Biologie is de leer van het leven. Het woord ‘biologie’ is samengesteld uit de Griekse woorden bios en logos. Deze woorden staan voor: ‘leven’ en ‘wetenschap’ of ‘de leer van’.
Samengevat betekent het “De leer van het leven”.
Omdat het om een wetenschap gaat, moeten er afspraken worden gemaakt over het geven van namen aan bepaalde begrippen.
Een organisme is een levend wezen. Hier wordt in één zin verteld wat het woord organisme betekent.
De definitie van een organisme is dus een levend wezen. Bij biologie is het heel belangrijk dat je de definities kent van de belangrijke (vaak dikgedrukte) woorden.
Levend - dood - levenloos
Wat bedoelen we met leven? En wat is het tegenovergestelde van leven? Dood of levenloos? Is levenloos hetzelfde als dood?
Het wordt zo wel erg ingewikkeld. Daarom is er afgesproken door alle wetenschappers, dat elk begrip één betekenis krijgt. Afgesproken!?
Als iets leeft, dan noemen we dat een levend wezen. De officiële naam is een organisme.
Dus: een organisme is een levend wezen.
Zo'n zin noemen we een definitie.
Bron 1 - Levend, dood en levenloos
Een definitie is één zin, waarin zo kort mogelijk wordt uitgelegd wat een woord of begrip betekent.
Meestal leer je definities uit je hoofd, zodat je altijd precies weet wat een woord of begrip betekent.
Deze definities moet je kennen:
Een definitie is een zo kort mogelijke beschrijving van een begrip.
Een organisme is een levend wezen.
Iets is levend als het levensverschijnselen vertoont.
Iets is dood als het geen levensverschijnselen meer vertoont.
Iets is levenloos als het nooit levensverschijnselen heeft vertoond.
Levensverschijnselen
Om nu zeker te weten wat een organisme (of levend wezen) is, moet je kijken of het de kenmerken van een levend wezen vertoont. Deze kenmerken noemen we levensverschijnselen.
Een organisme is dood als het geen levensverschijnselen meer vertoont. Dit betekent dat een dood organisme ooit wel levensverschijnselen heeft vertoond.
Als iets nooit levensverschijnselen heeft vertoond, dan noemen we het levenloos.
Voorbeeld 1
Een steen is een voorwerp dat nooit levensverschijnselen heeft vertoond. De steen is levenloos en is dus geen organisme.
Voorbeeld 2
Een plank is een stuk hout en vertoont geen levensverschijnselen. Ooit was het een deel van een levende boom. Die boom vertoonde levensverschijnselen, de plank niet meer, dus de plank is dood.
Opdracht: Bekijk bron 1 en benoem van elk plaatje of de krab, levend, levenloos of dood is. Bespreek je antwoorden met je buurman of buurvrouw.
Levensverschijnselen
Als je iets ziet, dat je al eerder hebt gezien, dan herken je het aan kenmerken. Een kenmerk is iets bijzonders waar je een voorwerp aan herkent. Je kunt iets beschrijven, door de kenmerken op te noemen. De kenmerken van een levend wezen, noemen we de levensverschijnselen. We onderscheiden negen levensverschijnselen:
ademhalen
voeden
uitscheiden
bewegen
waarnemen
reageren
groeien
ontwikkelen
voortplanten
Test jezelf: Levensverschijnselen
0%
Deze test is om te kijken wat je al weet of denkt te weten over levensverschijnselen. Je krijgt van alle negen levenverschijnsel een omschrijving te zien. Het is aan jou om het juiste levensverschijnselen daarbij te benoemen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Ademhalen wordt in de biologie ook wel gaswisseling genoemd. Elk organisme ademt.
Mensen en andere zoogdieren ademen met hun longen. Door te ademen komt zuurstof het lichaam binnen en gaat koolstofdioxide het lichaam uit. Zuurstof hebben we nodig om te leven.
Ook vogels en reptielen ademen met hun longen. Vissen gebruiken hun kieuwen om zuurstof uit het water te halen.
Amfibieën hebben als larve kieuwen, neem bijvoorbeeld een kikkervisje. Als een kikkervisje een kikker is geworden ademt het door middel van longen. Een vorm van ontwikkeling dus!
Ook planten 'ademen'. Zij nemen koolstofdioxide op door huidmondjes in de bladeren en ademen zuurstof uit.
Wanneer een organisme niet ademt, gaat het dood.
Voeden
Voeden betekent, dat je vaste en vloeibare stoffen (eten en drinken) tot je neemt, die je lichaam in stand moeten houden en die de andere levensverschijnselen mogelijk maken (zoals groeien en bewegen).
Alle organismen hebben voedsel en water nodig. Uit het voedsel halen organismen energie om te kunnen leven.
Uitscheiden
Uitscheiden betekent dat een organisme stoffen die hij niet nodig heeft verwijderd. Bepaalde afvalstoffen moet je uit lichaam kwijt. Meestal worden die stoffen opgelost in water in je lichaam. Het uitscheiden gebeurt door plassen, zweten en waterdamp uitademen.
Planten scheiden via huidmondjes in de bladeren zuurstof en water af.
Uitscheiden heeft niets te maken met uitschijten! Poep is een afvalproduct van het spijsverteringsstelsel en dus van voeden.
Bewegen
Bewegen betekent niets meer of minder, dan dat een (deel van een) organisme op eigen kracht van plaats verandert. Dat kan snel, maar ook zeer langzaam gebeuren.
Dieren bewegen op verschillende manieren: lopen, vliegen, zwemmen, kruipen.
Planten bewegen ook, bijvoorbeeld een bloem die zich opent in het licht.
Voortplanten
Voortplanten kan op verschillende manieren, maar het komt er op neer dat er nakomelingen komen.
Dieren krijgen jongen. Planten maken zaden. Bacteriën planten zich voort door zichzelf te delen.
Alle organismen zorgen ervoor dat ze nakomelingen krijgen.
Waarnemen
Waarnemen betekent dat een organisme merkt wat er in de omgeving gebeurt. Om te kunnen waarnemen heb je zintuigen nodig die gevoelig zijn voor bepaalde prikkels uit je omgeving.
Het waarnemen is een levenskenmerk dat organismen gebruiken om bijvoorbeeld voedsel te vinden of gevaar te signaleren. Bij dieren (dus ook de mens) gaan de prikkels via de zintuigen naar de hersenen.
Maar ook planten kunnen waarnemen. Planten nemen bijvoorbeeld licht waar zodat de bladeren naar de zon toe groeien.
De verschillende manieren van waarnemen zijn zien, horen, ruiken, voelen en proeven.
Reageren
Reageren betekent dat een organisme iets doet of dat er in het lichaam van het organisme iets verandert wanneer er in de omgeving iets verandert.
De eerste stap is waarnemen en daarna komt reageren. Een voorbeeld: Je hoort dat er een berichtje binnenkomt op je telefoon (waarnemen). Je pakt je telefoon om te kijken wat er in het berichtje staat (reageren).
Dieren reageren op licht, geluid, smaak en gevoel.
Planten reageren ook op het licht. Ze groeien naar de zon toe.
Groeien
Groeien is het groter en zwaarder worden van een organisme.
Organismen nemen voeding en water op om te groeien. Groei kan zowel in de lengte als in de breedte plaatsvinden.
Een boom groeit bijvoorbeeld in de top in de lengte en wordt daardoor steeds hoger. De stam van een boom groeit in de breedte en wordt ieder jaar een stukje dikker.
Ontwikkelen
Ontwikkelen betekent van vorm veranderen.
Een organisme ziet er gewoonlijk niet een heel leven hetzelfde uit. Weefsels krijgen speciale taken of soms komen er nieuwe organen bij.
Een mens ontwikkelt zich van baby tot volwassene.
Een vlinder maakt in zijn leven een metamorfose door. Een rups ontwikkelt zich via een pop tot vlinder.
Ook planten ontwikkelen zich van kiemplantje tot volwassen plant.
Het gaat bij ontwikkelen om lichamelijke ontwikkeling. De geestelijke ontwikkeling (alles wat je denkt en voelt) van een mens gaat een heel leven door.
Levensverschijnselen bij planten
Ook planten zijn levende wezens. Ze vertonen (hebben) alle levensverschijnselen.
Maak de opdrachten hieronder om te kijken of je de levensverschijnselen bij planten kunt herkennen.
Het arrangement Ontdekken en Onderzoeken - Klas 1 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Rianne Zoet-Wanders
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2019-07-04 13:21:33
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Ademhalen wordt in de biologie ook wel gaswisseling genoemd. Elk organisme ademt.
Voeden betekent, dat je vaste en vloeibare stoffen (eten en drinken) tot je neemt, die je lichaam in stand moeten houden en die de andere levensverschijnselen mogelijk maken (zoals groeien en bewegen).
Uitscheiden betekent dat een organisme stoffen die hij niet nodig heeft verwijderd. Bepaalde afvalstoffen moet je uit lichaam kwijt. Meestal worden die stoffen opgelost in water in je lichaam. Het uitscheiden gebeurt door plassen, zweten en waterdamp uitademen.
Bewegen betekent niets meer of minder, dan dat een (deel van een) organisme op eigen kracht van plaats verandert. Dat kan snel, maar ook zeer langzaam gebeuren.
Voortplanten kan op verschillende manieren, maar het komt er op neer dat er nakomelingen komen.
Waarnemen betekent dat een organisme merkt wat er in de omgeving gebeurt. Om te kunnen waarnemen heb je zintuigen nodig die gevoelig zijn voor bepaalde prikkels uit je omgeving.
Reageren betekent dat een organisme iets doet of dat er in het lichaam van het organisme iets verandert wanneer er in de omgeving iets verandert.
Groeien is het groter en zwaarder worden van een organisme.
Ontwikkelen betekent van vorm veranderen.
