Welkom
Hier is een Vlaamse stad te zien met de naam Brugge. Misschien ben je hier weleens geweest, of wil je er na deze les naartoe. Brugge is namelijk een populaire plek voor toeristen om naartoe te gaan; ze komen voor de grachten en de mooie oude gebouwen. Steden als Brugge hebben natuurlijk een lange geschiedenis, de geschiedenis waar we het deze keer over gaan hebben.
De les
Welkom allemaal bij deze digitale les. We zijn inmiddels bij een nieuw hoofdstuk aanbeland, over de tijd van Steden en Staten. De naam van het tijdvak zegt het al een beetje, want deze les gaat over steden. Hoe zag zo'n middeleeuwse stad er nou uit? En wat gebeurde er allemaal? Jullie gaan het dit uur allemaal leren. Veel plezier!
Leerdoelen
Aan het einde van de les kunnen jullie:
1 uitleggen hoe steden weer opkwamen.
2 uitleggen wat de begrippen gilde, Hanze, gotiek en aflaat betekenen.
3 beschrijven hoe je in dienst kwam bij een gilde en uitleggen wat de voordelen hiervan waren.
4 kenmerken van de gotische stijl in een afbeelding herkennen en aanwijzen.
Uitleg + vragen
Wat voorafging...
Voorafgaand aan deze periode waren de Vroege Middeleeuwen. In deze tijd woonde vrijwel iedereen op het platteland en was er geen handel. Mensen verbouwden voedsel voor zichzelf of als belasting voor hun heer. Dit gaat veranderen.
In de landbouwen kwamen vernieuwingen die voor meer opbrengsten zorgden. Zo gingen boeren hun land bemesten, waardoor de grond vruchtbaarder werd. Ook gingen ze sterke paarden gebruiken als trekdier; het land werd beter omgeploegd. Als laatse kwam er 'het drieslagstelsel': een manier van landbouw waarbij men twee delen akker gebruikte en een deel 'braak' (onbezaaid) liet liggen en bewaarde voor andere gewassen, zodat ze heel het jaar voedsel hadden.
Oefening: Vroege Middeleeuwen
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Handel
Na het overhouden van voedsel konden boeren dit ruilen tegen andere producten. Dit deden ze door bijvoorbeeld graan tegen kool te ruilen. Maar steeds vaker kwam er ook geld bij kijken. Rond 1000 n.c. was het rustiger geworden in Europa, waardoor het weer veilig werd om te handelen. Mensen gingen steeds meer op een plek bij elkaar komen om spullen te verkopen. Op zo'n markt stonden soms ook mensen uit het Arabische Rijk, die hun munten en exotische producten meebrachten. Langs handige plaatsen als rivieren en wegen onstonden kleine dorpjes, om in te wonen en handelswaar op te slaan. Zo'n plaats was natuurlijk fijn om in te wonen, dus deze plekken trokken veel mensen aan en groeiden steeds verder uit tot grote steden als Brugge.
Oefening: Handel en steden
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Gildes
Door de ontwikkelingen in de landbouw hoefde niet iedereen meer boer te zijn: door het overschot aan voedsel konden mensen zich specialiseren in andere beroepen. Deze beroepen noemen we 'ambachten'. Typische voorbeelden hiervan zijn timmermannen, smeden, maar ook bakkers en schilders.
Om je beroep te mogen uitvoeren moest je wel bij een gilde. Dit was een soort vereniging van mensen die hetzelfde ambacht hadden. Zo'n gilde bepaalde de prijs en lette goed op de kwaliteit van producten. Leden van een gilde zorgden voor elkaar, door bijvoorbeeld het gezin van een overleden lid geld te geven. Het lid worden van een gilde was nog aardig moeilijk. Eerst kwam je bij iemand die al lid was in te huis wonen om kleine klusjes te doen. Na een tijdje werd je een 'gezel', een soort werknemer. Uiteindelijk mocht je na jaren werk 'de meesterproef' doen, een soort toets. Hierin werden al je vaardigheden getest in een moeilijke opdracht. Timmermannen moesten bijvoorbeeld een wenteltrap maken.
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Samenwerken
Al die handelaren moesten elke keer als ze bij een stad kwamen weer opnieuw tol betalen. Ook was de reis soms toch nog te gevaarlijk om in je eentje te maken. Handelaren richtten daarom een soort samenwerking tussen steden op: een Hanze. Hanzesteden hielpen elkaar door minder tol of belasting te vragen, bescherming te bieden of samen te reizen voor de veiligheid. Hierdoor werd handelen makkelijker en goedkoper, waardoor er meer geld verdiend kon worden. De balangrijkste Hanze was die rond de Noordzee en de Oostzee. Dat is het gebied van het huidige oosten van Nederland, noorden van Duitsland en Scandinavie.
Oefening: Samen staan we sterk.
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Kerken
Deze gildes werden door de handel erg rijk. Met al dit geld lieten ze veel mooie gebouwen neerzetten, zoals kerken. Dit deden ze om God te eren, maar ook om de pracht en macht van hun stad te laten zien. Andere burgers droegen ook hun steentje bij aan de kerk. Dit kon door aflaten te kopen: als je zo'n formulier kocht van de kerk, werden je zonden vergeven en ging je na je dood sneller naar de Hemel. Door al dit geld konden mooie kerken gebouwd worden in een nieuwe bouwstijl: de Gotiek. Kenmerken hiervan zijn de bouw in de vorm van een kruis en de grote hoogte. Ook heeft het grote spitse ramen met gekleurd glas. Zowel de binnenkant als de buitenkant zijn versierd met kleine beeldhouwwerk.
Algemeen toetsje
Extra oefening
Hierbij een filmpje met uitleg over alle onderwerpen van deze les. Je kunt dit als herhaling/samenvatting gebruiken van de paragraaf.
Verdieping : Een stukje kunstgeschiedenis
De geschiedenis kun je niet alleen zien aan verhalen over mensen van vroeger; vaak zijn gebouwen of kunstwerken juist de dingen die we vandaag de dag nog steeds zien uit het verleden. Een bekend voorbeeld hiervan zijn kerken; overal in Europa kun je wel kerken vinden: bij jou in het dorp, maar ook bijvoorbeeld op vakantie in Frankrijk. Sommige kerken zijn wel duizend jaar oud. Aangezien deze kerken uit allerlei verschillende periodes komen, hebben ze ook een andere stijl waarin ze gebouwd zijn. Een stijl waar we het vandaag over gehad hebben is de gotiek. Deze was er ongeveer rond 1000 n.C. en heeft hele speciefieke kenmerken. Hier zijn er weer een paar:
1. De fraaie versiering aan de buiten- en binnenkant: denk aan beeldhouwwerk en de glasinloodramen.
2: Een zogenoemd kruisgewelf: het gebouw heeft de vorm van een kruis (christelijk symbool).
3: Hoge, spitse ramen: ze hebben een beetje de vorm van een kogel.
Hieronder staat een afbeelding waarin je de verschillende kenmerken kunt bekijken. Klik op het symbooltje om erover te lezen.
Oefening: Een gotische kerk
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Begrippen
Aflaat: Een papier die je kon kopen van de kerk om sneller naar de Hemel te gaan.
Gilde: Een soort vereniging van ambachtslieden die hetzelfde beroep uitoefenen.
Gotiek: Bouwtsijl uit de late middeleeuwen. (Hoge spitsbogen, gekleurd glas en beeldhouwwerk aan de binnen- en buitenkant de kerk.
Hanze: Een samenwerking van steden om goed te kunnen handelen.
Eigen mening
Bronnen
Bronvermelding:
Tekst: Dekkers, C., Haan, R. D., Lelieveld, J., Smit, J. W., & Stroo, R. (2013). Feniks / 1 VMBO-t/Havo / deel Leesboek (2de editie). Amersfoort , Nederland: ThiemeMeulenhoff bv.
Afbeelding Brugge: Pixabay, Hermann, S., & Richter, F. (2017). Belfort toren Brugge [Foto]. Geraadpleegd van https://pixabay.com/nl/photos/belfort-toren-brugge-kanaal-2611573/
Afbeelding Notre Dame: Flickr, & Badzo, B. (2017). Paris France ~ Notre-Dame Cathedral ~ Cathédrale Notre-Dame de Paris [Foto]. Geraadpleegd van https://www.flickr.com/photos/onasill/33650394930
