Fascisme, Nationaal-Socialsme en Economische crisis in de VS
Inleiding thema: de korte twintigste eeuw
De periode tussen 1914 en 1991 noemt men ook wel “de korte twintigste eeuw”.
Men laat de vorige eeuw dan beginnen in 1914 (de uitbraak van Eerste Wereldoorlog) en eindigen in 1991 (het uiteenvallen van de Sovjet-Unie). Binnen dat tijdperk kunnen we vier perioden onderscheiden:
Eerste Wereldoorlog (1914-1918),
Interbellum: de tijd tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog (1919-1939),
Tweede Wereldoorlog (1939-1945),
Koude Oorlog (1945-1991).
Totalitaire ideologieën
In dat interbellum ontwikkelen zich drie totalitaire regeringsvormen: het communisme, het fascisme en het nationaalsocialisme. Totalitair wil zeggen: de inwoners van het land moeten denken en handelen zoals de machthebbers dat willen: er is nauwelijks persoonlijke vrijheid.
Fascisme en nationaalsocialisme
In het vorige katern hebben we kennis gemaakt met het communisme en de ontwikkeling hiervan in Rusland. In dit katern staat het fascisme en het nationaalsocialisme centraal. Benito Mussolini en Adolf Hitler spelen hierin de hoofdrol. Allebei droomden ze van een groot rijk. Mussolini over het herleven van het Romeinse Rijk, Hitler van een Derde Rijk. Om hun ideaal waar te maken was totale controle van de staat over de maatschappij van belang. Mussolini’s uitspraak ‘alles binnen de staat, niets buiten de staat, niets tegen de staat’, vat dit goed samen. Beiden vestigden wel een totalitaire staat. In hoofdstuk 1 staat het Italiaanse fascisme centraal. In hoofdstuk 2 komt het Duitse nationaalsocialisme aan bod. Twee ideologieën die veel overeenkomsten hebben, maar ook een aantal verschillen.
Schema
Hieronder staat een schema van de een paar belangrijke landen en hoe ze geregeerd werden in het interbellum:
Land
Systeem
Politiek
Economie
Sovjet-Unie
Communisme
Totalitair
Communisme
Italië
Fascisme
Totalitair
Kapitalisme
Nazi-Duitsland
Nationaalsocialisme
Totalitair
Kapitalisme
Verenigde Staten
Democratie
Democratisch
= niet totalitair
Kapitalisme
Het communisme noemen we een "linkse" ideologie; zij kwamen op voor de arbeiders en wilden de maatschappij veranderen naar het idee van Marx. Fascisme en nationaalsocialisme zijn "rechts": zij zijn voor een sterk leger en willen niet teveel veranderen aan de maatschappij. Democratie bevindt zich in het midden.
Les 1: Fascisme in Italië
stap 1
Kenmerken Fascisme
Wat is Fascisme
Wat is Fascisme 2
Stap 2
In de Fascistische traditie wordt veel gebruik gemaakt van propaganda. Hieronder staan twee verschillende posters. Probeer te ontleden welke kenmerken van fascisme afgebeeld worden.
Propagandaposter Fascisme
Vrij vertaalt: De Italiaanse vrouw marcheerd door haar offers samen met de strijders
Eindopdracht
Maak nu zelf een fascistische propagandaposter voor Mussolini. Dat mag op papier getekend of met behulp van jouw laptop.
Wat moet er in de poster zitten.
- Minimaal 1 Fascistisch symbool
- Minimaal 2 kenmerken van het Fascisme
- Een duidelijke boodschap / leus
Lever de poster de volgende les in bij de docent.
Les 2 t/m 4: Nationaal-Socialisme in Duitsland
Stap 1
Duitsland na de Eerste Wereldoorlog
Ga naar de Kennisbank geschiedenis:
Ga naar het onderdeel ‘Oorzaken Tweede Wereldoorlog’ en
lees de tekst bij de verschillende onderdelen.
Bekijk ook nog eens het onderdeel De economische crisis, onderdeel Situatie Duitsland.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Kies het tweede onderdeel 'Nationaal-socialisme' en
bestudeer het onderwerp 'Politieke situatie in Duitsland' op pagina 2.
Kies het vierde onderdeel 'Personen' en lees de uitspraak van Hitler.
Bij de Tweede Wereldoorlog denkt iedereen natuurlijk aan de Duitse leider Adolf Hitler.
Hij maakte de nationaal-socialistische partij groot en wist van Duitsland een dictatuur te maken.
Wie was hij en welke politieke ideeën had hij?
Probeer samen met een klasgenoot onderstaande vragen over Hitler te beantwoorden.
Laat de antwoorden zien aan je docent.
Noem drie zaken die Hitler sterk hebben beïnvloed voordat hij lid werd van de NSDAP.
Leg uit welke invloed deze zaken op hem hadden.
Wat voor mensen werden vooral lid van de NSDAP - en waarom?
Onder welke omstandigheden schreef Hitler zijn boek Mein Kampf?
Waarom had Hitler weinig succes in de jaren tussen 1923 en 1929?
Stap 4
Het nationaal-socialisme
Ga naar de Kennisbank geschiedenis:
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bekijk de afbeelding 'Erst Essen, dann miete' hieronder.
Bedenk daar zelf een bijschrift bij!
Schrijf dit op en vergelijk het met dat van een klasgenoot.
Stap 5
Entartete Kunst
Ga naar de Kennisbank geschiedenis:
Bekijk nog eens de afbeeldingen bij 'Nazificatie maatschappij'.
Bekijk nu de kunstwerken hiernaast en beantwoord de vraag.
Welke afbeelding was volgens de nazi’s een voorbeeld van ‘entartete' Kunst’?
Één antwoord is juist.
Afbeelding 1, omdat de vrouw een vredestak draagt.
Afbeelding 1, omdat het schilderij in moderne stijl is geschilderd.
Afbeelding 2, omdat het beeld naakt en dus onfatsoenlijk is.
Afbeelding 2, omdat dit een voorbeeld is van abstracte kunst.
Eindopdracht
Maak in Prezi een tijdlijn van de Duitse geschiedenis en presenteer deze door middel van een screencast. In een screencast neem je het beeld van jouw computerscherm gelijk op in een video. Wat jij op het scherm doet, wordt dus opgenomen. Tegelijkertijd kan je via de microfoon in jouw computer praten in de video. Zo kan je een eigen uitlegvideo maken. In de link zie je een voorbeeld van een screencast. https://www.youtube.com/watch?v=2Di_N-QEgAc Deze is op basis van powerpoint gemaakt.
In deze eindopdracht maak jij een eigen screencast over de opkomst van het Nationaal-Socialisme in Duitsland. Dat doe je door middel van de volgende stappen.
Stap 1:
Ga naar Prezi maak een account aan of log in.
Stap 2:
Open een nieuwe presentatie en maak daarin een tijdlijn van de Duitse geschiedenis tijdens het interbellum (1918 tot en met 1939). Kies een logisch begin en eindpunt en zet de belangrijkste ontwikkelingen en gebeurtenissen op de lijn. Hoe de lijn eruit ziet, mag je helemaal zelf weten. Zolang hij maar overzichtelijk is.
Stap 3:
Voeg plaatjes toe aan de belangrijkste gebeurtenissen en bedenk wat je erbij gaat zeggen.
Stap 4:
Maak van de tijdlijn een screencast. Gebruik of download het programma 'Screencast-O-Matic' (te vinden in de Microsoft store). Gebruik daarvoor de free-recorder.
klik links onderin op het rode knopje om het opnemen te beginnen. Alles wat je ziet in het kader wordt opgenomen.
Stap 5: Ga door jouw tijdlijn heen en geef de uitleg. Lever de video in bij jouw docent.
Begrippenlijst
Propaganda
Communicatie die heel sterk één enkele boodschap laat horen en vaak de waarheid heel simpel voorstelt. Propaganda had in de Tweede Wereldoorlog vaak de vorm van posters.
Indoctrinatie
Het doordringen van de gedachten van mensen, door ze maar één kant van het verhaal te laten horen.
Gelijkschaling
De samenleving dwingen zich aan te passen en te gehoorzamen aan de opvattingen van de heersende klasse in dit geval de NSDAP.
Rassenwetten
De nazi’s wilden een ‘zuiver volk’ creëren. Daarom moesten mensen die zogenaamd minder waren verdwijnen.
Nationaal-socialisme
Het nationaalsocialisme, ook wel ingekort tot nazisme, is een aan het fascisme verwante ideologie die na de Eerste Wereldoorlog in Duitsland ontstond. Deze ideologie is gebaseerd op de rassenleer. Het arische ras is volgens nazi’s superieur aan alle andere rassen.
Totalitaire staat
Een staat waarin de politieke leiding (vaak een dictator) alle onderdelen van het bestuur en het leven bepaalt.
Rijkskanselier
Tussen 1871 en 1946 was dit de titel van het hoofd van de Duitse regering. Op 30 januari 1933 werd Hitler door Rijkspresident Von Hindenburg benoemd tot rijkskanselier.
Algemeen kiesrecht
Het systeem waarbij iedere burger (vanaf een bepaalde leeftijdsgrens) kiesrecht of stemrecht mag uitoefenen.
Nazificatie
De machtsovername van Adolf Hitler in 1933 had zeer ingrijpende gevolgen voor de maatschappij. Er was voortaan nog maar één politieke partij en heel het leven stond vanaf nu in dienst van het nationaal-socialisme.
Verkiezingen 1932
Bij de verkiezingen van 1932 werd de NSDAP met 37,4 % van de stemmen de grootste partij van Duitsland. Mede door de beloften op economische hervormingen en een uitweg uit de crisis. Hitler beloofde degene te straffen die volgens hem verantwoordelijk waren voor de crisis, zoals de joden, communisten en de tegenstanders uit de Eerste Wereldoorlog.
Staatsgreep
Een plotselinge overname van de macht.
Hitler
Adolf Hitler (1889 – 1945) was een in Oostenrijk geboren Duits politicus en de leider van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Hitler veranderde Duitsland van een beginnende democratie in een totalitaire staat met hemzelf als de absolute dictator.
Hitlerjugend
De Hitlerjugend was tussen 1922 en 1945 de jeugdbeweging van de NSDAP. De Hitlerjugend was ook, net zoals nazi-Duitsland, nationaalsocialistisch ingesteld.
Antisemitisme
Het geven van de schuld van alle problemen aan de Joden en de wil om de de Joden te laten verdwijnen.
Leerdoelen
De opkomst van het nationaal-socialisme in Duitsland
De vijfde opdracht gaat over de opkomst van de politieke beweging
die Adolf Hitler aan de macht zou brengen,
het nationaal-socialisme. Hoe kwamen de Duitsers ertoe,
hun steun te geven aan een partij die de democratie wilde afschaffen en
opnieuw een wereldoorlog wilde beginnen?
Aan het eind van deze les kun je:
de belangrijkste kenmerken noemen van het nationaal-socialisme in Duitsland.
aangeven welke invloed het nationaal-socialisme had op de ontwikkelingen in Duitsland tussen de wereldoorlogen.
Beschrijven hoe de opkomst van het nationaal-socialisme mede oorzaak werd
van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
les 5 t/m 6: Economische wereldcrisis
Vooraf
Leerdoelen
De tweede opdracht gaat over de economische wereldcrisis van 1929.
Hierdoor werden veel mensen werkloos en arm.
Welke gevolgen had dit voor de politiek?
Aan het eind van deze les kun je:
enkele hoofdoorzaken van de economische wereldcrisis van 1929 noemen.
Uitleggen hoe de Amerikaanse regering de crisis probeerde op te lossen.
beschrijven hoe de crisis heeft meegewerkt aan het ontstaan van oorlogsdreiging in Europa.
Eindproduct
Als eindproduct van deze les schrijf je een dagboek van een werkloze.
Werkwijze Groepsgrootte
Je werkt alleen. Aan de eindopdracht werk je met z’n tweeën.
Benodigdheden
een computer met internet
een presentatietool
Tijd
Je hebt ongeveer drie lessen nodig voor deze opdracht.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Maak deze vraag samen met een medeleerling.
Lees eerst tekst 1.
Tekst 1
Illustratief is het verhaal van de arbeider die met een kruiwagen vol papiergeld naar de bakker ging om brood te kopen.
Hij zette dit voor de winkel neer en ging naar binnen om te kijken of er werkelijk brood te koop was.
Toen hij weer naar buiten kwam was al het geld op de grond gegooid en de kruiwagen gestolen!
Een mooi verhaal, maar in werkelijkheid werden er geen kruiwagens voor het meenemen van geld gebruikt,
hiervoor gebruikte men veeleer een grote tas of koffer.
Leg uit waarom de kruiwagen werd gestolen en niet het geld.
Bespreek: veel Duitsers werden geruïneerd door de hyperinflatie.
Maar anderen profiteerden er juist van. Hoe?
Bespreek: wie waren in de ogen van de Duitsers schuldig aan de enorme inflatie:
de regering, het buitenland of allebei? Leg uit waarom.
Vergelijk je antwoord met andere antwoorden uit de klas.
Stap 2
Roaring Twenties
Door de grote welvaart, toenemende consumptie en vrijetijdsbesteding
kregen de jaren twintig in de VS de bijnaam: Roaring Twenties (stormachtige jaren twintig).
Het was een vrolijke periode vol nieuwe populaire vormen van amusement,
zoals jazzmuziek, bioscopen en danszalen. Waar kwam al dat geld vandaan?
Lees het onderdeel over de Roaring Twenties en bekijk de video over de fabriek van Ford.
Beantwoord daarna de volgende vragen.
Bespreek met een medeleerling waarom het ook in het belang van de VS zelf was
om leningen te verstrekken aan Europese landen.
Vergelijk je antwoord met dat van je medeleerlingen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Beurskrach 1929
In de VS van de jaren twintig was er veel economische vrijheid.
Bedrijven, maar ook particulieren konden geld lenen zoveel ze wilden.
De regering bemoeide zich niet met de economie en
er waren weinig regels en wetten om ondernemingen te beperken.
Ook toen het mis ging, was iedereen op zichzelf aangewezen.
De overheid greep niet in om failliete banken en bedrijven overeind te houden.
De gevolgen waren verbijsterend.
Ga naar de Kennisbank geschiedenis:
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De economische wereldcrisis was begonnen in de Verenigde Staten.
Welke maatregelen nam men daar om de crisis op te lossen?
In het begin: helemaal niets!
De regerende Republikeinse president Hoover geloofde dat de overheid zich helemaal niet mag bemoeien met de economie. Een crisis moest vanzelf weer overgaan doordat zwakke bedrijven kapotgingen en nieuwe bedrijven hun kans grepen. Dat paste bij het Amerikaanse geloof dat iedereen voor zichzelf moet zorgen.
Maar de meeste Amerikanen waren niet meer zo optimistisch.
Zij stemden bij de verkiezingen van 1932 op een kandidaat die wèl hulp van de overheid beloofde: de Democraat Franklin Delano Roosevelt.
Hij startte met iets nieuws: een overheidscampagne om de economie te stimuleren: de New Deal (Nieuwe Aanpak).
Hoe dat werkte, en of het hielp?
Lees het artikel hieronder.
Depressie en new deal
In de Verenigde Staten werd de crisis van de jaren dertig 'the Great Depression' genoemd. Toen de crisis eind 1929 uitbrak, was Herbert Hoover (Republikein) president van Amerika. Het lukte hem niet de Amerikanen weer vertrouwen in de toekomst te geven. De depressie verergerde alleen maar. Na de presidentsverkiezingen van 1932 moest Hoover plaats maken voor de Democraat Franklin Delano Roosevelt ('FDR').
New Deal van F.D. Roosevelt
Roosevelt beloofde bij zijn aantreden, in maart 1933, het Amerikaanse volk een 'New Deal': een nieuwe aanpak van de problemen. De New Deal-maatregelen waren in ieder geval energiek; een zo actieve federale overheid hadden de Amerikanen nooit eerder meegemaakt. Voor behoudende Amerikanen waren de maatregelen van 'die zogenaamde New Dealers' een nachtmerrie. Een van de eerste maatregelen van Roosevelt was de afschaffing van de 'drooglegging', het door Hoover ingestelde, maar grootscheeps ontdoken verbod van alcoholische dranken. Hiermee kreeg het begin van Roosevelts presidentschap voor velen een ontspannen, feestelijk tintje.
Reddingsoperatie
De New Deal was in de eerste plaats een keiharde reddingsoperatie voor de economie, vooral de landbouw. Aan de crisis in de industrie kon de New Deal weinig doen. De regering-Roosevelt probeerde de positie van de werknemers in de bedrijven te verbeteren, door met het bedrijfsleven een aantal 'codes' af te spreken: reglementen voor de werkomstandigheden van de arbeiders. De codes waren geen wetten, dus de deelname van de bedrijven bleef vrijwillig.
Om toch 'heel Amerika' mee te krijgen, werd er een luidruchtige propaganda-campagne georganiseerd: de Blue Eagle-campagne. Hoogtepunt hiervan was een feestelijke optocht door New York, begin september 1933, met muziekkorpsen die 'Happy days are here again!' speelden. Voor de werklozen (maar lang niet voor iedereen) kwamen er werkverschaffingsprojecten. Schrijvers en kunstenaars konden aan de slag in gesubsidieerd cultureel werk.
Landbouwcrisis
De hardste New Deal-maatregelen betroffen de landbouw. De maïsoogst van 1933 werd met opzet vernietigd, om verdere 'overproductie' en prijsdaling tegen te gaan. Om dezelfde reden werden in september 1933 miljoenen varkens voortijdig naar de slachthuizen in Chicago gebracht. (Een deel van het varkensvlees werd - ingeblikt - verdeeld onder de massa's werklozen.)
De landbouwcrisis ging gepaard met een milieu-ramp in de graangebieden van Texas, Oklahoma, Kansas, Georgia, Tennessee. Hier was de grond geërodeerd, uitgeput geraakt. In 1933 staken er 'dust-storms' op, die hele landstreken onbewoonbaar maakten. Vele boerengezinnen trokken weg uit de rampgebieden, naar Californië, waar het een paradijs zou zijn. Maar de migranten bleken in Californië niet bepaald welkom. (Hun lotgevallen zijn beschreven door John Steinbeck en bezongen door Woody Guthrie.)
Erosie-bestrijding hoorde tot de taken van de befaamde 'Tennessee Valley Authority'. De TVA, een nieuw soort bestuur, moest het bestaan in Tennessee en de aangrenzende staten beter en mooier maken, mede door elektrificatie. Hoofdtaak van de TVA werd de bouw en het beheer van stuwen en waterkrachtcentrales. De TVA trok grote internationale belangstelling.
Gevolgen van New Deal
De New Deal-politiek was nationalistisch: geheel op Amerika zelf gericht. De Internationale Economische Conferentie van 1933 in Londen kreeg uit Amerika de boodschap dat ieder land maar zelf een uitweg uit de crisis moest zoeken. Een gunstig resultaat van de New Deal was, dat de Amerikanen weer wat vertrouwen kregen in de toekomst, mede door Roosevelts altijd optimistische radio-praatjes. Ook werd de economische neergang gestopt. Verder legde de New Deal de basis voor de Amerikaanse 'welfare state'.
Maar de grote werkloosheid verdween pas in 1941-1945, door toedoen van 'Dr. Win the War'. Overigens is door Roosevelt niet, zoals wel gedacht wordt, het anti-crisisrecept van de Britse econoom J.M. Keynes toegepast (overheidsinvesteringen als stimulans voor een ingezakte economie). Dat gebeurde voor 1945 nergens.
Beantwoord de vragen in de oefening 'New Deal VS'.
New Deal
Op de wals staat: New Deal uitgaven. Het mannetje rechts zegt: 'Hoe zijn de remmen op dit ding?' Op zijn hoedje staat: 'F.R.' Het mannetje links zegt: 'Welke remmen?''
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Eindproduct: Dagboek van een werkloze
Je weet nu waar je zoal informatie kunt vinden over de crisisjaren in Nederland.
Leef je nu eens goed in: stel je voor dat jij als man,
(huis)vrouw, kind of huisvader in de crisisjaren leefde.
Wat zou je in je dagboek schrijven?
Denk hierbij niet alleen aan bijzondere of nare gebeurtenissen,
maar ook aan het gewone leven van elke dag.
Verwerk in je dagboek zoveel mogelijk verschillende gegevens uit de bronnen.
Natuurlijk mag je ook je fantasie gebruiken.
Schrijf een dagboekpagina van minstens één A-4tje en ten hoogste twee A-4tjes.
Zorg voor een dagboekbeschrijving over minstens één week.
Wil je het extra levensecht maken?
Zorg dan dat het dagboek eruitziet zoals dat in die tijd was (stijl, lettertype).
Lever je dagboek in bij je docent.
Evaluatie
Evaluatie
Om te controleren of je klaar bent met het onderdeel Economische wereldcrisis van het thema
‘Tijd van wereldoorlogen’ ,
moet je zelf controleren of je ook echt helemaal klaar bent.
Dat betekent dat je weet wat je moet weten en dat je begrijpt wat je moet begrijpen.
Opdracht:
Werk samen met een klasgenoot.
Ga ergens zitten waar het rustig is en stel samen een lijstje op van tien termen
die belangrijk waren in het onderdeel over de crisis.
Vertel daarna om de beurt aan elkaar wat je onthouden hebt over de crisistijd
(oorzaken, gevolgen e.d.)
Ieder mag 2 minuten praten en daarna gaat de beurt naar de ander.
Die vertelt 2 minuten over wat hij nog weet over dit deel.
Streep de termen door uit het lijstje van punt 1,
die ter sprake zijn geweest tijdens het elkaar vertellen over de crisis.
Wat kun je vertellen over de termen die niet aan bod zijn geweest?
Zoek nog eens terug in dit thema-onderdeel als je het niet meer weet.
Begrippenlijst
Voorspoed jaren twintig
Volop technologische ontwikkelingen. De elektriciteit vindt een snelle verspreiding en dit heeft grote gevolgen. Nieuwe artikelen zoals stofzuigers en koelkasten rolden van de lopende band. Fotografie, radio en film worden geïntroduceerd. En de eerste vliegtuigen gaan de lucht in. Nieuwe vervoersmiddelen zoals de auto ontstonden. Met de grootschalige productie van consumptieartikelen werd door fabrikanten grote winst gemaakt."
NSDAP
De Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij (NSDAP), de partij van Hitler. Een partij met extreem nationalistische en racistische denkbeelden. In de jaren ’20 was deze partij in het verzwakte Duitsland ontstaan uit onvrede met het feit dat Duitsland als verliezer uit de Eerste Wereldoorlog was gekomen. De partij beloofde een uitweg uit de ellende en kreeg daarom veel politieke steun.
Aandeel
Een bewijs dat recht geeft op een deel van de eigendom van een vennootschap. Een aandeel geeft de aandeelhouder recht op een gedeelte van de winst en stemrecht.
Democratie
Een democratie is een staatsvorm waarin alle burgers kunnen meebeslissen over de manier waarop hun land geregeerd wordt. Vanaf ongeveer 1800 ontstonden in Europa democratieën.
Stempelboekje
Werklozen kregen slechts een kleine uitkering waarmee gezinnen net konden overleven. Twee keer per dag moesten werklozen met hun stempelboekje in de rij staan voor een stempel zodat ze niet stiekem wat bij konden verdienen.
Wereldeconomie
Het geheel van economische betrekkingen tussen de landen van de wereld. Zo had de ineenstorting van de beurs in New York grote gevolgen voor Europa, de Europese economie was immers vervlochten met die van de VS.
Lening
Geld dat je tijdelijk krijgt maar later weer terug moet betalen. De consumptie in de VS was veelal gebaseerd op leningen. Dit geld moest later worden terugbetaald aan de Amerikaanse banken. De Amerikaanse economie was dus ongezonder dan het leek.
Colijn
Nederlands minister-president tijdens de crisis van de jaren ’33-’39.
Fascisme
Het gedachtegoed van Mussolini. Hij was de leider van Italië en het voorbeeld voor Hitler. Een overeenkomst tussen het fascisme en nazisme is het Führerprincipe: er is één leider die iedereen volgt.
NSB
Nationaalsocialistische Beweging. Een politieke partij die het nationaalsocialisme van Hitler aanhing en in Nederland probeerde te verspreiden.
Mussert
Onder leiding van Anton Mussert kwam in Nederland een nationaal-socialistische beweging tot stand: de NSB.
Zwarte donderdag
Op 24 oktober 1929 stortte de beurs in New York volledig in. Dit noemen we de beurskrach.
Beurskrach
In 1929 stortte de beurs van de Verenigde Staten in. Hierdoor verslechterde de economie in de VS en Europa snel. De Beurskrach was het begin van de Grote Depressie.
Communisme
Communisme is een politieke en economische leer die privé-eigendom en een op winst gebaseerde economie wil vervangen door gemeenschappelijk eigendom.
Nationaal-socialisme
Het gedachtegoed van Hitler en de nazi’s. Zij waren tegen een staat met verkiezingen, tegen persoonlijke vrijheid en tegen het communisme.
Sociaaldemocratie
Een leer en politieke stroming die langs democratische weg tot het socialisme wil komen. Hierin streeft de samenleving naar de gemeenschappelijke voorziening in de behoeften van haar leden. In Duitsland riepen de sociaaldemocraten de republiek uit om vervolgens van 1918 tot 1933 te regeren.
Kolonie
Een kolonie is een overzees gebiedsdeel dat onder het bestuur van een ander land staat. Vaak wordt zo'n gebied veroverd om winst mee te maken.
Failliet
Als je je schulden niet meer kunt betalen en er beslag op al je bezit gelegd is ben je failliet. Een bedrijf dat failliet is, is dus niets meer waard.
Dawes- en Youngplan
Een poging van de geallieerden om oorlogsherstelbetalingen af te dwingen van Duitsland nadat het land in de Eerste Wereldoorlog was verslagen.
Vrede van Versailles
Een verdrag waarmee de Eerste Wereldoorlog formeel werd beëindigd. Dit was een verdrag tussen Duitsland en de geallieerden. Het vond plaats op 18 januari 1919.
Grote Depressie
Periode na 1929, waarin het wereldwijd economisch zeer slecht ging. Er was grote werkeloosheid en armoede.
Infrastructuur
Veelal is de overheid verantwoordelijk voor de aanleg en het beheer van de infrastructuur. De infrastructuur is het geheel aan verbindingen in een land. Denk onder andere aan wegen, spoorlijnen en vliegvelden.
Weimar
De Weimarrepubliek was de politieke benaming voor Duitsland tussen 1918 en 1933. Het was de opvolger van het Duitse Keizerrijk. De term verwijst naar de Duitse stad Weimar. Daar zetelde de toenmalige regering.
Dienstplicht
De verplichting tot het tijdelijk vervullen van werkzaamheden door (een deel van) de bevolking. Meestal wordt deze term gebruikt voor de militaire dienstplicht, waarbij jonge mensen een tijdlang verplicht deel uit maken van de krijgsmacht.
Wapenindustrie
De wapenindustrie produceert en verkoopt wapens en militaire goederen wereldwijd.
Hitler
Adolf Hitler (1889 – 1945) was een in Oostenrijk geboren Duits politicus en de leider van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Hitler veranderde Duitsland van een beginnende democratie in een totalitaire staat met hemzelf als de absolute dictator.
Oorlogseconomie
Bij een oorlogseconomie staat het werk in dienst van een naderende oorlog. Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam hervormde hij de economie van Duitsland tot een oorlogseconomie.
Splinterpartij
Een splinterpartij is een politieke partij met een kleine achterban (mensen die de partij steunen). De invloed van zulke partijen op de landelijke politiek is meestal gering. Soms gaat het bij een splinterpartij om een afsplitsing van een grotere politieke partij.
Het arrangement Nationaal-socialisme hv123 - kopie 1 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
luuk veldhuis
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2024-10-31 14:08:56
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Duitsland na de Eerste Wereldoorlog
Het Nationaal-socialisme
Europa na WOI
Roaring Twenties
Beurskrach 1929
New Deal VS
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
De Weimarrepubliek
