Aan een landschap herken je het klimaat, en dan met name aan de plantenwereld in het landschap. Maar ook het reliëf, de atmosfeer, de bodem, het water, de dierenwereld en niet te vergeten de mens geven landschappen hun aanzien. Dat geldt ook voor Zuid-Amerika.
Jullie gaan ontdekken welke landschappen er zijn in Zuid-Amerika en hoe die zijn ontstaan. Jullie gaan ook zien hoe de factoren die landschappen hun uiterlijk geven en elkaar beïnvloeden.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Hoe zijn in Zuid-Amerika verschillende landschappen ontstaan?
Deelvragen
Wat is de rol van het klimaat?
Welke rol speelt het water (rivieren vooral)?
Wat is de rol van de planten- en dierenwereld?
Welke rol speelt de mens?
Begrippen
Tropisch regenwoud (selva)
Savannes (llanos, cerrado)
Steppe (pampa en caatinga)
Tropisch laagland
ITCZ
Regiem
Verhang
Mangrove
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Wat kun je al?
Bestudeer de Kennisbanken en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Je onderzoekt welk klimaten er bij de verschillende landschappen in Zuid-Amerika horen. Ook de breedteligging en hoogte(verschillen) spelen hierbij een rol. Je beantwoordt vragen met behulp van de Bosatlas.
Stap 2
Het klimaat en indirect de landschappen worden beïnvloed door zee- en luchtstromen. Je onderzoekt welke zeestromen er langs de kusten van Zuid-Amerika lopen en hoe de passaatwinden lopen langs de ITCZ. Met de Bosatlas erbij beantwoord je de vragen.
Stap 3
De Andes vormt een natuurlijke waterscheiding. Je bekijkt welke kleur de zijrivieren van de Amazone hebben door afzetting van sedimenten. Ook lees je over het regiem van de rivieren en de hoeveelheid water die er verdampt in een stroomgebied.
Stap 4
De rol van de mens heeft indirect gevolgen voor de landschappen in Zuid-Amerika door het gebruik voor landbouwdoeleinden en het aanleggen van infrastructuur. Je zoekt antwoorden op de vragen met behulp van Bosatlaskaarten.
Afronding
Samenvattend
Omschrijf de begrippen. Vergelijk deze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Schrijf een verslag over verschillende landschappen, die in Zuid-Amerika voorkomen.
Examenvragen
Oefen met de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht is de studiebelasting ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Zo ziet het Amazonebekken eruit: tropisch laagland (meestal 0-200 meter boven de zeespiegel, op sommige plaatsen wat hoger) bedekt met regenwoud dat in Zuid-Amerika selva wordt genoemd en doorsneden wordt door grote en kleine rivieren.
Breedteligging
Wat voor klimaat een gebied heeft, hangt onder meer af van de breedteligging en de hoogte(verschillen) in het gebied. Gebruik voor de volgende vraag de Bosatlas:
GB54 Kaart 222 / GB55 Kaart 244 Klimaatgebieden
Stap 2: Interactie
De Humboldtpinguin is een soort
pinguïn dat in de tropen voorkomt
en leeft in de kustgebieden van Peru
en Chili. Ze leven van de jacht op
ansjovis, sardines en andere vissen
die in het voedselrijke, koude water
van de Humboldtstroom leven.
Interactie tussen reliëf en lucht- en oceanische circulatie
Oceanische circulatie
Vooral dicht bij zee wordt het klimaat, en daarmee de landschappen beïnvloed door zeestromen langs de kust. Gebruik voor de volgende vraag deze kaarten uit de Bosatlas:
GB54 Kaart 222 / GB55 Kaart 244 Klimaatgebieden
Pendelende ITCZ en reliëf
De Intertropische Convergentiezone of ITCZ, de zone met lagedrukgebieden waar de noordoostpassaat en de zuidoostpassaat samenkomen, ligt dwars over Zuid-Amerika. In januari ligt hij op ongeveer 10 graden zuiderbreedte en in juli op ongeveer 10 graden noorderbreedte.
Gebruik bij de volgende vragen de Bosatlaskaarten:
GB54 Kaart 218 / GB55 Kaart 240 Klimaatgebieden
GB54 Kaart 204A / GB55 Kaart 224A en B Temperatuur en neerslag
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het stroomgebied van de Amazone is het grootste van
alle rivieren in Zuid-Amerika en neemt een groot deel van
het continent in beslag.
Net als in andere landstreken op aarde verdampt in Zuid-Amerika een deel van het water dat als neerslag op de bodem valt, zakt een ander deel hiervan in de bodem weg en wordt van de rest het overgrote deel afgevoerd naar zee, vooral door de rivieren Orinoco, Paraná en Amazone.
De Andes vormt een noord-zuid waterscheiding in Ecuador, Peru en een deel van Bolivia.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Rivieren voeren in Zuid-Amerika net als overal sediment af. In Zuid-Amerika bestaat dat sediment uit afbraakproducten uit de Andes, het hoogland van Brazilië en het hoogland van Guyana. Dat sediment geeft het water in de rivieren een kleur. Zo zijn zijrivieren van de Amazone in te delen in witte, geelbruine, blauwe of zwarte rivieren. Hun kleur hangt af van de samenstelling van het sediment dat ze uit hun brongebied meevoeren.
Zo is de volgende indeling in zijrivieren van de Amazone te maken:
Andes – wit door gesteente van de Andes.
Laaglanden ten oosten van de Andes – geelbruin slib.
Hoogland van Guyana – blauw door sterk verweerde gesteentes met weinig organisch materiaal, humus, er doorheen.
Hoogland van Brazilië – zwart vanwege sedimentair gesteente met veel organisch materiaal er doorheen.
Regiem
De hoeveelheid water die de rivieren afvoeren, hangt niet alleen af van de hoeveelheid neerslag die er valt maar ook van de neerslagverdeling over het jaar. De verdeling van de totale hoeveelheid water die een rivier afvoert is het regiem. Dat regiem is regelmatig of onregelmatig.
In Zuid-Amerika hangt het regiem van rivieren in de eerste plaats af van waar de ITCZ zich boven het continent bevindt. In mindere mate hangt het af van de hoeveelheid water die er verdampt in een stroomgebied. Voor slechts een klein deel hangt het regiem af van de hoeveelheid ijs en sneeuw die er smelt in de Andes.
Bekijk onderstaande tabel.
Rivier
Maximaal maandgemiddelde afvoer in m3
Minimaal maandgemiddelde afvoer in m3
Amazone
229.000
103.000
Orinoco
81.100
1.330
Paraná
23.700
17.350
Pantanal
Het duurt enige tijd voordat het water in een rivier begint te stijgen bij een periode van zware regenval in haar stroomgebied. Dat komt door het geringe verhang (tussen 1 en 10 centimeter per kilometer) in de benedenloop van de rivieren (het water stroomt daar dus langzamer) en doordat regenwater tijdelijk wordt opgeslagen in de grond of in overstromingsgebieden.
Een goed voorbeeld van dat laatste is de Pantanal, een bekken in de laaglanden ten oosten van de Andes. Daar loopt het tijdsverschil tussen regenval en het stijgen van het water in de rivieren zelfs op tot zes maanden.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Mensen veranderen in toenemende mate landschappen in Zuid-Amerika door wegen, spoorlijnen en andere verkeersinfrastructuur aan te leggen. Dit maakt het daarna mogelijk woningen en fabrieken te bouwen, grondstoffen te winnen en natuurgebieden in cultuur te brengen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Jullie maken dit eindproduct in groepen van twee of drie.
Voor het maken van dit eindproduct heb je Google Earth nodig. Dit programma laat je de aarde zien van grote afstand. Met dit programma onderzoeken jullie landschappen in Zuid-Amerika, die in deze opdracht besproken zijn: selva, llanos, cerrado, caatinga, pampa en mangrove.
Je zoekt antwoorden op de volgende vragen over deze soorten landschap:
Hoe ziet de plantenwereld van dit soort landschap eruit?
Wat voor klimaat heeft dit soort landschap doen ontstaan?
Hoe wordt dit klimaat beïnvloed door het reliëf, de breedteligging, de pendelbeweging van de ITCZ en de zeestromen?
Welke sporen van menselijk ingrijpen, als die er zijn, kun je vinden in dit soort landschappen en hoe zijn die ontstaan?
Van alle informatie die jullie gevonden hebben, schrijven jullie een verslag. Hoe je dat kunt aanpakken, lees je in de Gereedschapskist hieronder.
Beoordeling
Jullie docent zal van je verslag op de volgende punten:
Is het verhaal van je verslag helder en goed verzorgd?
Sluiten afbeeldingen in je verslag goed aan bij de tekst en vullen ze de tekst goed aan?
Heb je in het verslag de bovengestelde vragen over het landschap verwerkt?
Een verslag is een goede manier om een onderzoek te beschrijven dat je hebt uitgevoerd.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Is de intro voldoende duidelijk over wat in deze opdracht besproken wordt?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Kun je minimaal van twee landschappen die in Zuid-Amerika voorkomen, aangeven welk klimaat er heerst? Wat is de invloed van (rivier)water en wind bij de vorming van deze landschappen?
Hoe ging het?
Inhoud
In de opdracht vergelijk je de rol van de rivieren en de inmenging van de mens in diverse landschappen.
Is die rol in Zuid-Amerika op dit gebied anders of groter dan in andere delen van de wereld? Licht je antwoord toe.
Eindopdrachten
Heb je de eindtoets goed gemaakt? Vond je de vragen niet te moeilijk?
Heb je voldoende informatie gevonden over het landschap in Zuid-Amerika wat je moest omschrijven?
Is duidelijk geworden hoe dat landschap is ontstaan?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?
Het arrangement Landschappen en klimaten - v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Zuid-Amerika" wordt het thema ''Landschappen en klimaten" besproken. In Zuid-Amerika zijn verschillende soorten landschappen te vinden, zoals selva's, llanos, altiplano, caatinga, atacama, pampa en de cerrado. Het ontstaan van deze klimaten op specifieke locaties hangt af van factoren zoals reliëf, oceaan- en luchtcirculaties. Water speelt ook een essentiële rol, bepalend voor de geschikte vegetatie en de afvoer of afzetting van sediment. Het rivierregime, oftewel de hoeveelheid water die een rivier kan dragen, is eveneens van groot belang. Naast deze natuurlijke factoren speelt de mens een significante rol bij bewuste aanpassingen of onbedoelde verstoringen van landschappen.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Landschappen (en menselijke activiteit);
Systeem aarde;
Aardrijkskunde;
Klimaat;
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Zuid-Amerika" wordt het thema ''Landschappen en klimaten" besproken. In Zuid-Amerika zijn verschillende soorten landschappen te vinden, zoals selva's, llanos, altiplano, caatinga, atacama, pampa en de cerrado. Het ontstaan van deze klimaten op specifieke locaties hangt af van factoren zoals reliëf, oceaan- en luchtcirculaties. Water speelt ook een essentiële rol, bepalend voor de geschikte vegetatie en de afvoer of afzetting van sediment. Het rivierregime, oftewel de hoeveelheid water die een rivier kan dragen, is eveneens van groot belang. Naast deze natuurlijke factoren speelt de mens een significante rol bij bewuste aanpassingen of onbedoelde verstoringen van landschappen.
Aan een landschap herken je het klimaat, en dan met name aan de plantenwereld in het landschap. Maar ook het reliëf, de atmosfeer, de bodem, het water, de dierenwereld en niet te vergeten de mens geven landschappen hun aanzien. Dat geldt ook voor Zuid-Amerika.
Activiteiten
Bestudeer de Kennisbanken.
Mensen veranderen in toenemende mate landschappen in Zuid-Amerika door wegen, spoorlijnen en andere verkeersinfrastructuur aan te leggen. Dit maakt het daarna mogelijk woningen en fabrieken te bouwen, grondstoffen te winnen en natuurgebieden in cultuur te brengen.
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Intro
