De Nederlandse kust
Nederland ligt in een rivierdelta. Hierdoor ligt een groot deel van Nederland onder zeeniveau. Zeeweringen beschermen ons land tegen het water. Dit kunnen natuurlijke zeeweringen zijn, zoals duinen. Of door de mens gemaakte zeeweringen, zoals dijken, dammen, kades en stormvloedkeringen. Dagelijks werken er duizenden mensen aan het hoog en sterk houden van onze kustverdediging. Bekijk deze schematische weergave van de opbouw van een groot deel van West-Nederland: https://www.thinglink.com/scene/1150482650541064195
De Nederlandse kustlijn ziet er niet overal hetzelfde uit. Er zijn kusten met duinen en kusten met dijken en dammen. Bij kusten met duinen veranderde de kust vroeger regelmatig door de wind en het zeewater. Door golven en de zeestroming sloegen soms stukken van de kust weg. Tegelijkertijd voert de zee ook weer zand aan en is er sprake van kustopbouw.
Aan de Noord- en Zuid-Hollandse kust beschermen natuurlijke, hoge, brede duinen het land. In Zeeland zijn er grote dammen en waterkeringen aangelegd. Friesland en Groningen worden door dijken beschermd.
Getijden
De getijden hebben een grote invloed op de kust. De getijden ken je als eb (laagwater) en vloed (hoog water). Iedere 24 uur is het 2 keer eb en 2 keer vloed.
In het filmpje zie je hoe de maan en de zon aantrekkingskracht hebben op de aarde. Door deze aantrekkingskracht "trekken" de maan en de zon water naar zich toe. Hierdoor is het vloed op aarde aan de kant waar de maan staat. Precies aan de andere zijde van de aarde is het ook vloed. Soms staan de zon en de maan beide aan één zijde van de aarde en trekken ze samen hard aan het zeewater. Hierdoor ontstaat er extra hoog water: springtij.
Overstromingen
Dijken, duinen en andere zeeweringen beschermen ons tegen overstromingen. Toch is er een kleine kans dat er een overstorming kan plaatsvinden. Bij hoog water (zoals bij springtij) is de kans op een overstroming groter. Bij hoog water komt er extra veel druk op de dijken, duinen en waterkeringen te staan. In het ergste geval stroomt het water over waterkering heen, breken de dijken of worden de duinen weggeslagen door het zeewater. De kans dat er een overstroming plaatsvindt verschilt per locatie: sommige plaatsen zijn beter beschermt dan andere plaatsen.
Stap 2 - De Watersnoodramp
De watersnoodramp van 1953
In de nacht van 31 januari op 1 februari van 1953 zorgde een combinatie van storm en springvloed voor een van de grootste rampen in onze geschiedenis. Door de stormwind werd het zeewater voor de kust van Zeeland opgestuwd tot een hoger peil dan normaal. Dit effect werd nog eens versterkt doordat het op dat moment springtij was.
Door de combinatie van stormvloed en springtij stroomde het water in de rampnacht van 1 februari 1953 met vernietigende kracht het land in.
Zoals op de kaart hieronder is te zien, kon de zee landinwaarts stromen. Doordat het zeewater de Grevelingen en het Haringvliet in kon stromen, overstroomden ook delen die verder van zee lagen, zoals het gebied rond Dordrecht.
De dijken waren op veel plekken te laag en te zwak. Ze braken en het water stroomde door en over de dijken het land in. Bij de watersnoodramp vielen 1800 doden.
Bekijk de eerste beelden van de ramp in een journaaluitzending uit 1953. Na deze ramp besloot de Nederlandse overheid haast te maken met de versterking van de kust. Er werd begonnen met de Deltawerken.
De Deltawerken
Nederland is een grote delta waar een groot aantal rivieren uitmondt in de Noordzee. De provincie Zeeland omvat het zuidwestelijk deel van de Rijn-Maas-Scheldedelta. De Deltawerken zorgen ervoor dat Zeeland en het achterland beschermd wordt tegen de krachten van de zee.
Bekijk de video hieronder. Je ziet hoe de sluiting van de Maeslantkering verloopt.
Stap 3. Bodemdaling en klimaatverandering.
Bodemdaling in Nederland
Nieuwe bedreigingen voor de kust
Tussen 1955 en 2010 is er met man en macht gewerkt aan de Deltawerken en de versterking van de Nederlandse kust. Nu zijn er nieuwe bedreigingen die het noodzakelijk maken om de kustverdediging opnieuw ter hand te nemen. De twee belangrijkste redenen: de bodem van Nederland daalt en de zeespiegel stijgt.
Bodemdaling
In de middeleeuwen woonden veel mensen op terpen (kunstmatige heuvels) om zich te beschermen tegen het water. Een groot deel van Nederland bevat klei en veen: dit zijn natte gronden. Toen zij het land geschikt wilden maken voor de landbouw, begonnen zij met het wegpompen van water. Doordat het water wordt weggepompt droogt de bovenste laag. Deze bovenste laag wordt door het drogen wat meer op elkaar gedrukt. Hierdoor komt de grond steeds lager te liggen. Dit proces heet ‘inklinken’. Dat proces van inklinken en het dalen van de bodem gaat nog steeds door.
Zeespiegelstijging
Een andere factor om rekening mee te houden bij de kustverdediging is de klimaatverandering. Door het versterkte broeikaseffect warmt de aarde op. Door de opwarming van de aarde, smelt het landijs. Dit landijs stroomt naar zee, waardoor er meer water in de zee komt, waardoor de zeespiegel stijgt. Ook zal de temperatuur van het water opwarmen. Wanneer water warmer wordt, zet het uit. Doordat het water uitzet, stijgt de zeespiegel.
Sinds 1990 wordt de zeespiegel en de zeespiegelstijging exact gemeten met behulp van satelieten. Uit metingen blijkt dat de zeespiegel aan de Nederlandse kust tot 2085 met 25 tot 80 centimeter zal stijgen.
Wat doen we eraan?
Als we als niets zouden doen om onze kust te beschermen tegen alle gevaren, zou het westen van het land vanzelf overstromen. Daarom moeten er maatregelen worden genomen.
Tegenwoordig mag de natuur, waar het kan, zijn gang gaan. Op plekken waar het nodig is, wordt harder ingegrepen.
Zandsuppletie
Op veel plekken langs de Nederlandse kust spoelt meer zand weg dan er aanspoelt. De zandbanken voor de kust worden kleiner, de oever steiler en het strand smaller. Bij storm kan de zee gemakkelijker zand van de buitenste duinenrij wegslaan. De oplossing is eenvoudig maar kost ook veel tijd en geld: meer zand in het kustgebied brengen. Dit wordt gedaan door zand van de bodem van de zee op te zuigen en weer opnieuw voor de kust op te spuiten. Sinds 1979 wordt dit al gedaan, maar sinds 1990 is dit de voornaamste vorm van kustverdediging. Het doel is om de kustlijn op de plek te houden waar hij in 1990 lag.
Bekijk dit filmpje over de Nederlandse kustverdediging.
Stap 5. Betrokken partijen
Hondsbossche en Pettemer Zeewering
In de Hondsbossche en Pettemer Zeewering zit een gat van meer dan vijf kilometer tussen de duinen. Dat gat is ontstaan ten gevolge van de Sint Elisabethsvloed in 1421. Het gat is opgevuld met een dijk, maar door de klimaatverandering dreigt het zeewater zover te stijgen dat de dijk niet hoog genoeg meer is. Je zou de dijk kunnen verhogen, maar Rijkswaterstaat kiest voor een andere oplossing.
Bekijk het filmpje.
Vragen:
Verschillende belangen bij kustverdediging Het geval Hondsbossche en Pettemer zeewering
Bij kustverdedigingprojecten zijn een heleboel partijen betrokken. En die hebben allemaal verschillende verantwoordelijkheden en belangen. In het geval van de kustversterking bij de Hondsbossche en Pettemer zeewering is dat ook zo. De overheid, de provincie en de gemeente, maar ook aannemers die het werk willen gaan uitvoeren, de milieubeweging, bewoners en ondernemers in het gebied hebben allemaal hun eigen belangen. We kijken hier kort naar de opvattingen van de zandopspuiter en die van de natuurorganisatie.
Het zandopspuitbedrijf
Wij zorgen voor een eenvoudige en flexibele oplossing voor het probleem van de kustversterking. Met onze moderne sleephopperzuigers versterken wij de kust met uiteindelijk 40 miljoen kubieke meter zand uit zee. Bovendien zijn wij 20 jaar lang verantwoordelijk voor het onderhoud. De nieuwe kust die ontstaat, biedt in de toekomst volop kansen voor recreatie. Ook zal er nieuwe natuur ontstaan.
De natuurorganisatie
Door het opspuiten van grote hoeveelheden zand verdwijnen de strekdammen onder het zand. Op deze dammen vinden veel vogels hun voedsel. De natuurorganisatie wil de natuur behouden voor het nageslacht maar door regelmatig zand op ter spuiten, heeft het zeeleven geen tijd om zich te herstellen. Op plekken waar zand gestort is, duurt het vier tot zes jaar voordat het leven op de zeebodem zich heeft hersteld. Bovendien wordt de kust er steiler van. Dat betekent dat er minder ondiepe leefgebieden voor bepaalde zeedieren beschikbaar zijn.
Test jezelf
Test jezelf
Maak de test jezelf opdracht hieronder.
Vergelijk, na het beantwoorden van de vragen, jouw antwoorden met de goede antwoorden.
Heb je vragen fout, zorg dan dat je begrijpt waarom je antwoord niet goed is.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het arrangement Kustverdediging - GEEL/ROOD is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Auteur Kunskapsskolan
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2019-03-11 19:23:55
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC BY-SA licentie. Link oorspronkelijke VO-content: https://maken.wikiwijs.nl/82668#!page-2252628
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC BY-SA licentie. Link oorspronkelijke VO-content: https://maken.wikiwijs.nl/82668#!page-2252628
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Kustverdediging
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Bestudeer de eerste twee pagina's van het volgende item uit de Kennisbank.
De watersnoodramp van 1953
De natuurorganisatie
