”
Naast de stapel kinderboeken van de bieb, ligt het personeelsblad van de organisatie waar ze voor
werkt. Liesbeth is alleenstaand moeder van drie kinderen en ze werkt als woonbegeleider in de
verslavingszorg. Een bijzondere werkplek, vooral vanwege haar eigen levensverhaal.
Het begon al vóór haar geboorte. De moeder van Liesbeth ging tijdens haar huwelijk vreemd en
raakte zwanger van een meisje. Dat meisje was Liesbeth. Haar moeder en (stief)vader bleven bij
elkaar. Maar haar geboorte zorgde wel voor veel spanning thuis. Liesbeth voelde ook altijd dat ze
anders was dan haar broertjes en zusjes. Zij had niet geboren mogen worden. Dat vertelde haar
moeder haar ook regelmatig. De grootste fout van haar moeder, was dat ze toen geen abortus had
gepleegd. Ook dat werd naar Liesbeth haar hoofd geslingerd.
“Horen dat je er niet mocht zijn, was het allerergste. Ik kreeg ook wel klappen, vaak met een natte
theedoek, want dat deed extra pijn. Maar ik kreeg die klappen tien keer liever dan steeds die
vreselijke woorden naar mijn hoofd”
Bij haar (stief)vader kon ze niet terecht. Hij was veel aan het werk en áls hij thuis was, dronk
hij veel te veel. Hij was er wel, maar niet écht. Van hem kon ze ook zomaar een tik krijgen of een
flinke duw.
Liesbeth wil ontsnappen aan al die rottigheid en spanning thuis. Ze verdwaalt in het doolhof van
ellende in haar hoofd. De uitweg vindt ze in het blowen. Het verdoofde gevoel maakt dat de pijn en
het verdriet wat verder weg zijn. Ze zet haar gevoelens ook op papier, ze schrijft gedichten.
Alleen voor zichzelf. Als op school een docent toevallig een van die gedichten vindt, verandert er
van alles. In het gedicht dat Liesbeth In de put noemt, zijn zinnen te lezen die wat vertellen over
haar eigen ellendige leven. Die aanwijzingen zijn zo ernstig, dat school het meldt bij de
kinderbescherming.
De maatschappelijk werker van de kinderbescherming wil praten, maar Liesbeth niet. Ze ging er
gewoon van uit dat ze toch niet serieus genomen zou worden. Wie luistert er nu naar háár?
“Waar moest ik over praten? Waar je mee opgroeit, dát is voor jou normaal. Ik wist niet dat mijn
thuissituatie anders was. Pas later heb ik geleerd dat mijn situatie niet normaal was”.
Het onderzoek van de kinderbescherming gaat toch door. Ook al willen Liesbeth én haar moeder niks
zeggen. De buren, haar oma en de school maken zich wel zorgen en delen die zorgen ook.
Als in diezelfde periode Liesbeth met vreemde kneuzingen bij de huisarts komt, ziet hij direct dat
het mis is. Dit zijn kneuzingen veroorzaakt door mishandeling. Ze wordt meteen uit huis geplaatst.
Liesbeth komt terecht in een jeugdinstelling.
“Het was verschrikkelijk. Ook al ging het thuis niet goed, het was wel het enige dat ik kende. Het
allerergste was dat mijn moeder niet voor me opkwam. Ze ging er niet tegenin en nam niet eens
afscheid van me. Ze heeft in die jaren daarna nooit meer contact gezocht. Niet met mij of met mijn
begeleiders. Dat heeft me ontzettend veel pijn gedaan.”
Het blowen wordt niet minder. Sterker nog, Liesbeth gaat ook drinken. Dat maakt dat ze regels
overtreedt en haar begeleiders haar moeilijk kunnen peilen. Ze wordt vaak overgeplaatst naar een
andere instelling als het niet meer gaat.
Op haar 18e krijgt Liesbeth een relatie met Steve. Hij is ouder, 24 jaar. Wat ze vooral samen doen
is blowen, veel blowen. Steve is niet echt liefdevol, maar hij blijft bij Liesbeth. Dat geeft haar
het gevoel dat ze bij hem hoort. Ze voelt zich afhankelijk van hem worden. Steeds een beetje meer.
Zelfs als hij haar na hun eerste jaar in de relatie, begint te slaan. Zij blijft bij hem.
“Ik had meteen de eerste keer weg moeten gaan. Maar ik kon het niet en ik bleef. Ik dacht echt dat
ik hem nodig had.”
Met Steve krijgt ze twee kinderen. Het geweld stopt niet, het wordt zelfs erger. Een paar keer gaat
Liesbeth bij hem weg, maar ze gaat elke keer weer terug. Ze wil zo graag dat haar kinderen in een
echt gezin opgroeien. Niet met gescheiden ouders. Of dat voor haarzélf verstandig is, schuift ze
opzij. Zo heeft ze dat geleerd: zij is niet belangrijk. Als ze zwanger is van haar derde kind, gaat
ze tóch voorgoed bij Steve weg.
“We hadden weer eens ruzie. Ik gooide een blikje alcoholvrij bier naar zijn hoofd. Hij bloedde als
een rund, maar ik was meer bezig met het bier op de bank. Toen wist ik dat het over moest zijn. Hij
heeft me nog volledig in elkaar geslagen met een stok, terwijl ik zwanger was. Ik heb de woningbouw
gebeld en een paar weken later had ik een eigen woning.”
Toen ze haar eigen plek had, kwam de rust en de kracht. Ze heeft zich met haar kinderen laten
opnemen in een verslavingskliniek. Binnenkort is ze vijf jaar nuchter. Dat is fantastisch, maar de
verschrikkelijke tijd ervoor is niet zomaar weg. Liesbeth én haar kinderen leefden jarenlang in een
vreselijk onveilige situatie. Er zijn in die jaren 23 meldingen van huiselijk geweld bij de politie
binnengekomen. Over hun gezin. De school wist ook dat Liesbeth verslaafd was, maar maakte zich geen
zorgen om de kinderen. Die deden hun best op school en gedroegen zich zoals alle andere kinderen.
“Ik ben blij dat politie nu eerder meldt bij Veilig Thuis en dat de meldcode professionals helpt om
te melden. Ook mensen die in het onderwijs werken. Ik had een melding toen vast niet leuk
gevonden, maar misschien had het me wel geholpen om eerder de stappen te zetten die ik heb gezet.
Dat was voor mij én mijn kinderen beter geweest.”
Niet alleen meldingen van de politie of buren kunnen helpen. Maar ook aandacht voor een ander en
elkaar in de gaten houden, is een stuk van de oplossing. Vragen hoe het met iemand gaat. Een
praatje met iemand maken. Dat kan al helpen. Daar is Liesbeth van overtuigd.
“Ik zou willen dat iemand me in die tijd écht had gezien. Me had gevraagd hoe het ging. Ook al had
ik dan niet meteen durven praten. Vraag het niet één keer. Maar vaker. Doe écht moeite! Je kunt dan
zo het verschil maken! Dus maak contact en ga naast iemand staan. Blijf volhouden.”
Volgens haar geldt dat ook voor mensen die zelf geen veilig thuis hebben. Hulp accepteren is
moeilijk, maar het is de enige oplossing. Ook al gaat het stap voor stap.
“Jij bent belangrijk. Laat de hulpverlening toe. Je verliest echt niet meteen je kinderen. Zij
helpen je naar een veilige toekomst voor jullie samen.”
verhaal Karoline
Karoline
“Ik voelde wel dat het niet klopte, maar hij luisterde niet”
Ze zit in het laatste jaar van haar studie en daarnaast werkt Karoline als vrijwilliger bij Veilig Thuis Groningen. Ze vertelt dan haar levensverhaal tijdens workshops aan jongeren op school bijvoorbeeld. Ze doet dit al een paar jaar.
“Ik deel mijn verhaal omdat ik wil dat mensen zich meer bewust worden dat contact maken zo belangrijk is. Mensen zijn veel op zichzelf gericht. Het is een kleine moeite om even om je heen te kijken naar een ander. Want klinkt misschien raar, maar je kunt je heel makkelijk supereenzaam voelen, ook al bevind je je in een groep.”
Karoline is de jongste in een gezin van vier kinderen. Toen ze drie jaar was, scheidden haar ouders. Ze heeft als kind nooit begrepen waarom dat nou precies was. Voor die tijd ging het ook een beetje vreemd: haar moeder verliet het huis. Haar vader werkte full time en zorgde in zijn eentje voor het hele gezin. Met een vaste oppas lukte het hem om alles draaiende te houden. Knap, maar het betekent wel dat Karoline de oppas vaker ziet dan haar eigen vader. Ze ging om het weekend naar haar moeder. Haar vader vond het belangrijk dat ze een band kreeg met haar moeder. Haar oudere broers en zus wilden niet en die gingen dus ook niet.
“Ik had geen idee wat er speelde, niemand legde me iets uit. Mijn moeder haalde mij nooit op. Mijn vader bracht mij altijd met de auto. Het gebeurde soms dat we één stap binnen waren en meteen weer weggingen. Terug naar huis. Voor mij was totaal onduidelijk waarom dat dan gebeurde. Als ik wel bij haar was had ze genoeg aan zichzelf. Ze had weinig oog voor me. Ik kan mij niet herinneren dat we samen leuke dingen deden.”
Karoline gaat best regelmatig naar haar moeder. Vanaf dat ze een jaar of acht is, wordt dat steeds minder. En als ze tien jaar oud is, begrijpt ze eindelijk een beetje dat het leven bij haar moeder niet normaal is.
“Ik was dat weekend bij haar. Ik speelde verstoppertje en vond achterin een kledingkast wat flessen wijn. Dat vond ik een gekke plek, het voelde echt als iets geheims. Alle losse puzzelstukjes kwamen opeens samen. Ik heb mijn moeder nooit dronken gezien maar toch was ik vanaf die dag bij haar thuis altijd bang. Mijn beeld van dronken mensen was dat zij agressief waren. Ik had de noodnummers standaard in mijn broekzak”
Ze vertelt niks aan haar vader over de flessen wijn en de noodnummers. Karoline wil haar moeder niet verraden. Toch hoort ze dan plotseling van hem, dat ze niet meer naar haar moeder mag. Zomaar, wéér zonder uitleg. Het was gewoon zo. Ze zag haar ongeveer een jaar niet. Opeens komt het bericht dat haar moeder in het ziekenhuis ligt. En zonder dat Karoline afscheid van haar heeft kunnen nemen, overlijdt haar moeder.
Omdat ze veel alleen is, mist ze aandacht die ze wél nodig heeft. Ze moet zichzelf maar redden en wordt sneller volwassen dan haar leeftijdsgenootjes. Met hen heeft ze geen klik, ze voelt zich vaak náást een groep staan in plaats van ín een groep.
Toch is er dan een lichtpuntje: als ze in groep 8 zit mag ze mee op vakantie met familie en hun vrienden. Helemaal naar het buitenland, Karoline is nog nooit de grens over geweest. Ze heeft er enorm veel zin in. Tijdens de vakantie trekt ze veel met Marco van 19 op. Ze mag niet alleen naar het strand en de zee. Met hem erbij, mag het wel. Karoline is blij dat hij er is. Totdat ze erachter komt dat hij niet zomaar graag met haar optrekt.
“Achteraf gezien was ik gewoon een heel erg makkelijk slachtoffer voor hem. Marco heeft me seksueel misbruikt. Hij is alle grenzen over gegaan. Ik voelde wel dat het niet klopte. Dat zei ik ook, dat ik niet wilde. Maar hij luisterde niet en was veel sterker. Hij was de hele tijd in mijn buurt, heel bedreigend. En hij hield mij in de gaten. Ik durfde niets aan mijn vader te vertellen. Ik wist ook niet hóe ik het hem kon vertellen. Tot op de dag van vandaag weet hij van niets.”
Niemand heeft tijdens de vakantie door wat er gebeurt. En daarna ook niet, het blijft haar eigen grote geheim. Als Marco met zijn ouders na de vakantie wel eens op visite komt, zorgt Karoline dat ze niet thuis is. Met een smoesje glipt ze snel de deur uit. Als ze uren rondjes door de buurt heeft gelopen, komt ze weer thuis. Het bezoek, dus ook Marco, is dan weg.
“Ik had geen flauw idee hoe ik me moest gedragen. Het was niet zo dat niemand mijn vriend wilde zijn. Ik wist gewoon niet hoe ik daar mee om moest gaan. Ik was zo bezig met wat anderen nodig hadden om mij leuk te vinden, ik was helemaal niet meer met mezelf bezig.”
Ze is het vertrouwen in andere mensen én zichzelf helemaal kwijt. Op school gaat het niet goed. Karoline trekt zich terug, wordt stiller in de klas en spijbelt steeds vaker. Ook als ze naar de middelbare school gaat. Ze weet zich totaal geen houding te geven als ze niet alleen is en wordt ook steeds vaker gepest.
“Het was heel duidelijk dat ik fysiek contact met andere kinderen wilde voorkomen. Mensen moeten hebben gezien dat het niet goed met me ging. Ik veranderde van een druk en energiek kind, in een stil, teruggetrokken meisje.”
Later hoort Karoline van leraren dat ze het spannend en ingewikkeld vonden om met haar te praten. Ze dachten dat het niet goed voor haar zou zijn om over het overlijden van haar moeder of het pesten op school te praten. Ze wilden haar niet nog verdrietiger maken.
“”Ik vind dat dus echt geen goede reden. Je neemt dan voor mij aan dat ik me zo zou voelen. Maar dat bepaal ik zelf toch? Had maar gewoon gevraagd. En nog een keer, totdat ik wel was gaan praten. Ik voelde me zo alleen. Het was echt vier jaar ellende op het vmbo.”
Dat niemand op school iets doet, bevestigt haar eenzaamheid. Ze moet het alleen doen en dat redt ze op een dag gewoon niet meer.
Het verhaal van Karoline is onderdeel van de reeks ‘Zie me nu – verhalen over loskomen van een onveilig thuis’ samengesteld
door Veilig Thuis Groningen. Kijk voor meer info op veiligthuisgroningen.nl/ziemenu. Vanwege de privacy zijn namen
veranderd. Alle verhalen zijn waargebeurd.
Geen van de teksten (© Veilig Thuis Groningen) of illustraties (© Merel Kotterer) mag zonder overleg door derden gebruikt
worden.
“Aan het einde van het vmbo zag ik het niet meer zitten. Ik liep naar het spoor, gooide mijn rugzak in de bosjes en wachtte op een trein. Ik was van plan om op die dag uit het leven te stappen. Dan trilt ineens mijn broekzak. Het is mijn telefoon, ik heb een sms’je ontvangen. Dat berichtje heeft me toen gered.”
Het is een berichtje van een meisje uit haar klas. Ze vraagt of ze wat leuks met haar wil doen en schrijft dat het haar spijt dat ze er niet voor haar is geweest. Dat ze wel doorheeft dat Karoline het moeilijk heeft. Karoline heeft niet op de trein gewacht, maar is opgestaan en op haar fiets gestapt. Ze is nu nog steeds beste vriendinnen met het meisje dat toen haar leven redde met een sms’je.
Na het vmbo gaat Karoline naar het mbo. Spannend, want het betekent nieuwe klasgenoten, een andere, onbekende plek. Het blijkt de ommekeer in haar leven te worden.
“Onze klassenmentor vroeg of we ons wilde voorstellen door een brief te schrijven. Ik zat ondertussen zo vol met opgebouwde boosheid en verdriet dat ik alles heb opgeschreven. De mentor schrok enorm. Ze heeft me de volgende dag meteen bij haar geroepen. Ze nam alle tijd, dat is echt fantastisch. Ze stelde een vraag en daarna mocht het ook een tijd stil blijven. Ze nam geen genoegen met smoesjes. Ze wilde weten wat ík nodig had. Ze vroeg me niet om alles in detail te vertellen. Ik bepaalde het tempo en werd voor het eerst in mijn leven echt gezien en gehoord”
Zonder dat Karoline het weet, vraagt de mentor aan haar klasgenoten om haar te betrekken bij hun activiteiten. Ze vragen haar mee naar de kantine en of ze meedoet in hun projectgroepen. Het werkt! Ze voelt zich steeds minder alleen. Ze is zo blij dat haar mentor dat heeft gedaan. Het voelt voor het eerst dat ze echt meedoet.
“Ik voelde me weer veilig en durfde eindelijk weer alleen naar de kantine te gaan. Daarom is mijn boodschap aan iedereen: maak contact!
Ouderenmishandeling
21 december 2020
Ouderenmishandeling is een groot probleem. Enerzijds door de schade die het aan slachtoffers aanbrengt en anderzijds omdat het een verborgen probleem is. Ouderenmishandeling wordt vaak verzwegen door de betrokkene zelf en niet opgemerkt of als zodanig herkend door de omgeving.
Ouderenmishandeling onderscheidt zich van andere vormen van huiselijk geweld door een aantal specifieke kenmerken. Vaak zijn ouderen extra kwetsbaar door bijvoorbeeld ziekten en een grotere hulpbehoevendheid. We verwachten tegelijkertijd dat ouderen langer zelfstandig wonen. Maar als dat steeds moeilijker wordt, dan zijn ze afhankelijk van de goede zorgen van familie, vrienden en/of bekenden. Deze afhankelijke en kwetsbare relatie kan door allerlei factoren, zoals onkunde, onmacht of onwetendheid, uit balans raken. Het risico op ouderenmishandeling neemt daardoor toe.
Uit de praktijk blijkt dat zorgverleners en omstanders vaak niet goed weten wat ze moeten doen als ze signalen opvangen. Ook bij gemeenten is ouderenmishandeling nog lang niet voldoende onder de aandacht. Gemeenten hebben echter een belangrijke taak in de aanpak van huiselijk geweld en daarmee ook in het tegengaan van ouderenmishandeling.
ervaringsverhaal ouderenmishandeling
Ervaringsverhaal
“Mijn broer had zijn leven niet op de rit en woonde tijdelijk bij mijn moeder. Het eerste jaar ging het redelijk. Na twee jaar kreeg hij betalingsproblemen. Mijn broer had nog een huurschuld van zijn vorige woning, maar geen uitkering meer. Op een gegeven moment wilde hij een eigen bedrijf beginnen en had daar duizenden euro’s voor nodig. Mijn moeder betaalde álles voor hem.
Achteraf blijkt dat ze in zeven jaar tijd meer dan een ton aan mijn broer heeft gegeven.”
Door de jaren heen merkte Marian dat haar broer steeds vaker abnormaal gedrag liet zien. “Hij kon tekeergaan tegen mijn moeder over een pot pindakaas met nootjes erin. Want die stukjes waren volgens hem niet goed voor zijn gebit. ’Je gaat nú een nieuwe pot halen’, zei hij dan dreigend. Ondertussen probeerde ik mijn broer te helpen iets van zijn leven te maken en een
uitkering aan te vragen, maar hij kwam niet in beweging. Ik zag mijn moeder ouder worden. Natuurlijk werd ze ook écht ouder, maar dat kon niet zo’n groot effect hebben. Er klopte iets niet.”
Goede vrienden van Marian vertelden terloops dat haar broer zich op de sportclub agressief gedroeg. “Ik was blij dat ze dat zeiden, want het gaf mij de opening om de problemen bij mijn moeder thuis met hen te bespreken.” De moeder van Marian sprak steeds vaker met mensen uit de kerk over haar thuissituatie. “Zij deelden hun zorgen over mijn moeder met mij. Zo kreeg
ik steeds beter zicht op de situatie. Ik heb lang getwijfeld of ik professionele hulp moest inschakelen, want het is toch je broer. Maar op een gegeven moment ben ik de drempel overgestapt, dit kon zo niet langer. Ik heb toen advies gevraagd aan Veilig Thuis.”
Marian voelde zich gehoord door Veilig Thuis. “Ik werd gesteund in wat ik deed om de situatie voor mijn moeder en broer te verbeteren. Als familie stonden we er niet meer alleen voor. Veilig Thuis bracht ons onder andere in contact met het wijkteam1. Ook zetten we een familieberaad op. Samen keken we hoe we mijn moeder konden steunen.
Mijn moeder heeft tijd nodig gehad om te beseffen dat het gedrag van mijn broer niet toelaatbaar was. Ze heeft zo lang geleefd met de dreigingen van mijn broer, dat ze niet anders wist. De gedachte dat het wijkteam hem zou opvangen, zodra hij uit huis ging, stelde mijn moeder gerust.
Ik ben blij met de stappen die ik heb gezet. Als familielid had ik een natuurlijke rem, maar die rem moet eraf om verandering teweeg te brengen. Mijn broer krijgt nu de juiste hulp en mijn moeder is weer 10 jaar jonger.”
Handelingsprotocol veilig thuis
opdracht les 1
