Culturele globalisering

Culturele globalisering

Culturen naast elkaar

Introductie

De foto hieronder is genomen in Lissabon. Kijk goed naar de foto, naar de mensen op de foto en naar de omgeving.
Benoem eens wat je ziet.  

  • Wat kun je zeggen over de omgeving? Stad of platteland? Rijk of arm? Wonen of werken? Waaruit maak je dat op?
  • Wat kun je zeggen over de mensen op de foto. Wat hebben ze gemeen? Wat zijn de verschillen? Waar komen ze vandaan?

Deze opdracht gaat over mensen met verschillende etnische, culturele, godsdienstige achtergronden die samenleven in dezelfde omgeving. Wat gebeurt er met hen en hoe beïnvloeden ze elkaar?

Bron: www.akdn.org

Wat ga ik leren?

Migratie is van alle tijden en raakt alle gemeenschappen. De redenen om te vertrekken van je geboortegrond naar een nieuwe bestemming zijn zo divers als er mensen zijn.
In deze opdracht staan Portugal, Angola, Brazilië en Nederland centraal. De eerste drie landen zijn door een koloniale geschiedenis met elkaar verbonden en door een gemeenschappelijke taal. Dat speelt een rol in migratie tussen de landen onderling.
Waar je in deze les ‘migranten’ leest, gaat het dus vooral om migranten van Brazilië en Angola naar Portugal en van Portugal naar Brazilië en Angola.
In ‘Migranten in Nederland’ komen verschillende motieven voor migratie aan de orde.

Hoofdvraag

Hoe beïnvloeden deze migranten hun nieuwe omgeving en hoe worden ze zelf door de oorspronkelijke bewoners in hun nieuwe omgeving beïnvloed?

Deelvragen

  • Waar trekken de migranten uit deze les naartoe? Waarom komen ze daar terecht?
  • Blijven ze daar voor lange tijd wonen? Wat beïnvloedt die keuze?
  • Wat zijn de effecten op de samenleving? Welke veranderingen kun je waarnemen over langere tijd?
    • Houden migranten vast aan hun eigen cultuur, nemen ze elementen over van hun nieuwe omgeving of passen ze zich geheel aan?
    • Neemt het gastland cultuurelementen over van de migranten?

Met deze vragen beoordeel je verschillende situaties in Portugal, Angola en Nederland.

Begrippen

Aan het eind van deze les:

  • ken je de volgende begrippen:
    • taal
    • godsdienst
    • cultuur
    • cultuurgebied
    • transnationale identiteit
    • diffusie.
  • kun je aangeven waarom concentraties van bepaalde groepen inwoners met een migratieachtergrond zich voordoen in bepaalde gemeenten in Nederland.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Vooraf
Voorkennis Bestudeer de Kennisbank en maak de bijbehorende opdracht.
Aan de slag
Stap 1 Wat wordt verstaan onder cultuur en cultuurgebieden? Dat lees je hier. Je maakt een oefening.
Stap 2 Lees over de instroom van immigranten in Portugal. Omschrijf in de oefening in welke mate immigranten zich wel/niet aanpassen aan de cultuur.
Stap 3 Je leert over taal, godsdienst en minderheden in Angola. Maak een oefening over de erkenning van godsdiensten in Angola.
Stap 4 Hoe verspreid wonen de migranten in Nederland en wat is de reden van vestiging in ons land? Vergelijk kaartjes met gebieden waarin migranten zich gevestigd hebben.
Stap 5 Lees over cultuurverschijnselen die door de komst van migranten in Nederland zijn ontstaan.
Afronding
Samenvattend Maak een begrippenlijst.
Eindopdracht Schrijf een neutraal artikel over de discussie rond Zwarte Piet.
Examenvragen Oefen met de bijbehorende eindexamenvragen.
Terugkijken Kijk terug op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van 2 à 3 SLU.

Wat kan ik al?

Bestudeer uit de Kennisbank aardrijkskunde:

KB: Grenzen en cultuur 

Klik op de knop om de oefening te maken.

 

Stap 1 : Cultuur en cultuurgebieden

Een centraal begrip in deze les is het begrip cultuur. Hieronder verstaan we wat mensen hebben, denken en doen, alles wat door een samenleving wordt voortgebracht, materieel en immaterieel. Denk hierbij aan de cultuurelementen taal, godsdienst, wetten, normen en waarden, opvoeding en de manier van kleden, bouwen en de omgeving inrichten.

Op basis van een aantal van de hierboven genoemde cultuurelementen kun je de wereld opdelen in cultuurgebieden. Dit zijn gebieden met een dominante cultuur of een aantal culturen die sterk op elkaar lijken. De reikwijdte van een cultuurgebied is altijd een momentopname omdat culturen en de gebieden waarin ze voorkomen constant veranderen.

  1. Bekijk GB55, kaart 236 A
  1. Welke taal of talen worden er gesproken in Portugal, in Angola en in Brazilië?
  2. Wat zijn de belangrijkste godsdiensten in Portugal, Angola en Brazilië?

Cultuurelementen verspreiden zich. Dit noemt men diffusie. Oorspronkelijk gebeurde dit door kolonisatie en migratie. Tegenwoordig ook door internationale handel, toerisme en moderne communicatiemiddelen zoals internet.

  1. Bekijk je antwoorden bij de vorige opdracht.
  1. Zie je overeenkomsten tussen deze landen? Verklaar deze.
  2. Zie je verschillen tussen deze landen? Verklaar deze.

Wanneer mensen emigreren naar een ander land nemen ze hun eigen cultuur mee. Op de plaats van bestemming komen ze in aanraking met een andere cultuur. De reacties van de migranten daarop zijn zeer verschillend. Over het algemeen kun je drie soorten reacties onderscheiden:

  1. Mensen die de nieuwe cultuur afwijzen en zo veel mogelijk hun oorspronkelijke culturele achtergrond vasthouden. Vaak gepaard gaand met het voornemen om uiteindelijk terug te keren naar het land van herkomst. Denk bijvoorbeeld aan Molukkers die na de koloniale oorlogen in Indonesië naar Nederland kwamen. Velen van hen wilden zo snel mogelijk terug naar de Molukken, naar een eigen Molukse Republiek.
  2. Mensen die elementen van de nieuwe cultuur overnemen en voor zichzelf een leefbare mix van de oude en nieuwe cultuur maken. Hier kun je spreken van het ontstaan van een transnationale identiteit. Het lijkt erop dat mensen in twee landen leven, in hun nieuwe land, maar ook in verbondenheid met het land dat ze achterlieten en waarin ze nog steeds geïnteresseerd zijn en/of belangen hebben. Ze mogen er misschien nog stemmen, gaan er naartoe op vakantie, volgen het nieuws, enzovoort.
  3. Mensen die hun oorspronkelijke cultuur achter zich laten en zich vooral de nieuwe cultuur eigen maken. Ze assimileren, gaan op in de nieuwe cultuur. Of ze nemen zoveel van hun nieuwe omgeving op, dat ze goed integreren in die samenleving. Met behoud van eigen cultuurkenmerken.

Stap 2: Portugal

Portugal
De Portugese samenleving is heel lang een cultureel homogene samenleving geweest. De godsdienst van de mensen was overwegend Rooms-Katholiek, de taal Portugees. Er waren wel wat regionale verschillen, maar die zorgden niet voor wrijvingen.

Tegenwoordig zie je vooral in de grote steden Lissabon en Porto mensen uit de vroegere koloniën Kaapverdië, Brazilië, Mozambique en Angola. Op momenten dat het in één van deze landen economisch slechter gaat of politiek onrustiger wordt, neemt het aantal emigranten richting Portugal toe. De keuze voor Portugal ligt voor de hand vanwege de oude banden en belangrijke gemeenschappelijke cultuurelementen als taal en godsdienst. Vaak is ook sprake van kettingmigratie: anderen gingen hen voor en via hen is het nodige bekend over de bestemming.

Sinds de val van het IJzeren gordijn en de aansluiting van voormalige Oostbloklanden bij de EU is ook het aantal immigranten daar vandaan toegenomen. Deze mensen hebben een christelijke achtergrond maar spreken wel een andere taal. De meesten hebben inmiddels Portugees geleerd.



In bovenstaand kaartje is de instroom van Oost-Europese migranten nog niet zichtbaar. Waarschijnlijk omdat ze in 2001 niet de Portugese nationaliteit hadden.

  1. In de volgende bron komen drie Braziliaanse immigranten in Portugal aan het woord over hoe ze in het leven staan en wat hun plannen zijn. Probeer aan te geven of Jair, Edilson en Sandra vasthouden aan hun eigen cultuur, cultuur van herkomst mixen met de nieuwe omgeving of zich aanpassen aan de nieuwe cultuur (a, b of c aan het eind van de vorige stap) en geef per persoon aan waarop je dat baseert. Gebruik zo mogelijk ook het onderscheid tussen assimilatie en integratie.

Bron: Tandfonline
Het gaat om een deel van deze tekst ‘immigrant voices’ (hieronder ingekort en vertaald weergegeven).

Jair Lopes
Jair Lopes, 28 jaar oud is geboren en getogen in Brazilië. Zijn moeder is een gepensioneerde lerares en zijn vader heeft er in de mijnen gewerkt:
“Mijn ouders hebben me alles gegeven wat ik nodig had tot mijn 23e. Ik ben naar school geweest tot de 11e klas. Ik was geen studiebol. Ik heb daarna tien jaar bij de radio gewerkt. Twee collega’s die ook lid zijn van de Baptistengemeente zijn toen naar Portugal vertrokken en ik dacht: Als ik hier blijf, heb ik geen toekomst. Hoeveel langer blijf ik nog afhankelijk van mijn ouders? Het leek een goed moment om te vertrekken.”
“In Lissabon werkte ik illegaal. Na twee jaar kreeg ik werk bij een meubelfabriek. Net op dat moment schiep de Portugese overheid de mogelijkheid voor immigranten met een arbeidscontract om een verblijfsvergunning te verkrijgen. Zo kreeg ik mijn eerste vergunning.”
“Toen ik aankwam zag ik veel overeenkomsten en ook wel verschillen. Maar de taal en cultuur verschillen niet zo veel. Ik heb me snel aangepast, zonder veel moeite.”
“Ik hou ervan om rijst en bonen te eten maar wanneer ik kook voeg ik daar vlees aan toe en maak ik het zo klaar dat het meer een Portugese soep wordt.”
“Tegenwoordig is mijn accent een mix van Portugees en Braziliaans. Wanneer ik tegenwoordig met mijn moeder praat en ik haar vertel dat ik naar een rijschool ga, gebruik ik vanzelf de Portugese term. Die begrijpt ze niet waardoor ik de Braziliaanse term ‘Auto Escola’ moet gebruiken.”
Voor Jair is voetbal het gereedschap waarmee hij een brug bouwt tussen zijn cultuur van oorsprong en de Portugese. In Portugal werd hij een fan van Benfica alhoewel hij ook fan van Atletico Mineiro blijft.
Jair ontmoet regelmatig andere Brazilianen. Ze lunchen regelmatig samen, ook zonder dat af te spreken. Hij kijkt de Braziliaanse zenders via de kabel tv en veel Braziliaanse series die op de Portugese TV worden uitgezonden. Hij praat twee- of driemaal per week met mensen in Brazilië om te horen hoe het daar gaat.
“Ik heb in Brazilië een huis en een stuk land gekocht met het geld dat ik hier verdiend heb. Dat was heel goedkoop. Als ik het zou willen zou ik twee onroerende goederen per jaar kunnen kopen zonder zuinig te leven. Voor mijn 35e wil ik ook genieten van het leven. Ik ken veel Braziliaanse immigranten in Portugal die alleen maar rijst en eieren eten om zoveel mogelijk te kunnen sparen. Maar dat doe ik niet. Ik eet elke dag vlees.”

Edilson en Sandra
Edilson en Sandra zijn getrouwd en hebben net een baby. Ze komen beide uit een groot gezin. Edilson werkte elf jaar voor een benzinepomp, hetzelfde werk dat hij nu doet in Portugal. Sandra is gestopt met werken toen ze trouwden.
“We hadden net een huis gekocht en de helft ervan afbetaald. We besloten ons geluk te zoeken. Door allebei te gaan werken zouden we misschien onze situatie kunnen verbeteren. Haar broer zat al in Portugal. We hebben alles verkocht behalve het huis.”
Tegenwoordig wonen ze in Nazaré. Ze werkten allebei in een café maar toen Sandra zwanger werd is ze daarmee gestopt. Ze wonen in een huis dat ze delen met één van Sandra’s broers en een Braziliaanse vriend en ze verdelen de huur. Sandra heeft ook nog een broer in Lissabon die haar financieel helpt.
Edilson: “We hadden een jaar nodig om ons aan te passen. De eerste twee dagen wilde ik terugvluchten naar Brazilië. Er heerst meer vreugde in Brazilië. Hier is het zo rustig. Ik had toen zo’n heimwee en wilde weg.”
“Toen Sandra nog werkte waren we in staat geld te sparen. Nu is ons leven van huis naar werk en weer terug en als we er even uit gaan is het voor de baby. We kunnen niet even een drankje gaan pakken ’s avonds. Het geld van de drankjes is nodig voor andere dingen. Dus kijken we ’s avonds TV.”
“In het weekend bellen we naar huis en dat helpt het verlangen naar thuis de doorstaan. We hebben het nodig te weten hoe het gaat met onze broers en zussen en hoe het met moeder gaat.”
”Ik probeer zoveel mogelijk Braziliaans eten te kopen”(Sandra).
”Het zit zo, in Brazilië is de (voetbal)competitie uitgebreider, er zijn meer teams. Hier zijn er minder maar is het ook wel goed omdat er veel buitenlanders spelen. Er zijn drie goede teams, Sporting, Porto en Benfica maar ik ben geen fan van één van deze teams. Als er een wedstrijd is tussen Portugal en Brazilië dan sta ik aan de Braziliaanse kant. Die zijn het beste.” (Edilson)
“Ons plan was om tot het eind van dit jaar te werken en geld mee te brengen voor het huis en dan terug te keren naar Brazilië.” (Edilson)“We kwamen met de bedoeling om één of twee jaar te blijven, maximaal.”(Sandra)
“Nu is het niet mogelijk, misschien volgend jaar. Want als zij geen werk vindt en ik de enige ben met een baan is het het niet waard om weg te zijn van vrienden en geen geld te kunnen sparen. (Edilson)
“Ik had het plan om te vertrekken, maar dat is veranderd omdat ze zwanger werd; nu plannen we om misschien volgend jaar te vertrekken, maar dit plan kan ook nog veranderen.” (Edilson)

Edilson: “Ik had geen enkel idee bij Portugal. Ik kende de cultuur niet maar nu we die kennen, houden we er meer van. Het eerste jaar was verschrikkelijk, maar nu zie ik het positiever in. Ik vind het zo leuk dat ik de neiging heb langer te blijven. . . . . Als we een jaarloon bij elkaar gespaard hebben voor ons huis daar, en genoeg hebben om er nog eentje te kopen, dan gaan we. Maar als zij een baan vindt, dan blijven we, anders gaan we terug. Hier blijven zonder iets te sparen, ver weg van onze familie, is geen optie. De vraag is: blijven of niet blijven.” (Edilson)

Portugal als emigratieland
Portugal is niet alleen een immigratieland maar ook een emigratieland. Binnen de EU behoort het tot de minder welvarende landen. Wanneer er economisch slechtere periodes aanbreken vertrekken er Portugezen. Ze gaan naar andere EU-landen, Amerika of naar de oude koloniën op zoek naar een beter bestaan.

  1. Bekijk:



    Het filmpje gaat over Portugese immigranten in de VS. Lees eerst de vragen, bekijk en beluister dan het filmpje en beantwoord de vragen hieronder. Het filmpje duurt ruim 16 minuten. Je kunt er ook fragmenten uit bekijken en gericht zoeken naar antwoorden op de vragen.
    1. Wat was de reden van vertrek uit Portugal?
    2. Welke verschillen ontdekten ze tussen VS en Portugal?
    3. Welke beroepen oefenden de emigranten in Portugal uit en welke beroepen hebben zij en/of hun kinderen in de VS?
    4. Zouden de mensen willen terugkeren naar Portugal?
    5. Welke nog typisch Portugese elementen zag je in het filmpje?

Stap 3 : Angola

Taal

In Angola leven verschillende stammen met ieder hun eigen taal in een eigen gebied. De meeste inwoners spreken daarnaast Portugees. Door de oorlog zijn veel lokale tradities en gebruiken verdwenen. En de strijd heeft veel mensen weggejaagd uit de eigen regio. Op het moment dat mensen wegtrekken uit hun geboortestreek, vooral richting de grote steden, is de eigen taal niet meer toereikend om met iedereen te communiceren. Portugees is binnen Angola daardoor de “lingua franca” geworden, de algemene taal die gebruikt wordt als communicatiemiddel tussen de verschillende bevolkingsgroepen.

Godsdienst

Angola is wat godsdienst betreft officieel homogeen. Daar hebben indertijd de Portugese missionarissen voor gezorgd. Vooral in de kuststreken zijn veel aanhangers van christelijke geloofsrichtingen. Het Rooms-katholicisme is de grootste stroming. Daarnaast zijn er aanhangers van protestantse stromingen. Voor de meeste mensen is het christelijke geloof doorspekt met elementen uit de traditionele natuurgodsdiensten. Je vindt er veel waarzeggers en gebedsgenezers.

Voedsel

Aan wat mensen eten is ook vaak culturele diffusie af te lezen. De Angolese keuken is erg beïnvloed door de Portugese keuken. Een groot deel van het voedsel in de hoofdstad Luanda wordt geïmporteerd en is daardoor erg duur. De landbouw in het land zelf komt, maar moeizaam op gang, mede door de vele landmijnen die nog overal liggen. Het is naast de hoge transportkosten en de corruptie mede reden dat ook dit voedsel uit eigen land duur is.

Minderheden

Sinds het einde van de oorlog en het aanbreken van economisch betere tijden werd Angola aantrekkelijk als immigratieland. Er kwamen mensen met een andere culturele achtergrond. Het gaat om Portugezen, Chinezen en West-Afrikanen. Daar blijkt men niet zo makkelijk mee om te gaan binnen de Angolese samenleving.

De Portugezen – inmiddels een groep van rond de 100.000 groot –  lukt het nauwelijks te integreren in de lokale samenleving. Ze gaan vooral om met mensen uit de eigen gemeenschap. De Chinezen komen vooral om te werken. Vanwege gele koorts en de dagelijkse aanvallen op Chinezen keren velen terug naar China.

De meestal illegale West-Afrikaanse immigranten proberen vaak als taxichauffeur of winkelier aan de kost te komen. Zij zijn regelmatig het slachtoffer van de razzia’s die de Angolese politie houdt om illegalen op te pakken, gevangen te zetten en vervolgens te deporteren.

Stap 4: Migranten in Nederland

Verspreiding migranten in Nederland

Waar immigranten zich in Nederland vestigen, wil nogal eens verschillen per groep. De oorzaak is meestal te vinden in de periode waarin zo’n groep zich in Nederland vestigde en in hoeverre de overheid daarbij ingegrepen heeft. Zo werden Molukkers door de Nederlandse overheid bij elkaar gehuisvest, bijvoorbeeld in voormalig kamp Westerbork.

Daarnaast speelt kettingmigratie een rol.

Werk

Mensen die gekomen zijn in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw kwamen om als arbeidskrachten te werken in de industrie. Denk hierbij aan Italianen, Spanjaarden, Joegoslaven, Turken en Marokkanen. Ze kwamen onder meer terecht in de toenmalige textielstad Enschede, waar de textielfabrieken nauwelijks voldoende personeel konden vinden.

Ook Polen zijn in de buurt van hun werk gaan wonen, bijvoorbeeld in de gebieden met arbeidsintensieve landbouw en veeteelt zoals in het Westland of Flevoland en de varkenshouderijen in Brabant.

Demobilisatie

Rond de Indonesische onafhankelijkheid zijn de Molukkers in Nederlandse militaire dienst in Nederland gedemobiliseerd met het idee dat ze uiteindelijk weer naar de Molukken zouden terugkeren.
Door omstandigheden in de wereldpolitiek is dat niet gebeurd. Zij hebben zich gevestigd in speciale woonwijken in de buurt van de demobilisatiecentra/woonoorden waar ze in eerste instantie terechtkwamen.

Asielzoekers

De nationale overheid verplicht gemeenten om elk jaar een bepaald aantal asielzoekers die hun verblijfsstatus hebben ontvangen, te huisvesten. De aantallen zijn afhankelijk van het inwoneraantal van een gemeente. Bepaalde groepen Nederlanders met een migratieachtergrond zie je daarom verspreid over het land wonen. Denk hierbij aan voormalig Joegoslaven, Iraniërs, Irakezen, Somaliërs.
Dat mensen daarna op eigen gelegenheid ook nog kunnen verhuizen, zorgt ervoor dat er op bepaalde plekken concentraties Nederlanders met een migratieachtergrond ontstaan, o.a. van Somaliërs in Tilburg.

Mensen met een vergelijkbare achtergrond zoeken elkaar op, zeker als men een deel van de eigen cultuur in ere wil houden. In groepsverband is dat makkelijker. Denk aan het oprichten van een moskee, school of een bepaald winkelaanbod.

Grens

Veel Duitsers en Belgen hebben zich net over de grens in ons land gevestigd. Net als veel Nederlanders dat andersom ook gedaan hebben. De gemeentes langs de grens hebben in verhouding dan ook een hoger percentage inwoners vanaf de andere kant van die grens.

Stap 5: Diffusie van cultuurverschijnselen

Diffusie van cultuurverschijnselen

Wat hebben Nederlanders overgenomen van de nieuwkomers? Of zijn deze cultuurverschijnselen op een andere manier verspreid? De kleding die we dragen (spijkerbroeken), het voedsel dat we eten (bijvoorbeeld pasta) en de sporten die we beoefenen (voetbal, judo) zijn voor een groot deel afkomstig uit andere landen of werelddelen. Zo is bijvoorbeeld de verspreiding van Surinaamse eethuisjes over Nederland gekoppeld aan de aanwezigheid van een Surinaamse bevolkingsgroep.

Zo is er ook een verband tussen nieuwe namen in Nederland en de aanwezigheid van bepaalde bevolkingsgroepen met een migratieachtergrond.
Met dit onderwerp ga je zelf aan de slag. Het is slechts een voorbeeld van hoe lokale cultuur wordt beïnvloed.

Begrippenlijst

Bij 'Wat ga ik leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

Cultuurgebied  
Culturele diffusie  
Transnationale identiteit  


Bespreek daarna de begrippen met een klasgenoot.​

 

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

HAVO 2017-TV1

HAVO 2017-TV1 Vragen 1-4

HAVO 2018-TV2

HAVO 2018-TV2 Vragen 5-8

HAVO 2019-TV2

HAVO 2019-TV2 Vraag 19

HAVO 2021-TV2

HAVO 2021-TV2 Vragen 5-8
HAVO 2021-TV2 Vraag 21

 

Meer oefenen?Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

  • Het arrangement Culturele globalisering is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Bob Anbeek
    Laatst gewijzigd
    2025-01-06 11:18:28
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, leerlijn, rearrangeerbare

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content Aardrijkskunde. (2021).

    Culturen naast elkaar - h45

    https://maken.wikiwijs.nl/105491/Culturen_naast_elkaar___h45

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Culturen naast elkaar

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van