Lesdoelen
Duitsland voor de Eerste Wereldoorlog
Zoals jullie misschien al weten kent de 20e eeuw twee wereldoorlogen. Aan het begin van deze eeuw werd niet alleen Europa maar de hele wereld geteisterd door de "grote oorlog". In deze les gaan we kijken naar de periode voor het begin van de Eerste Wereldoorlog. Waar liggen de wortels van deze vernietigende oorlog, hoe heeft het zo ver kunnen komen en hoe ging deze van start.
In deze les gaan we aan de hand van stukjes tekst, tussentijdse opdrachten en een eindtoets de belangrijke zaken van de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog behandelen, hierdoor zal de visie verbreed worden wat betreft de aanloop en oorzaken voor de Eerste Wereldoorlog.
Aan het eind van deze les zijn jullie allen dan ook in staat om:
- De oorzaken en aanleiding voor het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog te kunnen noemen, onderscheiden en beargumenteren.
- Het belang van de Frans-Duitse oorlog in de Duitse eenwording uit te kunnen leggen.
- De verschillende wijze van politiek bedrijven, te herkennen, te beschrijven en te kunnen integreren.
- De dikgedrukte begrippen uit te leggen en toe te passen tijdens beantwoorden van een vraag.
- Het verschil tussen een oorzaak en een aanleiding te kunnen herkennen en uitleggen.
Aanloop
Zoals eerder genoemd komt een wereldoorlog niet uit de lucht vallen. In dit stukje behandelen we de aanloop naar de eerste wereldoorlog. Hiervoor nemen wij als begin punt 1870.
In de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog kijken we naar de volgende onderdelen:
- De Duitse eenwording
- Frans-Duitse oorlog
- Alliantiepolitiek en Welltpolitik
- Oorzaken en de aanleiding van de Eerste Wereldoorlog
Na elk onderdeel is er een oefening waarin de stof van het kopje wordt behandeld. Aan het eind van de les staat er een eindtoets. Hierin wordt de gehele les getoetst.
Duitse eenwording
Na het lezen van het onderdeel, hoe Duitsland één staat werd, en het maken van de bijbehorende opdrachten kan je:
- Beschrijven hoe Bismarck van Duitsland één staat wilde maken.
- Herkennen hoe Duitsland er voor en na de eenwording uit zag.
Wilhelm I wordt tot keizer uitgeroepen in de Spiegelzaal van Versailles. Een vernedering voor de verslagen Fransen.
Hoe Duitsland een staat werd
Voor 1871 bestaat Duitsland zoals wij dat vandaag de dag kennen nog niet. Duitsland bestaat uit allemaal verschillende Duitse staatjes, waar ze allemaal dezelfde taal spreken en dezelfde gewoontes hebben. De 19e eeuw, is ook de eeuw waarin het nationalisme op komt. Dit nationalisme gaat een grote rol spelen in de periode die
komen gaat.
Het blauwe gedeelte op het bovenste kaartje is Pruisen, Rijkskanselier Bismarck (soort president) is daar de leider van. Hij heeft als streven het verenigen van alle Duitse staatjes in één groot Duitsland. Volgens Bismarck is er maar één manier op tot één groot Duits rijk te komen en dat is oorlog voeren.
Tegen 1870 weet hij veel Duitse staten te verenigen, waardoor er Noord en Zuid ontstaat (het onderste kaartje). Om deze laatste twee delen te verenigen heeft hij nog een laatste oorlog nodig. Deze oorlog moet tegen Frankrijk zijn, dit weet hij zo uit te lokken dat het lijkt alsof Frankrijk de Duitser bedreigen en roept op gezamelijk tegen Duitsland te strijden. Hierdoor begint de Fra
ns-Duitse oorlog.
Deze Frans-Duitse oorlog wordt snel gewonnen door de Duitsers, dit kwam doordat Duitsland een groot sterk leger had en verder was geindustrialiseerd dan Frankrijk. De overwinning lieten ze tekenen in het paleis van Verailles, dit was een afgang voor de Fransen en vergrootte de afkeer tegen Duitsland.
Bismarck had zijn doel bereikt: de eenwording van Duitsland.
Begrippen:
- Nationalisme: drang tot natievorming en vaderlandsliefde.
- Geïndustrialiseerd: overgang naar fabrieken en massaproductie.
- Eenwording van Duitsland: het verenigen van alle Duitse staten tot één rijk.
Oefening Duitse eenwording
Oefening: Duitse eenwording
Start
Frans-Duitse oorlog
Na het lezen over de Frans-Duitse oorlog en het maken van de bijbehorende opdrachten kan je:
- Het verloop van de oorlog herkennen en beschrijven
- De volgende begrippen uitleggen:
- Pruisen: de meest dominante Duitste staat voor de eenwording van Duitsland.
- Nationalisme: de drang tot natievorming en vaderlandsliefde.
- Publieke opinie: de algemene mening van het volk.
- Mobilisatie: het gereed maken van een leger voor oorlogsvoering.
- Capitulatie: onvoorwaardelijke overgave.
Achtergrond
Tot 1870 was Frankrijk de meest dominante na
tie op het Europese vasteland, Duitsland bestond toen uit verschillende landjes binnen een groot rijk. Pruisen was het grootst van al deze "landjes" en een snel groeiende industriële macht. Kanselier Bismarck had het land onder zijn leiding en had maar één doel, van Duitse landjes een eenheid maken.
Zijn plannen werden tegengewerkt door andere grootmachten als Frankrijk en Oostenrijk, zij wilde niet dat er een vierde grootmacht op het vasteland zou komen (naast Frankrijk, Oostenrijk en Rusland). De enige manier om de Duitse landjes te verenigen was volgens Bismarck door middel van oorlog. Voor 1870 voerde hij verscheidene oorlogen, dit zorgde ervoor dat veel landjes zich bij Pruisen aansloten in het Noord-Duitse bond. Om de overgebleven gebieden er ook bij te voegen was nog één oorlog nodig, tegen één gezamelijke tegenstander en dit moest Frankrijk zijn.
Aanleiding, verloop en gevolg
Aanleiding.
Om alle landjes achter Pruisen te verenigen moest Frankrijk, Duitsland de oorlog verklaren zodat Bismarck een beroep kon doen op het Nationalisme van de Duitser en het idee dat zij werden bedreigd door de Fransen.
13 Juli 1870 verspreidde Bismarck een telegram over de Duitse bevolking, door het verspreiden van dit telegram provoceerde hij de publieke opinie van het Franse volk en parlement. In het telegram stond dat Pruisen niet zou buigen voor Napoleon III, dit was een belediging waarna Frankrijk 19 juli 1870, Duitlsand de oorlog verklaarde.
Verloop.
Zuid-Duitsland sloot zich aan bij de Noord-Duitse bond en zij konden gezamelijk, door snelle mobilisatie, grote legers en moderne bewapening Frankrijk overlopen. Door capitulatie op 27 oktober 1870 konden de Duitsers makkelijk doorstoten naar Parijs waar op 18 januari 1871 na het maandelang durende beleg van Parijs, het Duitse keizerrijk werd uitgeroepen in het paleis van Versailles. De oorlog eindigde op 10 mei 1871 met de vrede van Frankfurt.
Vrede van Frankfurt en zijn gevolgen.
De vrede van Frankfurt welke een einde maakte aan de Frans-Duitse oorlog was inhoudelijk niet erg bijzonder. Frankrijk moest 5 miljard goudmark betalen, Elzas-Lotharingen afstaan en krijgsgevangene vrij laten. Het nalatenschap van dit verdrag was achteraf gezien van groter belang. Onder de Franse bevolking ontstond in grote mate wraak gevoelens ten opzichte van de Duitsers. Deze revanch gevoelens vormde ook een van de krachtigste motieven voor de Fransen naar aanloop van de Eerste wereldoorlog
Oefening Frans-Duitse oorlog
Oefening: Frans-Duitse Oorlog
Start
Alliantiepolitiek en Weltpolitik
In de dertig jaar tussen de Frans-Duitse oorlog en de Eerste Wereldoorlog wordt de Duitse politiek bepaalt door twee mannen. Tot 1890 heeft Bismarck als Rijkskanselier de touwtjes in handen doordat keizer Wilhelm I, zich op de achtergrond laat en Bismarck zijn politiek laat voeren. Dit veranderd na het overleiden van de keizer. Vanaf dat de zoon van keizer Wilhelm I, Wilhelm II, het van hem overneemt verandert de manier van politiek bedrijven drastisch. In dit kopje gaan we dieper in op de twee wijze van politiek bedrijven, de Alliantiepolitiek van Otto von Bismarck en de Weltpolitik van Keizer Wilhelm II.
Na het lezen van de onderdelen Alliantiepolitiek en Weltpolitik kan je:
- de twee verschillen in politiek herkennen en omschrijven.
- de volgende begrippen uitleggen:
- Rijkskanselier: de Duitse regeringsleider, soort minister president.
- Alliantiepolitiek: voorzichtige politiek gericht op bondgenootschappen.
- Bondgenootschappen: een verdrag tussen verschillende landen, waarbij zij elkaar bijv. niet aanvalllen.
- Grootmachten: de dominante landen, economische en militair.
- Weltpolitik: agressieve politiek gericht op expansie.
- Expansionisme: drang naar het uitbreiden van het grondgebied om eigen belangen te blijven behartigen.
- Imperialisme: het veroveren van andere gebieden en zo eigen macht uit te breiden, dit kan verschillende redenen hebben.
Alliantiepolitiek
Otto von Bismarck verandert zijn manier van buitenlandse politiek bedrijven na de Duitse eenwording. Deze manier noemen wij Alliantiepolitiek, deze manier van politiek wordt ook wel vergeleken met realpolitik, wat inhoudt dat er realistisch wordt nagedacht over besluitvorming. De kosten en baten worden tegenover elkaar afgewogen waarna een realistisch besluit wordt genomen. Alliantiepolitiek ging nog iets verder, het doel van deze politiek was het voorkomen van oorlog. Dit deed Bismarck bewust, als nieuwe grootmacht op het Europees toneel wist hij dat hij niet direct een dominante positie in kon nemen. Hij sloot langdurige bondgenootschappen met o.a Rusland en liet aan de andere grootmachten weten dat zij geen intentie hadden om zich uit te breiden, zelfs niet in koloniaal opzicht. Echter had von Bismarck wel andere bedoelingen, hij trachtte de grootmachten Engeland en Frankrijk, welke al eeuwen rivalen van elkaar waren, tegen elkaar uit te spelen.
Weltpolitik
Deze realistische manier van politiek bedrijven werd in de prullebak gegooid op het moment dat Wilhelm II keizer van Duitsland wordt, na het overleiden van zijn vader. Hij is het totaal niet eens met de besluitvorming van rijkskanselier von Bismarck. Dit leidt uiteindelijk tot het ontslag van de rijkskanselier en de beëindiging van het langdurige bondgenootschap met grootmacht Rusland. Wilhelm II is van mening dat Duitsland een grote rol in de wereldpolitiek moet spelen, hier komt de Weltpolitik van Wilhelm II uit voort. Deze manier van politiek bedrijven moest er voor zorgen dat Duitsland het grote sterke land werd wat het (volgens Wilhelm II) hoorde te zijn. Weltpolitik was een expansionistisch en imperialistische strategie waarbij veel agressie gepaard ging. Duitsland had geen overzeese kolonies en als Europese grootmacht had het daar wel recht op, het zou verschillende kolonies in Afrika en Azië moet krijgen.
Deze agressieve manier van politiek zorgde voor argwaan ten opzichte van Duitsland door de andere grootmachten. Zo zocht Engeland aan het einde van de 19e eeuw toenadering tot Rusland en Frankrijk, hieruit ontstond de Triple Entente. Een bondgenootschap tussen de drie grootmachten wat mogelijk gemaakt was door het opzeggen van de bondgenootschap tussen Duitsland en Rusland door Wilhelm II.
Oefening alliantiepolitiek en weltpolitik
Oefening: Alliantiepolitiek en Weltpolitik
Start
Als je de twee wijze van politiek nog lastig vind!
Oorzaken en de aanleiding
Na het lezen van de stukjes oorzaken en aanleiding, en het maken van de bijbehorende opdrachten kan je:
- de verschillende oorzaken benoemen en uitleggen
- de aanleiding beschrijven
- het verschil tussen een oorzaak en een aanleiding herkennen en uitleggen
Oorzaken
Voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog kan men wel tientallen oorzaken benoemen, in dit stukje gaan we de belangrijkste oorzaken behandelen.
Nationalisme.
Het nationalisme zorgde in Europa voor vaderlandsliefde en de drang aan de wereld te laten zien waarom jouw land het beste land ter wereld is. In sommige gevallen ging dit nog veel verder, deze vaderlandsliefde ging over in een afkeer tegen landen die anders waren, die andere culturen en gewoontes hadden. Zo waren er in o.a. Duitsland en Frankrijk veel mensen die graag voor hun vaderland wilde vechten en zelfs wilde sterven als dat nodig was.
Bondgenootschappen.
In Europa bestond er een groot aantal bondgenootschappen, deze liepen kriskras door elkaar heen. Op het eerste gezicht zou je denken, bondgenootschappen? Hoe kan dat een oorzaak zijn, maar door een in eerste oogopslag klein conflict kon door deze bondgenootschappen uitgroeien tot een wereldoorlog. Even kort op een rijtje:
Rusland beschermde de slavische volken welke in conflict waren met Oostenrijk, Oostenrijk werd gesteund door Duitsland, Rusland werd weer gesteund door Frankrijk welke weer gesteund werd door Engeland.
Militarisme en wapenwedloop.
Veel landen zagen o.a. door het nationalisme een oorlog wel zitten. Duizenden mannen stonden te springen, het legeruniform en het militair vertoon stond hoog in aanzien (militarisme). Landen waren in de loop van de tijd veel meer geïndustrialiseerd dan 50 jaar eerder en hadden modernere bewapening gekregen. Landen wilde steeds meer wapens hebben, als de Frankrijk 1000 soldaten had moest Duitsland er 2000 etc (wapenwedloop). In Duitsland lag er zelfs een aanvalsplan klaar, het von schlieffenplan, welke een mogelijke oorlog snel zou moeten eindigen met een overwinning voor de Duitsers.
Aanleiding
De aanleiding
Moord op Frans Ferdinand.
Op 28 juni 1914 werd het 'startschot' gegeven voor de Eerste Wereldoorlog. In Servië werd de Oostenrijk-Hongaarse kroonprins Frans Ferdinand vermoord, wat een domino effect had op de rest van Europa. Deze moord trok land voor land een groot deel van Europa de oorlog in.
Ontknoping
Bij de ontknoping van de Eerste Wereldoorlog zijn de ogen gericht op Sarajevo. Sarajevo was de hoofdstad van de toenmalige Oostenrijk-Hongaarse provincie Bosnië en Herzegovina. De kroonprins Franz Ferdinant ging hier op bezoek en werd tijdens dit bezoek het slachtoffer van een aanslag. Meneer Gavrilo Princip, een Servisch extremist, had nooit als doelstelling een wereldoorlog te ontketenen. Toch gebeurde dit, in het bijgevoegde filmpje wordt een mooi beeld geschetst van wat er allemaal gebeurde op 28 juni 1914, te Sarajevo.
28 Juni 1914, de dag dat een wereldoorlog uitbrak
Oefening oorzaken en de aanleiding
Eindtoets
Test: Duitsland voor de Eerste Wereldoorlog
