Hoi, welkom op de wikiwijs van ordening voor de onderbouw!
Bekijk eerst het filmpje hieronder voor je verder leest.
Wat is biodiversiteit?
Biodiversiteit staat voor alle verschillende soorten organismen die we op aarde hebben. Elke soort is belangrijk om de ecosystemen in stand te houden. Ecosystemen zijn bijvoorbeeld de woestijn, het tropisch regenwoud of de savannen. Als je één soort weghaald dan kan dat grote gevolgen hebben voor alle andere organismen die leven in dat ecosysteem. Bij deze wikiwijs leer je over de verschillende organismen die er zijn en hoe we deze in verschillende groepen indelen. Bekijk de leerdoelen om erachter te komen waar je aan het einde van deze wikiwijs op wordt getoetst. Veel plezier!
Leerdoelen
Aan het einde van deze wikiwijs kan je het volgende:
Drie domeinen van elkaar onderscheiden op basis van wel of geen celkern.
Vier rijken van elkaar onderscheiden op basis van de celstructuur.
De definitie van “soort” benoemen.
De volgorde opnoemen waarin we dieren in steeds kleinere groepen indelen.
De voortplanting van bacteriën en schimmels beschrijven.
De nuttige en schadelijke eigenschappen van bacteriën en schimmels benoemen.
Binnen het rijk van de planten drie afdelingen onderscheiden en hun eigenschappen benoemen.
In eigen woorden beschrijven op basis van welke twee kenmerken we het dierenrijk indelen en vanuit deze kenmerken de zeven afdelingen van het dierenrijk van elkaar onderscheiden.
Van de afdeling geleedpotigen een beschrijving geven en benoemen in welke vier klassen we die indelen.
De afdeling gewervelden verdelen in vijf klassen en van elke klasse een beschrijving geven op basis van de vier kenmerken waarin we deze klassen van elkaar onderscheiden.
Instructiepagina
Organismen steeds kleiner indelen
Organismen delen we in steeds kleinere groepen in totdat we eindigen bij de groep soort. De volgorde kan je in de figuur hieronder zien. Twee individuen behoren tot één soort als zij samen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen. Twee huiskatten (twee individuen) behoren tot een soort, omdat zij vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen. Vruchtbaar houdt in dat de kittens zelf ook nakomelingen kunnen krijgen. Klik op de link "indeling bruine beer" onder aan de pagina om een duidelijk overzicht te bekijken van hoe deze indeling werkt. Je ziet daar het voorbeeld van de bruine beer. Bij de lessen over het plantenrijk en dierenrijk gaan we dieper in op de indeling van deze rijken. Hierbij komt deze volgorde ook weer aan bod. Zorg dat je de volgorde uit je hoofd leert! Je kan voor jezelf een ezelsbruggetje verzinnen om dit te onthouden. Ook kan je door op de link hiermee oefenen te klikken.
We delen het leven in drie domeinen in: de bacteriën, archaea en eukaryoten. Bacteriën en archaea vallen onder de prokaryoten. Dit zijn organismen die in hun cellen geen celkern hebben. Het DNA ligt dan los in het cytoplasma. Archaea waren de eerste organismen die op aarde ontstonden. We noemen ze ookwel de oerbacteriën. De eukaryoten kan je indelen in vier rijken: de protisten, de planten, de schimmels en de dieren. Het vervelende is dat de biologiemethoden onder vier rijken het volgende rekenen: de bacteriën (in plaats van de protisten), de planten, de schimmels en de dieren. Deze zijn op basis van hun cel namelijk makkelijk van elkaar te onderscheiden. Hierover leer je meer tijdens de opdracht van deze les. Domein en rijk worden hierbij dus door elkaar heen gebruikt. De meeste biologiemethodes houden dus aan dat de vier rijken bestaan uit de bacteriën, schimmels, dieren en planten, maar houdt in je achterhoofd dat dit niet helemaal klopt. Maak nu de opdracht waarbij je erachter komt hoe we deze vier rijken onderscheiden op basis van hun cel.
Oefening: Cellen van de vier rijken
0%
Je gaat nu vragen maken behorend bij de les over domeinen en rijken. Je leert hoe een dierlijke cel, plantencel, bacteriecel en schimmelcel eruitzien, zodat je organismen op basis van de kenmerken van hun cel juist kan indelen. Je tekent de volgende cellen zelf op papier. Je moet met de uitwerkingen zelf controleren of je de cellen juist hebt getekend.
Ondanks dat de rijken bacteriën en schimmels evolutionair ver uit elkaar liggen lijken deze toch heel erg veel op elkaar.
Bacteriën en schimmels ken je misschien wel van het voedsel dat ze bederven, maar deze eigenschap heeft ook een nuttige kant! Bacteriën en schimmels zijn namelijk reducenten. Reducenten eten de afvalstoffen van andere organismen op en zetten deze om in onder andere mineralen die planten weer opnemen. Bij planten begint de voedselkringloop weer van voor af aan. Als je meer wilt weten over het bederven van voedsel, klik dan op de video: "wat als voedsel bederft".
Bacteriën en schimmels bederven niet alleen ons voedsel. Ons voedsel kan namelijk ook uit bacteriën en schimmels bestaan. Yoghurt (zie afbeelding 1) en zuurkool maken we door bijvoorbeeld bacteriën aan melk en kool toe te voegen. Daar komt ook de zure smaak vandaan. Gisten zijn eencellige schimmels die we in brood stoppen om het te laten rijzen. Ook gebruiken we gist om alcohol van te maken. En champignons zijn geen planten, maar schimmels!
Helaas hebben sommige bacteriën en schimmels ook een vervelend effect. Je kan er namelijk ziek van worden. Long- en blaasontsteking wordt door een bacterie veroorzaakt en zwemmerseczeem (zie afbeelding 3) en vaginale schimmel door schimmels. Dit noemen we bacteriële infectief en schimmelinfecties
Gelukkig hebben we voor bacteriële infecties een long- en blaasontsteking antibiotica (zie afbeelding 2). Dit zijn niet zomaar medicijnen. Het zijn medicijnen gemaakt van bepaalde schimmels!
Het plantenrijk delen we in drie stammen in: de wieren, sporenplanten en zaadplanten. De wieren zijn de oudste stam van het plantenrijk en bestonden al voordat er sporenplanten en zaadplanten op de aarde leefden. We kennen eencellige en meercellige wieren. Onder de eencellige wieren vallen bijvoorbeeld de boomalgen. Boomalgen zorgen voor een groene aanslag op bomen (zie afbeelding 1) en planten zich voort door deling. Meercellige wieren zijn bijvoorbeeld de zeesla. Zeesla kan je aangespoeld op het strand vinden (zoals op afbeelding 2), want het leeft, zoals de naam al zegt, in de zee. Zeesla kan je ook eten! De planten in de stam van de wieren hebben geen wortels, stengels en bladeren. Hiermee onderscheiden zij zich van sporenplanten en zaadplanten, want die hebben dat wel.
De tweede stam zijn de sporenplanten. Deze stam kunnen we weer onderverdelen in drie afdelingen: de mossen, paardenstaarten en varens. Deze stam heeft wel wortels, stengels en bladeren, maar geen bloemen. Daarmee onderscheidt deze stam zich met die van de zaadplanten, want deze hebben wel bloemen. De sporenplanten zijn ontstaan na de wieren, maar leefden al voordat de zaadplanten ontstonden. Deze stam plant zich voort door sporen. De naam verklapt dat eigenlijk al. Een spore bestaat uit één cel die gaat delen als hij op een geschikte plek terecht komt. Er groeit dan een nieuw plantje uit.
Mossen leven in groepen bij elkaar en hebben sporen die in sporendoosjes zitten deze kan je goed zien op afbeelding 3. De sporen groeien in sporendoosjes bovenop de plant. Niet alle mossen hebben wortels. Voor meer informatie over mossen klik je op de link “video mossen”. Paardenstaarten hebben een holle stengel met aan de top een sporenvormend orgaantje deze zie je op afbeelding 4. In Nederland komen veel paardenstaarten soorten voor zoals de Heermoes. De laatste afdeling van de sporenplanten zijn de varens. Misschien heb je er wel eentje in je tuin of in huis. De varens hebben grote kenmerkende bladeren en de sporen zitten onder dat blad in sporenhoopjes zoals in afbeelding 5. Deze kan je heel makkelijk vinden in het bos!
De laatste afdeling van het plantenrijk zijn de zaadplanten. Deze afdeling kan je indelen in twee klassen: de bedektzadigen en de naaktzadigen. De zaadplanten hebben wortels, stengels, bladeren en bloemen. Ze planten zich voor door hun zaden die in de bloem ontstaan. De zaden kunnen door de wind en dieren worden verspreid. Naaktzadigen hebben vaak bladeren van naalden en hebben kegels zoals dennenappels. Tussen de schubben van zo'n kegel liggen de zaden. Als bijvoorbeeld een dennenappel van de boom valt dan gaan zijn schubben op en laat hij de zaden vrij. Er kan daar een nieuwe dennenboom uitgroeien. In afbeelding 6 zie je een dennenappel. Bedektzadigen hebben hun zaden in de vruchten. Dieren kunnen de zaden verspreiden door deze vruchten te eten. Op een andere plek scheiden de dieren deze zaden weer uit en daar kan dan weer een nieuwe plant uitgroeien. Een voorbeeld van een bedektzadige is de tomatenplant die is te zien in afbeelding 7.
Hieronder staat een kennisclip met een uitleg over het dierenrijk. Als je deze hebt gekeken kan je ter oefening de kruiswoordpuzzel maken. De link hiervan staat onder de kennisclip.
Dit is de oefentoets. Deze maak je als je alle lessen hebt doorgelopen.
Als je 75% of meer goed hebt dan slaag ben je goed voorbereid. Heb je minder dan 75% goed dan slaag je niet voor deze toets. Neem dan het leerarrangement nog een keer goed door.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het arrangement Ordening Onderbouw is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Veerle Reniers
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2019-04-05 15:56:03
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Cellen van de vier rijken
Oefentoets
Eindtoets
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
