Wat betekent het als je lichaam in balans is?
Dat je heel goed je evenwicht kunt bewaren? Of betekent het meer?
Moet je er iets voor doen om je lichaam in balans te houden? Of gaat dat vanzelf?
Over deze vragen gaan dit blok.
Startopdracht A
Evenwicht bewaren
Bekijk als introductie (klassikaal) een stukje van ‘Britain's Got Talent‘ (van 1:00 tot 3:04).
Denk tijdens het kijken na over de volgende vraag (let op: deel je antwoord nog niet!): Welk woord beschrijft de video het best?
Bespreek na afloop van de video je antwoord met een klasgenoot.
Deel vervolgens de antwoorden in de klas.
Bespreek met elkaar:
Startopdracht B
Einde aan de zomertijd?
Lees het artikel en beantwoord daarna de vragen.
Het is weer zomertijd, een uur korter slapen, de effecten ervan op volwassenen en kinderen zijn aanzienlijk. Afgelopen week werd bekend dat het Europarlement vanaf 2021 wil stoppen met het verschuiven van de tijdzones. Slaapexperts zijn er blij mee. Maar voorlopig is het nog even afzien.
“Wij zijn heel blij dat dit gaat stoppen,” vertelt Sigrid Pillen, kinderneuroloog en somnoloog bij Centrum voor slaapgeneeskunde Kempenhaeghe. “Mensen zijn heel erg ingericht op ritme en regelmaat en alles is erop ingesteld in ons lichaam om op bepaalde momenten zo goed mogelijk te functioneren. Er is één centrale klok in ons brein die elke cel in ons lichaam aanstuurt. Alles draait om die klok. Die bepaalt dat stresshormoon in de nacht minder is, dat we ‘s nachts minder vaak plassen, dat soort processen. Hoe meer je afwijkt van die klok, hoe meer processen je verstoort.”
Ook Gerard Kerkhof, emeritus hoogleraar psychofysiologie van de 24 uursritmiek en slaap aan de UVA is zeer opgelucht met de afschaffing van de zomertijd. Het belangrijkste is dat we in tune met onze omgeving zouden moeten leven, vindt hij. Dus als het licht wordt, ontwaken en als het schemert je voorbereiden op de nacht. Voor kinderen is de zomertijd anders dan voor volwassenen. Kerkhof: “Kinderen luisteren meer naar hun lichaam. Zij vallen op een gegeven moment letterlijk om van de slaap. Zij zijn ook niet gevoelig voor sociale impulsen om langer op te blijven. Maar voor hen geldt net zo goed dat zij maandagochtend half slapend uit hun bed gehaald moeten worden. Ik zou ouders dan ook adviseren om hun kinderen niet zelf naar school te laten gaan na het ingaan van de zomertijd. De kans op ongelukken is gewoon groter, dus waarom zou je het risico nemen?”
Bron: Stentor 31032019.
Startopdracht C
In actie!
Houd je lichaam letterlijk in balans!
Wat heb je nodig?
smartphone, horloge of stopwatch
In tweetallen
Zoek ruimte in het lokaal of ergens anders waar je looppas op de plaats kunt maken.
Het blok ‘Je lichaam in balans’ gaat niet alleen over rechtop staan.
Evenwicht in je lichaam is belangrijk, omdat cellen hun werk alleen goed kunnen doen als alle omstandigheden gunstig zijn.
Ze hebben een goede temperatuur nodig, genoeg voedingsstoffen, zuurstof en water.
In dit blok kijk je naar hoe organen samenwerken om daar goed voor te zorgen.
Voordat je begint
Benodigdheden:
smartphone, horloge of stopwatch
A4-papier
vier kleurpotloden of stiften
Tijd (blok)
4 uur
Leerdoelen en vaardigheden
Leerdoelen
Je kunt:
voorbeelden noemen van evenwichten in het lichaam;
uitleggen wat homeostase betekent;
uitleggen wat positieve en negatieve terugkoppeling betekent en voorbeelden hiervan geven;
uitleggen waarvoor het handhaven van evenwicht in het lichaam belangrijk is;
voorbeelden geven van oorzaken die het evenwicht in het lichaam kunnen verstoren;
beschrijven hoe het lichaam reageert bij verstoring van de lichaamstemperatuur, het suikergehalte, het zuurstofgehalte en het watergehalte van het bloed;
beschrijven hoe het lichaam het lichaamsgewicht regelt.
Stap 1
Opdracht 1
Evenwicht en regeling
Je lichaam is voortdurend bezig om alles in evenwicht te houden, of het nu gaat om je lichaamshouding, je zuurstofgehalte of je lichaamstemperatuur.
Bekijk het filmpje ‘Homeostasis and negative/positive Feedback’ of in het Nederlands: Homeostase en negatieve en positieve terugkoppeling.
Zet zo nodig de ondertiteling aan en kies bij instellingen voor Nederlands.
Beantwoord na afloop de volgende vragen:
Opdracht 2
Wie is de baas?
In tweetallen.
Benodigdheden: A4-papier
Als je iets wilt regelen, heb je soms een ‘baas’ nodig; iemand die de leiding heeft, zo ook je lichaam.
Kopieer en plak de figuur en print deze uit. Je kunt de afbeelding ook natekenen.
Opdracht 3
De controlekamer
Bestudeer in de Kennisbank het stukje over hersenen, bekijk het filmpje in de Kennisbank en beantwoord daarna de vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De stofwisseling van een organisme gaat sneller als de temperatuur stijgt.
Dat komt doordat de hulpstoffen in de cel (enzymen) beter werken als de temperatuur hoger is.
Dit is alleen zo bij temperaturen tussen 5 en 40 °C.
Bij hogere temperaturen gaan de enzymen kapot.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Een goede temperatuurregeling is dus heel belangrijk.
De temperatuur moet niet te hoog zijn, en ook niet te laag.
In de volgende animatie vergelijk je de temperatuurregeling van een lichaam met die van de centrale verwarming (CV) in een huis.
Bekijk de animatie goed en leg de figuren aan jezelf uit.
Maak daarna de vragen in oefening 3.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Om af te koelen heb je dus onder andere water nodig.
Je zweetklieren halen dat uit je bloed.
In je bloed moet dus voldoende water zijn, niet te weinig, maar ook niet te veel.
Drink je te veel, dan halen de nieren het extra water uit je bloed.
Zij kunnen niet meer dan 0,7 tot 1 liter bloed per uur verwerken.
Bekijk het filmpje Genoeg water? Beantwoord daarna de vragen.
Oefening 3
Hoeveel moet je eigenlijk drinken per dag?
Bekijk het filmpje van het Voedingscentrum over water.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Na een maaltijd komen voedingsstoffen in het bloed.
Als het meer is dan je lichaam nodig heeft, kunnen voedingsstoffen worden opgeslagen, bijvoorbeeld in vet.
Je wordt dan zwaarder.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Welke gewichtsproblemen herken je van jezelf of uit je omgeving?
Hoe kun je iemand helpen die met een dergelijk probleem kampt?
Hoe wordt er bij jullie op school omgegaan met iemand met een eetstoornis?
Wordt er weleens gepest? Hoe kun je dat voorkomen?
Bespreek de antwoorden in de klas of verwerk de antwoorden in een presentatie of verslag.
Overleg jullie keuze met de docent.
Stap 4
Opdracht 1
Ziek en gezond
Je hebt in de voorgaande stappen gezien dat het evenwicht in je lichaam (homeostase) heel belangrijk is. Door allerlei oorzaken kan het evenwicht in je lichaam verstoord raken. Je wordt dan ziek.
Volgens Wikipedia is ziekte:
Een schadelijke lichamelijke of psychische afwijking van een organisme. Meer specifiek is het een verstoring van de homeostase, het zelfregulerend proces waarbij biologische systemen hun stabiliteit bewaren door zich aan te passen aan de omstandigheden. Dit gaat vaak gepaard met symptomen die wijzen op de abnormale toestand.
De homeostase kan door allerlei oorzaken ontregeld raken.
Bijvoorbeeld door
een aanval van bacteriën of virussen
een te sterk werkend afweersysteem
een of een andere gifstof
te weinig productie van een bepaald hormoon
extreme hitte of extreme kou
- In viertallen.
Kies met je groepje een van de genoemde oorzaken.
Zoek daarbij enkele voorbeelden van een ziekte.
Beschrijf op voor elke ziekte op welke manier het evenwicht verstoord wordt en wat daar eventueel tegen te doen is.
Zoek ook op of je kunt voorkomen om die ziekte te krijgen.
Maak een poster of enkele PowerPoint plaatjes en presenteer de resultaten aan de klas.
Informeer van tevoren bij de docent of en hoe de poster wordt beoordeeld.
Tot slot
Alles werkt samen
In viertallen.
Materiaal:
kleurpotloden of stiften in vier verschillende kleuren
Alle systemen in je lichaam werken samen om je lichaam helemaal in balans te houden.
Je ziet op de placemat zes orgaanstelsel van het lichaam, zowel in de horizontale als in de verticale vakjes.
Vul in de vakjes in hoe de verschillende orgaanstelsels samenwerken.
Een voorbeeld: bloedsomloop en ademhaling (de twee vakjes links boven).
Een antwoord zou kunnen zijn: ‘De longen zorgen dat het bloed zuurstof kan opnemen’ en ‘de bloedvaten vervoeren koolstofdioxide uit het lichaam naar de longen’.
In de andere vakjes vul je steeds de samenwerking tussen twee andere orgaanstelsels in.
Spelregels:
Ieder groepslid neemt een kleur.
Om de beurt geef je een antwoord voor een van de vakjes.
Samen beslis je of het gegeven antwoord goed is.
Als dat zo is mag je het in je eigen kleur in het vakje schrijven en een punt voor jezelf noteren.
Als het antwoord fout is, of als je binnen de afgesproken tijd (bijvoorbeeld 15 sec.) geen antwoord kunt geven, is de volgende aan de beurt.
Vul alle vakjes in en tel het aantal punten.
Noteer op de placemat de namen en de kleuren.
Bespreek met je docent hoe deze opdracht wordt beoordeeld.
Het arrangement Blok: Je lichaam in balans - hv123 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit blok hoort bij het thema 'Evenwicht en kringlopen', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Mens en Natuur voor niveau hv123.In dit blok ontdek je de betekenis van een evenwichtig lichaam en de processen die daaraan bijdragen. Je verkent verschillende aspecten van homeostase en hoe het lichaam reageert om een stabiele interne omgeving te behouden.Daarnaast onderzoek je positieve en negatieve terugkoppeling en waarom het handhaven van evenwicht in het lichaam van essentieel belang is. Je verkent situaties die het evenwicht kunnen verstoren, zoals verstoringen in lichaamstemperatuur, suikergehalte, zuurstofgehalte en watergehalte van het bloed en leert hoe het lichaam daar reageert.
Wanneer je alle opdrachten hebt doorlopen kan je het blok gaan afsluiten. Dit doe je doormiddel van een eindopdracht in viertallen. Veel succes!
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 3;
VWO 3;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Energie;
Homeostase;
Dynamisch evenwicht;
Biologie;
Mens en natuur;
Gezondheid;
Mens en gezondheid;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
4 uur en 0 minuten
Trefwoorden
arrangeerbaar, energiebalans, evenwicht en kringlopen, homeostase, hv123, je lichaam in balans, mens en natuur, positieve en negatieve terugkoppeling, stercollectie, zenuwstelsel
Dit blok hoort bij het thema 'Evenwicht en kringlopen', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Mens en Natuur voor niveau hv123.In dit blok ontdek je de betekenis van een evenwichtig lichaam en de processen die daaraan bijdragen. Je verkent verschillende aspecten van homeostase en hoe het lichaam reageert om een stabiele interne omgeving te behouden.Daarnaast onderzoek je positieve en negatieve terugkoppeling en waarom het handhaven van evenwicht in het lichaam van essentieel belang is. Je verkent situaties die het evenwicht kunnen verstoren, zoals verstoringen in lichaamstemperatuur, suikergehalte, zuurstofgehalte en watergehalte van het bloed en leert hoe het lichaam daar reageert.
Wanneer je alle opdrachten hebt doorlopen kan je het blok gaan afsluiten. Dit doe je doormiddel van een eindopdracht in viertallen. Veel succes!
arrangeerbaar, energiebalans, evenwicht en kringlopen, homeostase, hv123, je lichaam in balans, mens en natuur, positieve en negatieve terugkoppeling, stercollectie, zenuwstelsel
Wat betekent het als je lichaam in balans is?
Het is weer zomertijd, een uur korter slapen, de effecten ervan op volwassenen en kinderen zijn aanzienlijk. Afgelopen week werd bekend dat het Europarlement vanaf 2021 wil stoppen met het verschuiven van de tijdzones. Slaapexperts zijn er blij mee. Maar voorlopig is het nog even afzien.
Benodigdheden:
positieve terugkoppeling
