Culturele globalisering - h45

Culturele globalisering - h45

Culturele globalisering

Introductie

In deze opdracht kijk je naar de vraag of door de globalisering culturen steeds meer op elkaar gaan lijken (bijvoorbeeld onder de invloed van 'the American way of life'.)

Zijn er ook tegenstromen of andere reacties gaande?

In deze opdracht ga je dat onderzoeken.

Wat ga ik leren?

Hoofdvraag

Gaan door de globalisering culturen steeds meer op elkaar lijken of juist meer verschillen?

We kijken naar het begrip cultuur en hoe men zich, ‘passend’ bij zijn of haar cultuur, dient te gedragen. Een belangrijke rol daarbij speelt de taal. We hebben steeds vaker contact met mensen uit andere culturen en uit andere landen, maar hoe kunnen we elkaar verstaan?

Deelvragen

  • Hoe beïnvloeden we elkaar op cultuurgebied door de globalisering?
  • Hoe groot is de rol van een dominante cultuur als de Amerikaanse daarbij is?
  • Zijn er tegenstromen en verzet tegen de globalisering en tegen Amerikaanse invloeden?
  • Welke rol is daarbij weggelegd voor nationale identiteiten?

Begrippen

  • cultuur
  • culturele globalisering
  • lingua franca
  • amerikanisering
  • identiteit

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Vooraf
Voorkennis Bestudeer de kennisbank en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1 Lees over culturele globalisering. Gaan culturen steeds meer op elkaar lijken? Bekijk een website met typisch Nederlandse cultuurweetjes en beantwoord vragen.
Stap 2 Lees over het Engels en Chinees als eerste of tweede taal en wat een lingua franca is. Beantwoord vragen.
Stap 3 The American way of life is terug te vinden in onze cultuur in taal, tv, film, fastfood, etc. Je leert wat amerikanisering is en bekijkt in de Bosatlas hoeveel McDonald's restaurants er zijn wereldwijd.
Stap 4 Je leest dat er naast de Amerikaanse invloed er ook mensen vasthouden aan hun (nationale) identiteit. Er zijn ook verzet en tegenstromen. Beantwoord de vragen.
Afronding
Samenvattend Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.
Eindopdracht A Maak de eindtoets.
Eindopdracht B Op creatieve manier maak je duidelijk wat de Nederlandse of de mondiale identiteit inhoudt.
Examenvragen Oefen met de eindexamenvragen.
Terugkijken Kijk terug op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van 3 à 4 SLU.

Wat kan ik al?

Bestudeer de Kennisbank.


Maak nu de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1 - Culturen

Gaan culturen steeds meer op elkaar lijken?

De wereld kent veel verschillende culturen. Het begrip cultuur kun je op verschillende manieren omschrijven: ‘De manier waarop een groep mensen of een volk leeft.’ ‘Datgene wat een groep mensen bezit, denkt en doet.’ Of: ‘Het geheel van geestelijke verworvenheden van een volk.’

Elke cultuur heeft zijn eigen regels en waarden en normen. Je behoort je te gedragen zoals dat ‘past’ bij je cultuur. Voorbeelden van typisch Nederlandse cultuurgewoontes kun je vinden op de website Nederland voor beginners.

Culturen zijn niet statisch en beïnvloeden elkaar door toerisme, door internet en door aanschaf van producten van multinationale ondernemingen (bijvoorbeeld Ikea). Bekijk in de Grote Bosatlas of Alcarta maar eens hoeveel vestigingen er wereldwijd zijn van Ikea of McDonalds.
Wist je dat er elk jaar 2 miljard spijkerbroeken (jeans) verkocht worden in vrijwel elk land van de wereld? Zelfs in het streng islamitische Soedan, waar vrouwen voor het dragen van een spijkerbroek met 40 zweepslagen kunnen worden bestraft!

Culturele globalisering houdt in de beïnvloeding door andere culturen en de overname van elementen uit andere culturen. Deze culturele globalisering verloopt via toerisme en migratie, via (elektronische) media en grensoverschrijdende producten.

Stap 2 - Engels of Chinees?

Een belangrijk onderdeel van de cultuur is de taal. Je hoort er pas echt bij als je je goed in een officiële landstaal kunt uitdrukken. Wij eisen van nieuwe Nederlanders dat ze Nederlands kunnen verstaan, begrijpen, spreken en lezen. Bij een inburgeringstest moet blijken hoe goed ze de taal beheersen.

Toch, met het Nederlands alleen red je het in de wereld niet. Alleen in Nederland, België, Suriname en de Nederlandse Antillen kun je daarmee terecht, voor andere contacten heb je een andere taal nodig.
In de middeleeuwen werd door wetenschappers in heel Europa het Latijn als gemeenschappelijke taal gebruikt. Aan de hoven van Europese koningen en keizers werd tot 200 jaar geleden vaak het Frans als gemeenschappelijke taal gebruikt. En nu? Nu is dat het Engels.

Een taal die als gemeenschappelijk communicatiemiddel wordt gebruikt tussen mensen met verschillende moedertalen wordt een lingua franca genoemd.

Of je nu op vakantie gaat in Egypte, IJsland of Mexico, in de huidige globalisering hebben we een gemeenschappelijke taal nodig om elkaar te kunnen begrijpen en dat is vaak het Engels. Het Engels wordt in meer dan 75 landen gesproken, als eerste of als tweede taal.
Toch is het Engels niet de meest gesproken taal van de wereld, dat is het Chinees (officieel: het Mandarijn). Het Chinees wordt in maar twee landen als eerste of als tweede taal gesproken (China en Taiwan) en daarnaast door Chinese immigranten, maar wel door meer dan 1 miljard mensen. (In China zijn veel verschillende groepen, bijvoorbeeld Oeigoeren, die als eerste taal het Oeigoers spreken, maar daarnaast als tweede taal Chinees.)

Als we het Engels als een vreemde taal die ‘redelijk goed’ beheerst wordt meetellen, stijgt het Engels van 0,75 miljard sprekers naar tussen de 1,5 en 2,5 miljard mensen.
Dat het Engels veel als gemeenschappelijke taal wordt gebruikt, is een uitvloeisel van het Britse Rijk (van ca. 1500 tot ca. 1960). Toen dit rijk op zijn hoogtepunt was, omvatte het een kwart van de wereldbevolking.

Maar er zijn meer redenen waarom het Engels dé lingua franca geworden is. Een belangrijke is de opkomst van de computer, die in elk land van de wereld gebruikt wordt. De software en diensten als e-mail en internet gebruiken allemaal Engelse woorden die we in het Nederlands hebben overgenomen. We spreken van een computer en niet van een elektronische informatie­verwerkende machine, we spreken van software en niet van programma­tuur, we spreken van e-mail en niet van elektronische post.

En al is er ook verzet, met name in Vlaanderen en Frankrijk, is het Engels zelfs ‘cool’ in het dagelijkse taalgebruik en bij reclames in tal van landen, ook in Nederland. Engelse woorden worden gebruikt ook als er goede Nederlandstalige varianten beschikbaar zijn.

Stap 3 - The American way of life

Het Engels lijkt de slag als wereldtaal ruimschoots gewonnen te hebben, maar de rol van het Brits-Engels is steeds meer overgenomen door het Amerikaans-Engels.
Het verschil tussen beide talen zie je in de spelling: veel Amerikaanse woorden eindigen op –or tegenover –our van het Brits-Engels (harbor/harbour (=haven)). Je ziet het ook in de grammatica. Als er een gebeurtenis plaats heeft gevonden, zal een Brit zeggen: I have had my lunch (voltooid tegenwoordige tijd), terwijl een Amerikaan zal zeggen: I had my lunch (verleden tijd).

Het (Brits-)Engels speelt nog wel een grote rol, maar de rol van het Amerikaans-Engels is veel dominanter. Ook andere Amerikaanse cultuurelementen zijn wereldwijd verspreid. We spreken van de American way of life en van amerikanisering*. Die dominantie kent verschillende oorzaken.

* Amerikanisering is het overnemen van Amerikaanse gewoonten en gebruiken in andere gebieden en culturen.

Een belangrijke rol speelt de overwinning van de Amerikanen in de Tweede Wereldoorlog. Aan de Amerikaanse kant streden 17 miljoen soldaten mee. Zij brachten jazz, blues, kauwgom, nylonkousen en Coca-Cola mee en deze cultuurelementen werden in veel landen populair.

Het fastfood is geen Amerikaanse uitvinding. Het concept van “snel klaar te maken gerechten die bij speciale verkooppunten te krijgen zijn” is al oud: in het Romeinse Rijk waren er in grote steden kraampjes waar brood en wijn op straat werden verkocht.

De verkoop van fastfood in restaurantketens is wel een Amerikaanse uitvinding. Deze ketens zijn uitgegroeid tot Amerikaanse multinationals zoals McDonald's, Burger King, Pizza Hut, Kentucky Fried Chicken en Subway.

In bijna alle landen van de wereld - behalve het grootste deel van Afrika en de meeste ‘stan-landen’ (Afghanistan, Kazachstan, Oezbekistan, Tadzjikistan, Turkmenistan) - zijn er McDonalds te vinden. Zie voor het overzicht verder je Bosatlas of Alcarta.

Dan is er nog de invloed van de Amerikaanse televisie-industrie. Amerikaanse internet- en massamediabedrijven zijn dominant: elke avond zijn er wel Amerikaanse televisieprogramma’s op tv. De Amerikaanse betaalzenders als HBO en Netflix hebben miljoenen abonnees wereldwijd, twee derde van alle films in de Nederlandse bioscopen zijn gemaakt door de Amerikaanse filmindustrie.
De grootste tech- en internetbedrijven komen uit Silicon Valley, Californië. Uit deze regio zijn belangrijke sociale media (Twitter, Facebook, LinkedIn, Instagram, Snapchat, WhatsApp) bedacht, met miljoenen volgers in meer dan honderd landen.

Stap 4 - Alternatieven

De rol van de Amerikaanse cultuur is groot, maar er zijn ook veel tegenstromen. Kijk maar eens naar de populariteit van de Aziatische beeldcultuur zoals de manga, de Japanse versie van het stripverhaal.

Populair zijn ook de Kung fu-vechtfilms uit Hongkong, maar vooral de muziek- en dansfilms uit Bollywood, de Indiase versie van Hollywood.
Er verschijnen jaarlijks meer Bollywood- dan Hollywood-films en er gaan elk jaar meer mensen naar Bollywood- dan naar Hollywood-films (3,6 miljard versus 2,6 miljard bezoekers).

Wij kennen vooral de Amerikaanse televisieseries als House of Cards en Game of Thrones, maar wereldwijd zijn de telenovelas, de soaps uit Brazilië, Colombia en Mexico, nog populairder. Zij worden bekeken in bijna alle landen van Latijns-Amerika, maar ook in Spanje, India, Indonesië, Polen, Bulgarije, Roemenië, Maleisië, Hongarije, Tsjechië, de Dominicaanse Republiek, Italië, Zwitserland, Japan, Turkije, de Filipijnen en China.

Amerikaanse musici als Beyoncé zijn wereldwijd populair, maar er zijn ook belangrijke tegenstromen uit bijvoorbeeld Afrika, zoals Ali FarkaTouré uit Mali en Omara Moctar (artiestennaam: Bombino) uit Niger.

Andere soorten strips, muziek, films en televisieprogramma’s komen vaak voort uit het hebben van een andere smaak die meer past bij de eigen cultuur dan bij de Amerikaanse cultuur. Maar veel mensen gaan nog een stap verder. Zij komen uit ideologische redenen in verzet tegen de amerikanisering.

Zij beroepen zich op hun (nationale) identiteit, datgene wat mensen op grond van hun nationaliteit verbindt aangaande taal, normen en waarden, en omgangsvormen.

Verzet en tegenstromen

In 2000 vernielde de Franse activist, schrijver en politicus José Bové een restaurant van McDonald’s uit protest tegen de oprukkende globalisering en amerikanisering in zijn land.

Een vreedzamer protest komt voort uit de slow food-campagne waarbij lokale (voedsel)producten worden gepromoot.

Het verzet tegen de amerikanisering kan ook voortkomen uit politieke redenen. Verschillende overheden moeten niets hebben van de Amerikaanse of de bredere westerse normen als ‘democratie’ en ‘mensenrechten’.
Zo behoudt de Russische president Poetin zich het recht voor om af te wijken van westerse normen als het bijvoorbeeld gaat om homorechten.
De Chinese overheid blokkeert simpelweg regelmatig westerse informatiestromen. Zo worden in dit land verschillende sociale media (Twitter, Facebook) geblokkeerd en kun je in China niet googelen op termen als ‘Amnesty International’ en ‘vrijheid van meningsuiting’.

Afronding

Samenvattend

Bij 'Wat ga ik leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

Cultuur  
Culturele globalisering  
Lingua franca  
Amerikanisering  
Identiteit  


Bespreek de begrippen met een klasgenoot.

Eindopdracht A: Toets

Eindopdracht B: Creatieve opdracht

Voel jij je een typische kaaskop? Wat verbindt de Nederlanders op het gebied van cultuur, taal, normen en waarden en omgangsvormen?
Maak op een creatieve manier duidelijk wat volgens jou de Nederlandse identiteit inhoudt.

OF

Voel jij je een wereldburger? Wat verbindt de inwoners op deze aarde op het gebied van taal, normen en waarden en omgangsvormen?
Maak op een creatieve manier duidelijk wat volgens jou de mondiale identiteit inhoudt.

Je kunt deze opdracht met een klasgenoot doen of alleen.
Overleg eerst samen hoe jullie denken over de Nederlandse of mondiale identiteit.

Hoe je je mening vormgeeft en uitwerkt, mag je zelf bepalen.
Denk aan een cartoon, een tekening, een flyer, een lied, een rap, een pamflet, een filmpje gemaakt met je smartphone: alles is mogelijk.
Voor ideeën kun je ook kijken in de Gereedschapskist.

Beoordeling

In overleg met jullie docent zal hij of zij het eindproduct beoordelen.

  • Heb je voldoende onderbouwd waarom je je wel/geen Nederlander voelt?
  • Heb je meer met de identiteit van een wereldburger? Heb je dat voldoende uitgelegd?
  • Je hebt je eindproduct op creatieve en originele wijze uitgewerkt.

Gereedschapskist

Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!

 

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

HAVO 2018-TV2

HAVO 2018-TV2 Vragen 5-8

HAVO 2021-TV2

HAVO 2021-TV2 Vraag 4
HAVO 2021-TV2 Vraag 21

HAVO 2021-TV3

HAVO 2021-TV3 Vraag 8

 

Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

Terugkijken

Intro

  • Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
    Wat wordt bedoeld met 'the American way of life'?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
    Kun je uitleggen op welke manieren culturen elkaar beïnvloeden?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Voor deze opdracht staat 3 à 4 SLU.
    Heb je de opdracht binnen dit aantal uren kunnen doen?
  • Inhoud
    In hoeverre is de amerikanisering merkbaar in verschillende culturen?
    Kun je dat uitleggen met voorbeelden?
  • Eindopdrachten
    Heb je de toetsvragen goed beantwoord?
    Heb je de creatieve opdracht gedaan? Voor welke identiteit heb je gekozen?
    Kun je uitleggen waarom?
  • Examenvragen
    Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?

  • Het arrangement Culturele globalisering - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-01-06 11:22:12
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Wereld'' wordt het thema ''Cultuur naast elkaar'' besproken. Er wordt een omschrijving gegeven van het begrip cultuur, maar ook wordt benadrukt dat cultuur door iedereen anders ervaren kan worden. Door de wereldwijde globalisering kan het voorkomen dat culturen meer op elkaar gaan lijken, wat we culturele globalisering noemen. Taal speelt een belangrijke rol in cultuur, en het wordt verwacht dat mensen die verhuizen de taal van het land waar ze gaan wonen leren. Zo moeten mensen bijvoorbeeld slagen voor de Nederlandse inburgeringstest om aan te tonen dat ze de taal beheersen. Toch is het beheersen van de Nederlandse taal niet overal ter wereld voldoende. Daarom is een lingua franca belangrijk, een taal waarin mensen met verschillende moedertalen kunnen communiceren. In veel landen wordt Engels als lingua franca gebruikt, maar wereldwijd is Chinees de meest gesproken taal. Het gebruik van Engels als lingua franca op veel plaatsen leidt ook tot Amerikanisering, waarbij Amerikaanse gewoonten en gebruiken worden overgenomen in andere gebieden en culturen.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Globalisering; Aardrijkskunde; Grenzen en identiteit; Cultuur;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    aardrijkskunde, arrangeerbaar, chinees, cultuur, engels, havo45, inburgeren, lingua franca, moedertaal, stercollectie

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content - Gereedschapskist. (2019).

    Gereedschapskist activerende werkvormen

    https://maken.wikiwijs.nl/105906/Gereedschapskist_activerende_werkvormen

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Culturele globalisering

    Culturen

    Engels of Chinees?

    Alternatieven

    Culturele globalisering

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van