Suikerriet is vanaf de kolonisatie van
Brazilië altijd een belangrijk landbouwproduct
in dit land geweest.
Als Portugese kolonie leverde Brazilië grondstoffen aan het moederland. In de zeventiende eeuw was er ook een Nederlandse kolonie in het noordoosten van Brazilië, die dezelfde rol vervulde voor Nederland.
Ook na de onafhankelijkheid in 1822, bleef Brazilië grondstoffenleverancier, maar nu ook voor andere opkomende industrielanden, zoals de Verenigde Staten. De in de industrielanden geproduceerde goederen werden weer ingevoerd.
Na 1930 was het beleid van de Braziliaanse regering erop gericht de economie van het land minder afhankelijk te maken van grondstoffenexport.
Deze opdracht gaat in op dat beleid en op de vraag in hoeverre dat succesvol is geweest.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Hoe heeft Brazilië geprobeerd om zijn rol in de wereldeconomie breder te maken dan die van leverancier van grondstoffen aan industrielanden?
Deelvragen
Welke binnenlandse factoren droegen bij aan de veranderingen in de samenstelling van de import en de export van Brazilië?
Welke factoren buiten Brazilië en Zuid-Amerika droegen bij aan veranderingen in de samenstelling van de import en de export?
Welke veranderingen in de samenstelling van de import en de export droegen bij aan de welvaart in Brazilië?
Welke veranderingen in de samenstelling van de import en de export deden juist afbreuk aan de welvaart in Brazilië?
Welke invloed hebben veranderingen in de samenstelling van de import en export op de inrichting van de economie in Brazilië en dan vooral op de samenstelling van de beroepsbevolking?
Wat voor invloed hebben veranderingen in de samenstelling van zijn import en export op de rol van Brazilië in het wereldsysteem?
Begrippen
import- en exportpakket
handelsbalans
ruilvoet
centrum
semi-periferie
periferie
importsubstitutie
vrijhandel
exportvalorisatie
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Voorkennis
Bestudeer de Kennisbanken en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Je leest hoe Brazilië aanvankelijk alleen grondstoffenleverancier was voor Portugal en hoe later de handelsbalans veranderde toen Brazilië grondstoffen leverde aan Engeland, Portugal en VS en er industriële producten voor terugkocht. Je beantwoordt vragen.
Stap 2
In deze stap lees je hoe twee opeenvolgende presidenten de industriepolitiek aanpasten om de economische crisis het hoofd te bieden. Je maakt er twee oefeningen over.
Stap 3
Brazilië vergroot het exportpakket en de grote vraag naar suikerriet heeft naast exportmogelijkheden ook nadelige gevolgen voor met name de teelt van koffie en soja in Brazilië. Je leest erover en beantwoordt vragen.
Stap 4
Je krijgt uitleg over het groeiend aantal Chinese investeerders en de handel met China. De ontwikkeling heeft ook een keerzijde voor de industrie. Je leest erover en beantwoordt vragen.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
In groepen leveren jullie een bijdrage aan het dossier import en export van Brazilië.
Examenvragen
Oefen met oude examenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het grondgebied van de Nederlandse kolonie Brazilië, midden
zeventiende eeuw.
Vanaf 1500 verkenden Portugese zeevaarders de kuststrook aan de Atlantische Oceaan tot het punt waar nu Rio de Janeiro ligt. Ze hoopten er kostbare grondstoffen te vinden, vooral goud. Die waren er niet te vinden. Wel zagen ze dat grote delen van de kuststrook vruchtbaar zijn en dus geschikt voor plantagelandbouw. In 1530 werd dit gebied meer een echte kolonie toen edelen stukken land kregen van de Portugese koning in ruil voor hun trouw. Vanaf die tijd zijn de plantages aangelegd. Later trokken Portugese kolonisten verder het land in, op zoek naar kostbare grondstoffen. In de zeventiende eeuw (1631) veroverden Nederlanders een deel van de Portugese kolonie in het noordoosten van Brazilië. Erg lang hielden ze niet stand, in 1654 werd het gebied door de Portugezen heroverd en weer aan hun kolonie toegevoegd.
Bekijk deze korte video over hoe Nederland Brazilië als kolonie verloor.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Na 1822 veranderde het importpakket (de verschillende soorten producten die een land invoert) van Brazilië naarmate er steeds meer industriële producten kwamen uit Engeland, de Verenigde Staten en andere geïndustrialiseerde landen. De invoer van deze producten werd bekostigd met de opbrengst van de uitvoer van grondstoffen. Dit is goed te zien op de handelsbalans van Brazilië, een overzicht van de inkomsten uit de export en van de uitgaven voor de import van het land. De verhouding tussen de prijs van de import en de opbrengst van de export is de ruilvoet.
Lees van de tekst ‘Geschiedenis’ de paragraaf ‘Brazilië wordt republiek’. Je mag daarnaast ook andere bronnen gebruiken om de vragen te beantwoorden.
Oefening 2: Brazilië wordt republiek
0%
Lees voor het beantwoorden van deze vragen de tekst ‘Geschiedenis’ de paragraaf ‘Brazilië wordt republiek’.
Je mag daarnaast ook andere bronnen gebruiken.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bij dit tankstation in São Paulo
kun je ethanol tanken.
De wereldwijde economische crisis van 1929 had ook tot gevolg dat Brazilië moeilijker industriële producten kon invoeren. In de industrielanden viel de productie sterk terug en daarmee ook de uitvoer.
Om de Braziliaanse economie minder kwetsbaar te maken, begon president Getúlio Vargas (1883-1954) na zijn aantreden in 1930 met een nieuw beleid.
Hoe dat in zijn werk ging, wordt uitgelegd in het eerste fragment van de video.
Kijk de video: van begin tot 6.11 min.
In dit fragment wordt Nicaragua als voorbeeld gebruikt, maar wat over het beleid gezegd wordt, is ook van toepassing op Brazilië.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Tijdens zijn bewind als president dat van 1956 tot 1961 duurde, voegde Juscelino Kubitschek (1902-1976) een nieuw element toe. Hij moedigde buitenlandse multinationale ondernemingen aan om investeringen te doen in Brazilië. Deze ondernemingen maakten niet alleen producten voor de binnenlandse markt, maar steeds meer ook voor de uitvoer, waardoor het exportpakket niet louter uit onbewerkte grondstoffen bestond. Wel bleef het invoerpakket helemaal bestaan uit industriële goederen. Daarnaast voerde Brazilië steeds meer benzine in omdat er steeds meer motorvoertuigen rondreden.
Vanaf oktober 1973 steeg de prijs van aardolie op de wereldmarkt sterk. De Braziliaanse regering heeft in 1975 het besluit genomen om de teelt van suikerriet te subsidiëren. Suikerriet kan worden gebruikt voor de productie van ethanol, dat net als benzine (bereid uit aardolie), geschikt is als autobrandstof.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Grondstoffen voor de export, maar dan met meerwaarde
Het rundvlees van dit soort
hamburgers komt vaak van koeien
in het Amazonegebied.
Na 1982 gooide de Braziliaanse regering in ruil voor hulp van IMF en Wereldbank het economisch roer om. De binnenlandse markt ging open voor buitenlandse producten, buitenlandse multinationale ondernemingen werden aangemoedigd om investeringen te doen, nog meer dan tijdens Kubitschek’s bewind.
De Braziliaanse regering streefde ernaar om grondstoffen eerst te verwerken in industriële producten en die te exporteren. Export van deze goederen brengt meer op dan export van grondstoffen. Anders gezegd: grondstoffen krijgen meerwaarde doordat ze zijn verwerkt in of tot producten. Dit is exportvalorisatie en levert banen en geld op.
Wat dat gedaan heeft met het exportpakket van Brazilië laat de volgende video zien. De video geeft de stand van zaken in 2012 weer.
Suikerriet
Het besluit van de regering in 1975 (zie Stap 2) om de teelt van suikerriet aan te moedigen, omdat van dit gewas ethanol kan worden gemaakt, deed de vraag naar suikerriet toenemen. De vraag nam af nadat in 1989 de regering was gestopt met het subsidiëren van de teelt van dit gewas. In 2000 nam de vraag echter weer toe omdat aardolie in korte tijd duurder werd. Tussen 2009 en 2014 nam de vraag weer af omdat aardolie goedkoper werd. Maar vanaf 2012 nam de vraag naar Braziliaans ethanol vanuit de Verenigde Staten toe. Bovendien moedigde de Braziliaanse regering met leningen de uitvoer van ethanol aan (dit waren meestal leningen namens of van de overheid zelf).
De bij tijden grote vraag naar suikerriet heeft tot gevolg dat de suikerteelt in het zuiden van Brazilië, waar bodem en klimaat geschikt zijn voor deze teelt, steeds meer ruimte in beslag nam, ten koste van de teelt van soja.
Maar omdat in het buitenland de vraag naar soja toenam, moest aan de noord- en zuidrand van het Amazonegebied ruimte worden gemaakt voor de teelt van dit gewas, om aan de stijgende vraag te voldoen.
In deze gebieden werd behalve aan akkerbouw ook aan veeteelt gedaan. Door de toenemende vraag naar vlees vanuit het buitenland, steeg de export hiervan. Om aan die stijgende vraag te voldoen, kwamen er steeds meer weidegebieden voor het rundvee bij. Hiervoor moesten grote stukken tropisch regenwoud opgeofferd worden.
Voor de kust van Brazilië is een enorme olievoorraad ontdekt. Haroldo Lima, directeur van het Braziliaanse nationale aardolie-instituut, zei dat het voor de kust van de deelstaat Rio de Janeiro aangetroffen olieveld mogelijk het op twee na grootste ter wereld is.
De informatie van Lima is nog niet officieel, maar komt wel van de staatsoliemaatschappij Petrobras. Het zou gaan om meer dan 30 miljard vaten olie. De reusachtige voorraad in dit olieveld dat Carioca is genoemd -naar de inwoners van Rio-, is niet eenvoudig te exploiteren, de olie ligt op ongeveer 5 kilometer diepte. De vondst komt vlak na een eerdere ontdekking van een olie- en gasveld voor de kust van de deelstaat Sao Paulo.
Naar een artikel uit de Volkskrant van 15 april 2008
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Steeds meer Chinese investeerders en handel met China
Vanaf 2000 investeren steeds meer Chinese ondernemingen in Brazilië, daartoe aangemoedigd door de Chinese regering. China heeft de expertise in huis, vooral op het gebied van infrastructuur. Ze weten hoe je autowegen, spoorwegen of havens kunt aanleggen en maken die kennis te gelde. Ze doen het ook omdat de enorm grote en snelgroeiende economie van China veel grondstoffen nodig heeft en die heeft Brazilië in royale mate te bieden. Die investeringen leveren Brazilië naast goede infrastructuur ook banen op.
Maar er is een keerzijde aan die Chinese investeringsdrift.
Plan voor een rechtstreekse spoorverbinding tussen de Stille- en de Atlantische Oceaan,
aan te leggen met Chinees geld.
Zuid-Amerika heeft een nieuwe rijke vriend, China
Voor Brazilië is China het land geworden waar de meeste exportproducten naartoe gaan. Ook de import door Brazilië van Chinese producten is aanzienlijk toegenomen. Bovendien stroomt er veel investeringskapitaal uit China naar Brazilië.
Zo is een spoorlijn van Peru naar de Braziliaanse oostkust gepland, die de Atlantische met de Stille Oceaan met elkaar moet verbinden. De China Development Bank en de Import and Export Bank of China verstrekken de benodigde leningen, ook aan Brazilië. Brazilië betaalt deze vooral af met aardolie. Die olie gaat naar Chinese staatsoliebedrijven en die verstrekken dan geld aan de genoemde Chinese banken. De aardolie gaat niet naar China zelf, maar wordt verkocht op de internationale oliemarkt, bijvoorbeeld aan de Verenigde Staten.
De handel tussen China en Brazilië heeft ook een keerzijde. Chinese fabrieken kunnen hun goederen tegen lage prijzen verkopen, en uitvoeren naar onder meer Brazilië, omdat hun productiekosten relatief laag zijn. Dat betekent een risico voor de Braziliaanse industrie die een dergelijke concurrentie mogelijk niet zou overleven. Dat beseft men zowel in Brazilië als in China. Daarom wil de Chinese regering samenwerken met Brazilië om daar een industrie met hoogwaardige productie op te bouwen. Maar het is niet zeker dat hiermee voorkomen wordt dat Brazilië op den duur gedegradeerd wordt tot leverancier van grondstoffen aan deze geïndustrialiseerde grootmacht.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bij de ontwikkeling van de import en export van de Zuid-Amerikaanse landen zijn drie periodes te onderscheiden:
de periode tussen de kolonisatie en 1930
de periode 1930-1982
de periode van 1982 tot dit jaar.
Misschien breekt er ooit een vierde periode aan, waarin deze landen deel uitmaken van het centrum. Dit is Zuid-Korea, Taiwan en Japan al eerder gelukt. Deze landen hebben in korte tijd een grote industriële sector opgebouwd en daarna ook nog een omvangrijke dienstensector.
Plan van aanpak
Jullie schrijven over elke periode een artikel voor een dossier over Zuid-Amerika en haar handelsbetrekkingen met de rest van de wereld en met name met de landen in het centrum van het wereldsysteem.
Elk artikel moet ongeveer 500 woorden bevatten en is een analyse van de werking van de economie aan de hand van de samenstelling van de import en de export. Overleg van tevoren met de docent hoe lang jullie de tijd krijgen voor het maken van deze opdracht.
Maak gebruik van dat wat je geleerd hebt in deze opdracht en van de links in de stap Bronnen.
Hoe je een artikel schrijft, kun je nalezen in de Gereedschapskist hieronder.
Aandachtspunten bij het schrijven van een artikel voor elke periode:
samenstelling van de beroepsbevolking;
hoogte en verdeling van welvaart;
hoe vrij de binnenlandse markt is;
hoe gunstig het ondernemersklimaat is;
welke plaats de Zuid-Amerikaanse landen innemen in het wereldsysteem.
Je docent deelt de klas in vier groepen in. Iedere groep krijgt een periode om te onderzoeken.
Beoordeling
Zodra jullie hiermee klaar zijn, zal je docent de artikelen voor het dossier beoordelen. Hierbij let de docent erop dat de artikelen overzichtelijk en helder zijn geschreven en gebaseerd zijn op goede informatie.
Een artikel is een goede manier om informatie te presenteren of een gebeurtenis te beschrijven.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Kreeg je een indruk over wat er in deze opdracht besproken wordt?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Denk je dat Brazilië inmiddels een grotere rol speelt in de wereldeconomie door import en export van industriële producten?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Had je voldoende tijd voor deze opdracht?
Inhoud
Brazilië is door de import en export van grondstoffen en industriële producten wel veranderd als je kijkt naar de samenstelling van de bevolking, het veranderde landschap en de teelt van andere producten.
Vind je dat een logische ontwikkeling? Licht je antwoord toe.
Eindopdrachten
Heb je de vragen van de eindtoets goed beantwoord? Had je een goede score?
Vond je het leuk mee te werken aan het dossier import en export Brazilië?
Heb je voldoende informatie kunnen vinden over de periode, die jij met je groep hebt onderzocht?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Was het goed om nog extra te oefenen?
Het arrangement Import en export - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Ontwikkelingsland" wordt het thema ''Import en export" besproken. Dit onderdeel vervolgt met een focus op de grondstoffen van Brazilië, hun rol in het koloniale verleden en de hedendaagse kansen die ze bieden. In eerste instantie werden de ruwe grondstoffen geëxporteerd, maar vanaf 1982 veranderde het beleid van de Braziliaanse regering. Ze begonnen te streven naar het eerst verwerken van deze grondstoffen tot industriële producten voordat ze werden geëxporteerd. Deze aanpak, bekend als "exportvalorisatie," voegt waarde toe aan de grondstoffen door ze eerst te verwerken tot producten. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van suikerriet, dat kan worden omgezet in ethanol, om de Braziliaanse situatie uit te leggen. Naast grondstoffen heeft ook investering vanuit China bijgedragen aan de economische groei van Brazilië.
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Ontwikkelingsland" wordt het thema ''Import en export" besproken. Dit onderdeel vervolgt met een focus op de grondstoffen van Brazilië, hun rol in het koloniale verleden en de hedendaagse kansen die ze bieden. In eerste instantie werden de ruwe grondstoffen geëxporteerd, maar vanaf 1982 veranderde het beleid van de Braziliaanse regering. Ze begonnen te streven naar het eerst verwerken van deze grondstoffen tot industriële producten voordat ze werden geëxporteerd. Deze aanpak, bekend als "exportvalorisatie," voegt waarde toe aan de grondstoffen door ze eerst te verwerken tot producten. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van suikerriet, dat kan worden omgezet in ethanol, om de Braziliaanse situatie uit te leggen. Naast grondstoffen heeft ook investering vanuit China bijgedragen aan de economische groei van Brazilië.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Import en export
Herovering Brazilië
Brazilië wordt republiek
Industriepolitiek
Industriepolitiek
Grondstoffen met meerwaarde
Chinese investeerders
Import en export
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Activiteiten
Intro
