Opslag en uitscheiding - 4 mavo 2018/2019 ESC

Startpagina

Introductie

Goededag beste leerlingen,

Met Thema 7 gaan jullie weer redelijk zelfstandig aan de slag. Het thema gaat over: opslag, uitscheiding en bescherming.

In dit thema gaan jullie leren over hoe stoffen door je lichaam worden opgenomen en uitgescheiden. Hierbij gaan we in dit thema kijken naar de functies van de lever, de nieren en de huid.

In deze website zijn verschillende dingen te vinden. De lesstof staat per basisstof uitgelegd. Bij deze uitleg is een korte vraag te vinden. Verder zijn er per basisstof oefenopdrachten te vinden. Uiteindelijk is het de bedoeling dat je het oefenexamen kan maken en je deze met een voldoende afsluit.

Hoe je dit aan gaat pakken is aan jezelf. Je kan eerst alle lesstof bekijken, hierna alle oefeningen en en dan de toets maken. Maar je kan ook per basisstof aan de slag gaan.

Tijdens de lessen op school zal de docent ook nog de nodige begeleiding geven, je kan er dus ook voor kiezen om met die begeleiding door deze website heen te gaan.

Voor de eerste les(11 febr. 2019) heb je in iedergeval het eerste onderdeel (basisstof 1, dat onder het kopje lesstof hier links staat) afgrond.

 

Er is genoeg te doen dus ga lekker aan de slag!

De doelstellingen

De doelstellingen:

- Jullie kunnen aan elkaar uitleggen hoe er in het menselijke lichaam een constante inwendig milieu wordt gehandhaafd.

- Jullie kunnen de functies van de lever opschrijven.

- Jullie kunnen aan elkaar uitleggen wat hepatitis en hoe het ontstaat.

- Jullie kunnen de verschillende onderdelen van de nieren en de urinewegen noemen en hierbij de juiste functie beschrijven.

- Jullie kunnen de onderdelen van de huid aanwijzen in een schematisch model en hierbij de juiste functie opschrijven.

- Jullie kunnen aan elkaar uitleggen hoe de huid in verband staat met het constant houden van de lichaamstemperatuur.

Tijdens het doorlopen van de stappen ga je steeds meer over de doelstellingen leren. Uiteindelijk maak je een oefentoets om te testen of je de stof beheerst, hierbij oefen je ook direct al met examenvragen!

Heel veel succes!

De lesstof

Lees de lesstof aandachtig door en bedenk hierbij voor jezelf: begrijp ik dit? Maak eventueel aantekeningen als je dit fijn vindt. Om het overzichtelijk te maken is de stof verdeeld in vier basisstoffen.

Basisstof 1: een constant inwendig milieu.

Basisstof 2: de lever.

Basisstof 3: de nieren.

Basisstof 4: de huid.

Basisstof 1: Een constant intern milieu

Deze basisstof bevat:

- lesstof uitleg

- externe link naar uitleg

- de 'weet je het nog' oefeningen.

Lesstof:

Weefselvloeistof.

Blaren: je hebt er vast wel eens een gehad. Na het sporten of na het dragen van die leuke nieuwe schoenen. Ze kunnen pijn doen en openspatten: JAKKES! Maar wat is die kleurloze vloeistof die uit je blaar komt? Dit is weefselvloeistof, zoals je van vorig hoofdstuk (misschien) nog weet. Dit is een kleurloze vloeistof in de cellen tussen je weefsels.

Inwendig en uitwendig milieu.

Weefselvloeistof vormt samen met bloedplasma het inwendige milieu. De omgeving om je heen is het uitwendige milieu. De lucht in je longen en de inhoud van je darmkanaal worden tot het uitwendige milieu gerekend.

Opname, opslag en uitscheiding.

De samenstelling van je inwendige milieu wordt min of meer constant (=gelijk) gehouden. Dit doet je lichaam door bepaalde stoffen op te nemen, op te slaan of uit te scheiden. Door stoffen op te nemen voorkom je dat er in het interne milieu een tekort aan bepaalde stoffen ontstaat. Als er te veel van bepaalde stoffen in je lichaam zitten kan je lichaam twee dingen doen met deze stoffen.

1. Opslaan: Bepaalde organen in je lichaam kunnen de stoffen opslaan. De stof gaat dan uit het interne milieu maar blijft wel in je lichaam aanwezig. In de lever en in de spieren kan glucose omgezet worden in glycogeen en andersom. Andere stoffen die opgeslagen worden in het lichaam zijn: vet (in het gele beenmerg en onder de huid) en bepaalde mineralen en vitaminen. De opgeslagen stoffen verbruik je dan op een later moment als er een tekort ontstaat aan deze stof.

2. Uitscheiden: Andere organen in het lichaam kunnen het teveel aan stoffen in het lichaam uitscheiden. De stof wordt dan uit het interne milieu onttrokken en wordt uit je lichaam verwijderd. Voorbeelden van stoffen die je uitscheidt zijn: koolstofdioxide en ureum (hierover later meer). Maar ook eiwitten kunnen niet in het lichaam opgeslagen worden, en die scheid je dus ook uit.

Hormonden, zintuigen en zenuwcellen helpen bij het handhaven van een constant intern milieu. Een voorbeeld hiervan zijn de hormonen glucagon en insuline. Deze houden het glucosegehalte in het bloed min of meer constant.

Hieronder is een link te vinden naar een animatie die uitleg geeft over hoe deze hormonen dat doen:

https://biologiepagina.nl/Flashfiles/Ispring/glucoseregeling.htm

 

Maak hieronder de 'weet je het nog' vragen om te bekijken of je de stof goed hebt begrepen:

Basisstof 2: De lever

Deze basisstof bevat:

- lesstof uitleg

- de 'weet je het nog' oefeningen.

De lesstof:

De functies van de lever.

De lever ligt rechtsoven in de buikholte. Korte herhaling van vorig hoofdstuk:

Door de leverslagader stroomt zuurstofrijk bloed naar de lever toe. Door de poortader stroomt zuurstofarm bloed vanuit de wand van het darmkanaal naar de lever toe. Dit bloed bevat na een maaltijd veel glucose en andere voedingsstoffen. Door de leverader stroomt het bloed weer weg uit de lever.

De lever heeft erg belangrijke functies. Misschien denk hierbij als eerste aan het afbreken van alcohol. Dit klopt maar naast het afbreken van gifstoffen (alcohol, drugs, medicijnen) uit het bloed heeft de lever nog meer functies. Hieronder staan de functies van de lever.

  • De lever zorgt ervoor dat het glucosegehalte in het bloed constant blijft. In de lever wordt glucose omgezet in glycogeen. Dit slaat de lever op. En kan later weer omgezet worden in glucose en gebruikt worden als er een tekort ontstaat aan deze stof.
  • De lever speelt een rol in de bewerking van voedingsstoffen. Bijvoorbeeld: de lever maakt uit eiwitten fibrinogeen: dit is een plasma-eiwit en is belangrijk bij de bloedstolling.
  • De lever vormt gal.
  • De lever breekt afvalstoffen af, zoals dode rode bloedcellen. Bij deze afbraak ontstaan galkleurstoffen die die door de lever samen met gal uitgescheiden worden. Dit geeft de ontlasting een bruine kleur.
  • Eiwitten kunnen niet in je lichaam opgeslagen worden. De overtollige eiwitten worden door de lever afgebroken. Hierbij ontstaat de giftige stof ureum. Ureum wordt aan het bloed afgegeven en door de nieren uitgescheiden.
  • Zoals als eerder al besproken: de lever breekt gifstoffen af. Ook deze worden aan het bloed afgegeven en door de nieren uitgescheiden.

Hepatitis.

Hepatitis B kan je kennen van de vaccinatie die je hiertegen krijgt als je op vakantie gaat naar het buitenland. Het Hepatitisvirus kan je lever ontsteken en zo krijg je de ziekte hepatitis. Er bestaan verschillende vormen van hepatitis. Besmetting met hepatitis B kan plaatsvinden via bloed, sperma of vocht uit de vagina. De verschijnselen van hepatitis B zijn in het begin mild maar later kan er leverkanker ontstaan of er kunnen levercellen afsterven.

Maak hieronder de 'weet je het nog' vragen om te bekijken of je de stof goed hebt begrepen:

Basisstof 3: De nieren

Deze basisstof bevat:

- lesstof uitleg

- externe link naar uitleg

- de 'weet je het nog' oefeningen.

De lesstof:

De nieren

Ze liggen boven in de buikholte achter de lever en de maag. Weer een korte herhaling van het vorige hoofdstuk transport (weet je nog?):

Door de nierslagaders stroomt zuurstofrijk bloed naar de nieren toe. Dit bloed bevat onder andere overtollige en schadelijke stoffen uit het bloed. De nieren verwijderen deze stoffen zodat ze uit je lichaam gaan. Door de nieraders stroomt het gezuiverde zuurstofarme bloed weg uit de nieren.

De onderdelen van de nieren

- Nierschors

- Niermerg

- Nierbekken

In de nierschors en in het niermerg vindt de uitscheiding plaats van overtollige of schadelijke stoffen. Al deze stoffen samen vormen het urine.

In de nierbekken wordt je urine verzameld en dit gaat via de urineleiders naar de urineblaas. Als je dan naar het toilet gaat kan je urine via de urineleider het lichaam verlaten.

Hieronder is een link te vinden naar een animatie die uitleg geeft over de nieren:

https://biologiepagina.nl/Flashfiles/Ispring/nieren.htm

Maak hieronder de 'weet je het nog' vraag om te bekijken of je de stof goed hebt begrepen:

Basisstof 4: De huid

Deze basisstof bevat:

- kennisclip met uitleg van de lestof

- lesstof uitleg

- link naar uitleg over de onderdelen van de huid met een animatie

- de 'weet je het nog' oefeningen.

Bekijk de kennisclip en/ of lees de lesstof over de huid. Maak hierna de 'weet je het nog' vragen om te bekijken of je de stof goed hebt begrepen:

Kennisclip

Lesstof:

Regeling van lichaamstemperatuur:

De mens is een warmbloedig zoogdier met een vrij constante lichaamstempratuur van 37 °C. Dat deze tempratuur zo constant kan blijven heeft te maken met een evenwicht tussen warmteproductie door verbranding (als het koud is) en warmteafgifte (als het warm is).

Als het warm is worden de bloedvaten in de huid wijder. Zo kan het bloed meer warmte afgeven. Tot slot ga je als het warm is zweten, het verdampen van water kost energie en zo ontstaat er warmte die je met het zweet afgeeft.

Als het koud is ga je extra verbranden zodat er warmteproductie ontstaat. Dit kan  bijvoorbeeld door te gaan bewegen. Rillen en klappertanden levert maar weinig warmte op. Bij een lichaamstemperatuur lager dan 37 °C worden de bloedvaten nauwer. Je produceert bij kou weinig zweet. Op deze manieren voorkomt je lichaam verdere afkoeling.

Bij zoogdieren en vogels zorgen haren (die lucht vasthouden) ook voor een isolerende laag die warmte vast kan houden. Als haren of veren rechtop gaan staan (kippenvel noem je dit bij mensen) krijg je een dikkere isolerende luchtlaag.

Hieronder is een link te vinden naar een animatie die uitleg geeft over de onderdelen van de huid. Klik op een onderdeel voor informatie:

https://www.bioplek.org/animaties/mens_overigen/huidx.html

Maak hieronder de 'weet je het nog' vragen om te bekijken of je de stof goed hebt begrepen:

Oefening baart kunst

Tijd om te oefenen! 

Maar de oefenopdrachten van de 4 basisstoffen. Let op: je kan pas verder met de volgende vraag als je de eerste vraag goed hebt. Dus verbeter een vraag als je hem fout hebt gemaakt, dan kan je weer verder met de opdrachten.

Oefenexamen!

Maak nu het oefenexamen. Succes!

Vanaf 15 februari staan hier enekel oefenexamenvragen

 

TIP: Niet zo goed gescoord? Geeft niks: bekijk of je begrijpt waarom je antwoorden fout zijn. Hier kan je veel van leren. Vraag eventueel hulp bij je buurman/ buurvrouw of je begeleidende docent!

Verdiepingsstof

Heb je de toets gehaald? Goed bezig.

Op deze pagina staat extra materiaal dat je kan bekijken.

In onderstaande links zijn verschillende verdiepende teksten en opdrachten te vinden. Bekijk of je het begrijpt en je het aan iemand anders uit zou kunnen leggen.

Over de nieren:

https://www.bioplek.org/animaties/mens_overigen/nier.html

Over de lever:

https://www.bioplek.org/sheets/sheet_lever.html

Over het gehele hoofdstuk:

https://biologiepagina.nl/34mavo/Opslaguitbescherming/samenvatting.htm

Introductie volgende lessen:

https://www.npo.nl/focus-op-biologie/05-09-2013/NPS_1230280#0:0:0