Er zijn krachten op aarde die een gebied kunnen verwoesten.
Soms ontstaan die krachten aan het aardoppervlak.
Denk maar aan een verwoestende orkaan.
Over die krachten gaat het thema ‘Slopende krachten’.
Maar die verwoestende krachten kunnen ook binnen in de aarde ontstaan.
Voorbeelden daarvan zijn aardbevingen en vulkanen.
Zoek op internet een mooie afbeelding van een aardbeving en van een vulkaan.
Tik steeds één verschijnsel in bij Google.
Kies voor 'Afbeeldingen'.
Plak de twee afbeeldingen in een Word-document.
Schrijf bij iedere afbeelding vijf woorden die bij het verschijnsel passen.
Leg een klasgenoot uit waarom jij voor deze afbeeldingen en woorden hebt gekozen.
Bewaar de afbeeldingen voor 'Terugkijken' aan het eind van het thema.
Wat ga je leren?
Aan het eind van het thema kan ik:
Opdracht
aangeven dat de aarde is opgebouwd uit bewegende platen; je gebruikt de begrippen: continentale en oceanische platen.
Plaattektoniek
het bewegen van aardplaten beschrijven met de begrippen: divergentie, convergentie en transforme beweging.
Plaattektoniek
omschrijven wat een aardbeving is. Je gebruikt de begrippen: epicentrum, hypocentrum en schaal van Richter.
Aardbevingen
aangeven bij welke plaatbewegingen aardbevingen kunnen ontstaan en waar op aarde aardbevingen voorkomen.
Aardbevingen
omschrijven wat een vulkaan is. Je gebruikt de begrippen: krater, magma en lava.
Vulkanen
aangeven bij welke plaatbewegingen vulkanen ontstaan en waar op aarde vulkanen voorkomen.
Vulkanen
Planning
De module 'Verwoestende kracht' bestaat uit de volgende onderdelen:
Onderdeel
Tijd
Eindproduct
Inleiding
0,5 lesuur
-
Opdracht: Plaattektoniek
2 lesuren
Toets of Domino
Opdracht: Aardbevingen
2 à 3 lesuren
Toets of Voorlichtingsfolder
Opdracht: Vulkanen
2 lesuren
Toets of 'Portret' van een vulkaan
Totaal
7 lesuren
Hoeveel uur je in het totaal nodig hebt, hangt af van welke eindproducten je maakt.
Overleg dit met je docent.
Werkplan
Het is belangrijk dat je goed bijhoudt wat je gedaan hebt.
Om je te helpen is er een werkplan gemaakt.
Op dat werkplan vink je af welke onderdelen afgerond zijn.
In deze opdracht kijk je naar de opbouw van de aarde. Onder je voeten spelen zich allerlei processen af waardoor er vulkanen uitbarsten, aardbevingen ontstaan en er gebergtes gevormd worden.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
de opbouw van de aarde beschrijven.
uitleggen welke krachten van binnenuit op de aardkorst inwerken.
de drie soorten bewegingen van de aardplaten beschrijven.
voor elke soort plaatbeweging een plaats op aarde noemen waar deze beweging voorkomt.
Werkwijze
Activiteiten
Je kunt deze opdracht afsluiten door:
een toets te maken (Stap 7A) of
een domino bij de begrippenlijst te maken (Stap 7B).
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Kennisbank Plaattektoniek bestuderen en video bekijken.
Vragen over de opbouw van de aarde beantwoorden.
Stap 2
Alleen + samen
Vragen over bewegende platen beantwoorden.
Stap 3
Alleen
Aardplaten en hun bewegingen bekijken.
Stap 4
Alleen
Kennisbank Divergentie besturen.
Stap 5
Alleen
Kennisbank Convergentie besturen.
Uitzoeken waar op de aarde botsende platen voorkomen.
Stap 6
Alleen
Kennisbank Transforme bewegingen besturen.
Stap 7A
Alleen
Eindproduct A: Toets over plaattektoniek maken.
Stap 7B
Alleen + samen
Domino met de begrippen maken.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Stap 1: De opbouw van de aarde
Bestudeer uit de Kennisbank Aardrijkskunde het volgende onderdeel.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De aardkorst is ongeveer 40 km dik en bestaat uit bewegende platen.
Bekijk de video hieronder fullscreen.
Zorg dat je de jaartallen onderaan de video kunt zien.
Vergelijk jouw antwoorden met de antwoorden van een klasgenoot.
Zijn jullie het met elkaar eens? Bespreek eventuele verschillen.
Stap 3: Bewegende platen
De aardkorst bestaat uit continentale platen en oceanische platen. Continentale platen liggen onder land (=continent). Oceanische platen liggen onder een oceaan.
Veel platen liggen gedeeltelijk onder land en gedeeltelijk onder een oceaan.
Bekijk de twee afbeeldingen.
Pijlen geven aan in welke richting de platen bewegen.
1 = Pacifische plaat
2 = Noord-Amerikaanse plaat
3 = Caribische plaat
4 = Nazca plaat
5 = Zuid-Amerikaanse plaat
6 = Euraziatische plaat
7 = Afrikaanse plaat
8 = Antarctische plaat
9 = Arabische plaat
10 = Australische plaat
11 = Filipijnse zee plaat
Beantwoord met behulp van de afbeeldingen de volgende vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees nu ook de volgende informatie over divergerende platen.
Je ziet hier dat de aardkorst wordt opgewarmd door het opstijgende magma.
Door de opwarming en de omhoogkomende magma gaat de aardkorst omhoog. De aardkorst is niet zo flexibel, daarom scheurt de aardkorst. Er ontstaan nu twee losse platen, die uit elkaar bewegen. De platen divergeren, omdat het magma die uit de scheur komt de platen opzij duwt.
Hier zien we dat er water tussen de platen is gekomen. Wanneer er een laagte ontstaat zal hier altijd water in komen te staan. Dit water kan regenwater zijn, maar ook zee- of oceaanwater.
Ten slotte is er een oceaan ontstaan. Ook is de aardkorst echt gescheurd, waardoor er magma aan de oppervlakte komt. Het magma (nu lava) stolt en er ontstaat een 'Mid-Oceanische Rug'.
Bekijk nogmaals afbeeldingen van de bewegende aardplaten en maak de oefening onder de afbeeldingen.
Pijlen geven aan in welke richting de platen bewegen.
1 = Pacifische plaat
2 = Noord-Amerikaanse plaat
3 = Caribische plaat
4 = Nazca plaat
5 = Zuid-Amerikaanse plaat
6 = Euraziatische plaat
7 = Afrikaanse plaat
8 = Antarctische plaat
9 = Arabische plaat
10 = Australische plaat
11 = Filipijnse zee plaat
Stap 5: Botsende platen
Bestudeer uit de Kennisbank Aardrijkskunde het volgende onderdeel.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Maak ter afsluiting van deze opdracht de toets 'Plaattektoniek'.
De toets bestaat uit gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt ook een overzicht van de vragen met links jouw antwoorden en rechts de goede antwoorden. Bestudeer dat overzicht goed.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Aardkorst
De buitenste vaste laag van de aarde. Deze laag bestaat uit twee verschillende soorten aardplaten: de continentale platen (het land) en de oceanische platen (de oceaanbodem).
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Pak je atlas of gebruik internet. Zoek vijf plaatsen verspreid over de aarde waar regelmatig aardbevingen plaatsvinden.
Schrijf deze plaatsen op. In stap 3 heb je deze nodig.
Stap 2: Aardbeving
Bestudeer het Kennisbankitem over Aardbevingen nog een keer.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Veel aardbevingen komen voor langs de breuklijnen van de aardkorst.
Je hebt bij stap 1 een aantal aardbevingsgebieden opgezocht. Pak die erbij.
Kies een plaats (uit stap 1) op aarde waar veel aardbevingen voorkomen.
Kies een aardbeving uit de 21ste eeuw.
Zoek een website die meer informatie geeft over deze aardbeving.
Welke aardplaten veroorzaakten deze aardbeving?
Zijn er in dit gebied vaker aardbevingen voorgekomen?
Noem eventueel de jaartallen.
Zoek een nieuwsbericht of journaalverslag over deze aardbeving.
Beschrijf welke gevolgen deze aardbeving heeft gehad voor de mensen en de natuur in dit gebied.
Waren de mensen voorbereid op deze aardbeving?
Stap 4A: Eindproduct
Ter afsluiting van deze opdracht maak je een toets.
De toets bestaat uit gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt ook een overzicht van de vragen met links jouw antwoorden en rechts de goede antwoorden. Bestudeer dat overzicht goed.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Aardbeving
Het schokken van de aarde doordat aardplaten ten opzichte van elkaar bewegen.
Epicentrum
Een aardbeving verspreidt zich in een cirkelvorm. Het midden van die cirkel is het epicentrum.
Hypocentrum
De plaats onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat.
Schaal van Richter
De hevigheid van een aardbeving wordt gemeten op de Schaal van Richter.
Zeebeving
Een aardbeving waarvan het epicentrum in de zee ligt.
Tsunami
Een grote vloedgolf die wordt veroorzaakt door een zeebeving.
3 Vulkanen
Vooraf
Het woord vulkaan komt van Vulcano.
Vulcano is de naam van een Italiaans eilandje ten noorden van Sicilië.
Isola di Volcano is het zuidelijkste eiland van de Eolische Eilanden. Het ligt 25 kilometer uit noordelijke kust van Sicilië en westnoordwestelijk van de Siciliaanse stad Messina.
Dit eilandje is al duizenden jaren vulkanisch actief. De laatste vulkaanuitbarsting heeft plaatsgevonden van 1888 tot 1890, maar er is nog steeds sprake van vulkanisme op het eiland.
De oude Romeinen vernoemden hun God van het vuur, Vulcanus, naar dit eiland.
In deze opdracht staan vulkanen centraal.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
beschrijven bij welke plaatbewegingen vulkanen ontstaan.
beschrijven hoe een vulkaan werkt.
plaatsen op aarde aanwijzen waar vulkanen voorkomen.
uitleggen waarom er, ondanks het gevaar, mensen wonen in de buurt van vulkanen.
Werkwijze
Activiteiten
Je kunt deze opdracht afsluiten door:
een toets te maken (Stap 4A) of
een presentatie over een bekende vulkaan te maken (Stap 4B).
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Met Google Earth de 'Isola Volcano' opzoeken.
Stap 2
Alleen
Kennisbankitem Vulkanen bestuderen. Video’s over vulkanen bekijken.
Vragen over vulkanen beantwoorden.
Stap 3
Alleen
Vragen over soorten vulkanen beantwoorden.
Stap 4A
Alleen
Eindproduct A: Toets over vulkanen maken.
Stap 4B
Samen (3 of 4 leerlingen)
Eindproduct B: Presentatie maken over een vulkaan.
Presentatie houden voor de klas.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig.
Stap 1: Isola Volcano
Volgens de Romeinen zorgde de god Vulcanus voor het vulkanische geweld dat soms zichtbaar was voor de kust van het huidige Sicilië.
Het eiland Vulcano bestaat volledig uit vulkaan.
Gebruik Google Earth.
Je kunt het eenvoudig op je computer installeren.
Overleg wel even met je docent.
Zoek met Google Earth 'Isola Volcano' op.
Je kunt met 'street view' de vulkaan van een afstand bekijken.
Je kunt ook op de kraterrand gaan staan.
Kijk of je kunt zien of de vulkaan nog actief is.
Kijk ook naar de omringende eilanden (bijvoorbeeld het eiland Stromboli).
Is daar vulkanische activiteit?
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Ter afsluiting van deze opdracht maak je een toets.
De toets bestaat uit gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt ook een overzicht van de vragen met links jouw antwoorden en rechts de goede antwoorden. Bestudeer dat overzicht goed.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Kies in overleg met je docenten één van deze vijf manieren waarop een vulkaan kan ontstaan: eilandboog, hotspot, riftvulkaan, subductiezone en continentale riftzone.
Lees de informatie goed.
Zoek op internet een voorbeeld van jullie soort vulkaan.
Over die vulkaan maken jullie een presentatie.
Behandel de volgende onderwerpen:
– Waar ligt die vulkaan?
– Welk type vulkaan is het?
– Ligt de vulkaan op een plaatrand? Zo ja, welke dan?
– Welke plaatbeweging vindt daar plaats?
– Wonen er mensen op of dicht bij die vulkaan?
– Wanneer is de vulkaan voor het laatst uitgebarsten?
– Welke gevolgen had dat?
Houd een korte presentatie in de klas.
Laat je eindproduct beoordelen door je docent.
Kijk eens in de gereedschapskist voor inspiratie.
Een ander soort presentatie proberen? Ga voor de Pecha Kucha!
Een Pecha Kucha is een presentatie die bestaat uit 20 slides. Voor iedere slide heb je 20 seconden de tijd om te presenteren, dus je verhaal duurt in totaal 6 minuten en 40 seconden.
Begrippenlijst
Krater
Het binnenste van een vulkaan, daar waar de lava omhoog komt en boven het aardoppervlak uitstroomt.
Lava
Gloeiend heet gesmolten gesteente dat boven het aardoppervlak is gekomen. Onder de aardkorst noemen we dit magma en erboven lava.
Hotspot
Een zeer hete plek in de aardmantel waar het magma door de mantel heen kan dringen en aan de aardoppervlakte komt.
Geisers
Een heetwaterbron die is ontstaan door vulkanisme.
Terugkijken
Verwoestende krachten
Hoe is het gegaan?
Werk samen met een klasgenoot.
Aan het begin van de opdracht heb je een A4-tje met afbeeldingen gemaakt. Pak dat A4-tje er nog even bij.
Ben je tevreden over de afbeeldingen die je toen hebt gekozen?
Vertel je klasgenoot waarom wel of waarom niet.
Overleg over wat jullie hebben geleerd tijdens het maken van de opdrachten.
Gebruik daarbij de volgende vragen:
Kijk nog eens onder het kopje: 'Wat ga je leren?'
Hebben jullie geleerd wat staat onder 'Wat ga je leren?'?
Klopte het aantal uur per opdracht ongeveer?
Hebben jullie aan het eind van iedere opdracht steeds gekeken of jullie de leerdoelen van die opdracht hebben behaald?
Hebben jullie alle toetsen in de opdrachten goed gemaakt?
Welke opdracht vonden jullie het leukst?
En welke opdracht het minst leuk?
Het arrangement Verwoestende krachten vmbo12 - kopie 1 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Danny Wagemaker
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2025-01-06 14:36:16
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Het thema 'Verwoestende krachten' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO.
Fair Use
In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
De aarde
Aardplaten
Botsende platen
Transforme beweging
Plaattektoniek
Aardbeving
Aardbeving
Aardbevingen
Werking vulkanen
Vulkanen
Vulkanen
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Er zijn krachten op aarde die een gebied kunnen verwoesten.
De module 'Verwoestende kracht' bestaat uit de volgende onderdelen:
Activiteiten
Bestudeer uit de Kennisbank Aardrijkskunde het volgende onderdeel.
De aardkorst is ongeveer 40 km dik en bestaat uit bewegende platen.
In de volgende video van SchoolTV wordt alles over plaattektoniek op een rijtje gezet.
Bestudeer in de Kennisbank Aardrijkskunde het onderdeel over aardbevingen.
Bestudeer het Kennisbankitem over Aardbevingen nog een keer.
Bekijk de kaart op deze webpagina:
Activiteiten
Volgens de Romeinen zorgde de god Vulcanus voor het vulkanische geweld dat soms zichtbaar was voor de kust van het huidige Sicilië.
Hoe is het gegaan?
