Introductie
Bij socratische gespreksvoering gaat men ervan uit dat de antwoorden op veel belangrijke vragen opgeslagen liggen in onze ervaring. Deze methode is gericht op onderzoek naar die ervaring, dus op zelfonderzoek. Vanuit de concrete ervaring wordt gezamenlijk gezocht naar ieders dieper liggende waarden en principes.
Een socratisch gesprek is geen debat, geen wedstrijd in gelijk krijgen, maar een dialoog. Dus een gesprek waarin ruimte is voor ieders inbreng en twijfel. Het gesprek ontleent zijn naam aan Socrates, de leermeester van Plato. Hij probeerde iemand tot inzicht te brengen door hem vragen te stellen, door hem voorbeelden te laten verzinnen en door ervaringen met hem te analyseren. Zijn uitgangspunt was dat je inzicht niet verwerft door het voorgeschoteld te krijgen, maar alleen door zelf na te denken.
Socrates zette mensen aan tot zelf denken in plaats van afgaan op de mening van anderen.
De socratische gespreksmethode leidt tot betere gesprekken, doordat het oordelen wordt uitgesteld, gesprekken concreet blijven en er goed wordt geluisterd. Dit leidt tot een betere uitwisseling van informatie, beter begrip van elkaars perspectief, beter contact en beter denken.
De socratische gesprekshouding zorgt voor beter contact tussen professionals en leidt tot het doorbreken van vaste denkpatronen en tot confrontatie en verdieping van argumentaties. Op deze manier kun je via het socratisch gesprek komen tot nieuwe inzichten.
Na alle lessen omtrent communiceren, vergaderen en samenwerken hebben jullie als beginnend beroepsbeoefenaar de vaardigheden in jullie om middels de socratische gesprekvoering tot een nog professioneler informatie uitwisseling te komen.
Doelen
De lesdoelen kun je per lesweek terugvinden.
Toetsvormen en criteria
Je ontwikkelt gespreksvaardigheden volgens het socratisch gesprek:
1) Je leert je oordeel uitstellen en luisteren naar wat anderen te zeggen hebben.
2) Je kunt filosofische vragen stellen en beantwoorden en daarbij oplossingsstrategieën bedenken.
3) Je kunt een beredeneerd standpunt innemen.
4) Je kunt aangeven wat voor jou belangrijke waarden zijn met betrekking tot praktijkvraagstukken.
5) Je kunt een filosofisch gesprek leiden.
6) Je leert kritisch en rationeel te denken en daarbij kun je:
- een argumentatie opzetten;
- een vooronderstelling onderzoeken;
- een socratisch gesprek voeren;
- betekenis geven aan en omgaan met begripsdefinitie en analyse.
Aan het einde van deze leerlijn heb je de volgende producten afgerond:
- Je hebt een filosofische activiteit ontworpen voor de doelgroep van jouw BPV.
- Je hebt een verantwoordingsverslag geschreven.
Aan het einde van deze leerlijn heb je de volgende producten afgerond:
- Lesmap met reflecties.
- Filosofische activiteit voor de doelgroep van jouw BPV.
- Presentatie van de filosofische activiteit op het NP
Hier vind je de beoordelingslijst.
Weekplanning
Week 1
|
Lesdoelen
|
- Je maakt kennis met het gedachtengoed van Socrates
- Je kunt filosofische vragen stellen
- Je hebt een open en niet oordelende houding
- Je kunt open vragen stellen
|
| Theorie |
https://www.youtube.com/watch?v=DKwecwRae8c
Wat vinden jullie van Socrates theorie en werkwijze?
Wat kan dit bijdragen aan jullie beroepsvaardigheden?
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
Opdracht: Filosoferen
Het kunnen stellen van een filosofische vraag is van belang om aan een socratisch gesprek deel te kunnen nemen.
Jullie schrijven allemaal minstens drie verschillende filosofische vragen op papier;
Om de beurt stellen jullie een van de vragen en gaan jullie in gesprek met elkaar.
Let daarbij op een niet oordelende houding.
Wat vond je van het gesprek?
Wat vond je van de manier van niet oordelende vragen stellen?
Wat heeft het gesprek je opgeleverd?
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
Schrijf een reflectie over jouw ervaring met filosoferen en je ‘niet-oordelende houding’.
|
Huiswerk
|
Voor als je de opdracht in de les niet afgekregen hebt:
Schrijf een reflectie over jouw ervaring met filosoferen en je ‘niet-oordelende houding’.
|
Week 2
|
Lesdoelen
|
- Je kent je eigen normen en waarden
- Je kunt je moreel handelen verantwoorden
|
|
Theorie
|
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
Opdracht: waarden en normen
Normen en waarden liggen ten grondslag aan het moreel handelen van de mens. Hoe bewust ben jij je van je eigen normen en waarden? Welke invloed hebben jouw normen en waarden op het werken met kinderen en collegae? Wat als jouw normen en waarden verschillen van de kinderen waarmee je werkt of je collegae?
Opdracht: moreel handelen
Moreel handelen, gaat om de mentale kracht van de mens waaruit hij wenselijk handelt. Een onderdeel van het moreel handelen zijn altijd je eigen normen en waarden. Dat betekent dat mensen een verschillende kijk kunnen hebben op moreel handelen. Deze oefening laat je nadenken over het eigen moreel handelen.
Schrijf een stelling op een kaartje en laat deze door de docent verzamelen.
Om de beurt trek je een kaart, waarbij je reageert op de stelling die op het kaartje staat.
Wat heb je geleerd over je eigen morele handelen?
Welke wijze les zou jij als leerling van Socrates krijgen?
Wat neem je als ontwikkelpunt en kernkwaliteit mee in je informatie uitwisseling?
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
Schrijf een reflectie over jouw ervaring van deze les, waarin je aandacht besteed aan de volgende vragen:
- Wat is een socratisch gesprek?
- Wat is het doel van een socratisch gesprek?
- Wat is het voordeel van socratische gespreksvoering?
- Waarvoor is deze methode van gespreksvoering geschikt?
- Wat is jouw ervaring met het socratisch gesprek?
- Wat heeft deze methode bijgedragen aan jouw ‘niet-oordelende houding’?
|
|
Huiswerk
|
|
Week 3
|
Lesdoelen
|
- Je maakt kennis met de socratische gespreksvoering en kunt dit in een werkvorm toepassen
- Je kunt filosofische vragen stellen
- Je kunt aantonen moreel te kunnen handelen
- Je kunt open vragen stellen
- Je kunt een socratisch gesprek voeren
- Je kunt een eigen mening vormen en deze naar voren brengen
|
|
Theorie
|
https://www.youtube.com/watch?v=micSsZUm7-U
Stappen in het socratisch gesprek
Een socratisch gesprek is gericht op:
- Gezamenlijk nadenken
- Redelijke argumentatie
- Gezamenlijk onderzoek van een thema
Een socratisch gesprek heeft drie eenvoudige regels:
- Zeg wat je denkt
- Stel je oordeel uit
- Luister naar de ander
-
Een socratisch gesprek is nuttig, wanneer:
- Verschillen tussen visies bestaan
- Mensen moeten samenwerken en overleggen met anderen
- Uiteenlopende belangen spelen
- Een gezamenlijk strategie bepaald moet worden
- Veranderingen noodzakelijk zijn.
De resultaten van een socratisch gesprek zijn:
- Helder inzicht in de problematiek
- Afstemming van het denkpatroon van iedereen
- Begrip voor andere standpunten
- Inzicht krijgen in vooroordelen
Hiermee verzamel je nieuwe inzichten; kun je afstand nemen van oud denken en kun je professioneler reageren op onderlinge verschillen en standpunten.
Het vraagt om reflectie op je handelen:
- Wat zijn de gevolgen van mijn handelen? Ben ik verantwoordelijk voor mijn handelen? Had ik anders kunnen of moeten handelen?
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
Opdracht
Voorbereiding:
- Er wordt een grote kring gevormd. Een binnenkring van elf stoelen, waarvan tien bezet worden door studenten. Eén stoel blijft leeg. De overige studenten gaan buiten de kring staan en vormen zo de buitenkring. De docent is de gespreksleider.
- Er wordt een gespreksonderwerp gekozen dat actueel is in de groep.
Uitvoering:
- De binnenkring start met een verkennend gesprek over het gekozen onderwerp.
- De buitenkring luistert aandachtig en volgt het gesprek.
- Wanneer het gesprek niet verder komt, of een belangrijk inzicht wordt vergeten, kan iemand uit de buitenkring op de lege stoel gaan zitten en zijn bijdrage of inzicht inbrengen. De student uit de buitenkring mag niet verder aan het gesprek deelnemen en gaat weer buiten de kring staan.
- Na dertig minuten wordt het gesprek gestopt en worden belangrijke definities, principes, kernbegrippen en kernbeweringen samengevat onder leiding van de gespreksleider.
Nabespreking:
Wat heb je naar aanleiding van deze opdracht ervaren, gezien en geleerd?
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
Schrijf een reflectie over jouw ervaring van deze les, waarin je aandacht besteed aan de volgende vragen:
- Wat is een socratisch gesprek?
- Wat is het doel van een socratisch gesprek?
- Wat is het voordeel van socratische gespreksvoering?
- Waarvoor is deze methode van gespreksvoering geschikt?
- Wat is jouw ervaring met het socratisch gesprek?
- Wat heeft deze methode bijgedragen aan jouw ‘niet-oordelende houding’?
|
|
Huiswerk
|
|
Week 4
|
Lesdoelen
|
- Je kunt filosofische vragen stellen
- Je kunt aantonen moreel te kunnen handelen
- Je kunt open vragen stellen
- Je kunt een socratisch gesprek voeren
- Je kunt een eigen mening vormen en deze naar voren brengen
|
|
Theorie
|
Een socratisch gesprek bestaat uit een aantal stappen.
Thema
De studenten bepalen samen over welk thema ze het willen hebben.
Vraag
Aan de hand van het thema formuleren zij een uitgangsvraag.
Voorbeeld
Bij deze algemene uitgangsvraag zoekt iedereen een concreet voorbeeld uit de eigen praktijk, iets wat hij of zij zelf heeft meegemaakt. De groep kiest het meest geschikte voorbeeld uit.
Verheldering voorbeeld
De studenten onderzoeken samen het voorbeeld. Ze stellen vragen aan de voorbeeldgever, leven zich in de situatie in en vragen goed door, om het voorbeeld zo helder mogelijk te krijgen.
Kernbewering
De voorbeeldgever formuleert het cruciale moment in zijn/haar voorbeeld – ook wel het hittepunt genoemd – in een kernbewering. Dat is een concrete bewering in de vorm: 'Toen...(hittepunt)... deed/dacht/voelde ik...want...')
Rechtvaardiging bewering
De voorbeeldgever geeft zijn/haar rechtvaardiging voor deze bewering. Dat zijn de motieven voor het handelen en de argumenten voor de kernbewering. Wat betekenen deze voor de beantwoording van de vraag?
Opschrijven
Opschrijven van kernbewering.
Ieders kernbewering
Alle studenten verplaatsen zich in de situatie van de voorbeeldgever. Wat zie je jezelf doen/ervaren/denken in deze situatie? Op grond waarvan? Iedereen formuleert de eigen variant op de kernbeweging, met rechtvaardiging.
Gezamenlijk onderzoek naar rechtvaardigingen
De studenten bespreken elkaars kernbeweringen en rechtvaardigingen om tot onderling begrip te komen.
Achterliggende waarden/antwoord op de uitgangsvraag
De studenten zoeken samen naar achterliggende waarden en principes, waaruit de rechtvaardigingen voortkomen. Welke waarden staan tegenover elkaar? Waar is sprake van consensus? Eventueel geeft iedere deelnemer een beredeneerd antwoord op de uitgangsvraag.
Terugblik en evaluatie
Terugkijken op het gesprek. Wat beviel je, wat kun je ermee, wat vond je lastig?
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
|
Schrijf een reflectie over jouw ervaring met de socratische vragen die gesteld zijn, waarin je onderstaande punten meeneemt:
|
Wat gebeurde er precies?
|
|
Wie waren erbij betrokken?
|
|
Wat deed jij/ diegene die de situatie aanpakte?
|
|
Welke dilemma’s speelden er? Welke afwegingen moesten worden gemaakt?
|
|
Voor welke aanpak is gekozen en wat leverde dat op?
|
|
Wanneer doet iemand het goed in deze situatie?
|
|
Op welke vaardigheden wordt een beroep gedaan in deze situatie?
|
|
|
|
Huiswerk
|
|
Week 5
|
Lesdoelen
|
Jullie hebben de nodige ervaring opgedaan met de socratische gespreksvoering. Deze vorm van gesprekken voeren zal met name bewust plaatsvinden tussen volwassenen (in een formelere zetting).
Echter heeft deze houding je geleerd om ook een filosofische gesprekspartner te zijn.
Filosofische gesprekken zijn het makkelijkst te voeren met kinderen. Ze zijn nieuwsgierig, onbezonnen en fantasierijk. De perfecte ingrediënten voor een waardevol en inspirerend filosofisch gesprek.
Daarom aan jullie de opdracht om voor jullie eigen doelgroep een inspirerende filosofische activiteit op te zetten.
Je ontwikkelt een filosofie activiteit die je uit zou kunnen voeren op stage (of je dat werkelijk doet is aan jou, maar besef je dat het een hele mooie ervaring kan zijn die jij jezelf en de kinderen eigenlijk niet moet onthouden). |
|
Theorie
|
Er zijn meerdere geschikte sites met mooie tips, onder andere:
https://www.filosofiejuf.nl/
https://eprints.illc.uva.nl/911/5/MoL-2013-22.appendix_8.pdf
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
Deze leerlijn draagt bij aan professionalisering van je communicatievaardigheden als beginnend beroepsbeoefenaar.
|
|
Huiswerk
|
|
Week 6
|
Lesdoelen
|
De verschillende filosofie activiteiten worden gedeeld en waar mogelijk ook echt uitgevoerd tijdens de les / praktijk (met de terugkoppeling daarvan). |
|
Theorie
|
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
Deze leerlijn draagt bij aan professionalisering van je communicatievaardigheden als beginnend beroepsbeoefenaar.
|
|
Huiswerk
|
|
Week 7
|
Lesdoelen
|
De verschillende filosofie activiteiten worden gedeeld en waar mogelijk ook echt uitgevoerd tijdens de les / praktijk (met de terugkoppeling daarvan).
|
|
Theorie
|
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
Deze leerlijn draagt bij aan professionalisering van je communicatievaardigheden als beginnend beroepsbeoefenaar.
|
|
Huiswerk
|
|
Week 8
|
Lesdoelen
|
Je kunt beschrijven wat het socratisch gesprek bijgedragen heeft aan jouw ervaringen.
|
|
Theorie
|
Schrijf een verantwoordingsverslag, waarin je antwoord geeft op de volgende vragen:
- Wat is een socratisch gesprek?
- Wat is het doel van een socratisch gesprek?
- Wat is het voordeel van socratische gespreksvoering?
- Waarvoor is deze methode van gespreksvoering geschikt?
- Wat is jouw ervaring met het socratisch gesprek?
- Wat heeft deze methode bijgedragen aan jouw ‘niet-oordelende houding’?
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
Deze leerlijn draagt bij aan professionalisering van je communicatievaardigheden als beginnend beroepsbeoefenaar.
|
|
Huiswerk
|
|
Week 9
|
Lesdoelen
|
Afronden / evalueren van de leerlijn en het geven van een beoordeling.
|
|
Theorie
|
|
|
Suggesties leeractiviteiten
|
|
|
Evaluatie lesdoelen/ bijdrage PIT
|
|
|
Huiswerk
|
|
