De Rooms-Katholieke Kerk was naast een religieus instituut ook een wereldlijk instituut. De paus in Rome heerste als een wereldlijk vorst over de pauselijke staat (huidige midden-Italië). Om macht uit te oefenen over de gelovigen, om kerken en kathedralen te laten bouwen en om te heersen over de kerkelijke staat was veel geld nodig.
In de welvarende 15e eeuw waren de pausen berucht om hun decadente levensstijl en hun geldverslindende bouwprojecten zoals de Sint Pieter-basiliek in Rome. Kritiek op de Kerk werd hardhandig aangepakt via de inquisitie, een kerkelijke rechtbank die ketterij kon vaststellen en ketters streng strafte. In de 15e eeuw kwamen er scheurtjes in het bastion van de Kerk en bleek de Roomse Kerk minder onaantastbaar dan ze leek. Er was bij veel gelovigen een diep verlangen naar een zuivere Kerk die de gelovigen bijstond in hun relatie met God.
Afbeelding: Voorstelling van het vagevuur.
Aflatenhandel
De Domkerk in Utrecht die gebouwd
werd in de periode 1254-1520 werd deels
gefinancierd met de opbrengsten uit de
handel in aflaten.
Er was veel kritiek op de rijkdom en het gedrag van geestelijken die uit waren op het vergaren van rijkdom o.a. met de lucratieve handel in aflaten. Dat waren documenten die werden verkocht door de Kerk en die de koper een kwijtschelding gaven op tijdelijke zondestraffen in het vagevuur.
Met giften konden deze aflaten worden verkregen. De handel in aflaten vormde een belangrijke bron van inkomsten voor de rooms-katholieke kerk. De Sint Pieter-basiliek in Rome werd grotendeels gefinancierd met de opbrengst van de handel in aflaten.
Reformatie
De Reformatie is de geloofsbeweging die in 1517 in gang werd gezet door Maarten Luther in een poging om een einde te maken aan de missstanden in de Rooms-Katholieke Kerk zoals de handel in aflaten. Het was de hervormers in eerste instantie niet te doen om een afscheiding van de officiële Kerk.
Pas toen de Kerk reageerde met actieve vervolging van zijn criticasters werd besloten tot de oprichting van een nieuwe zuivere Kerk die we aanduiden als de protestantse Kerk. Mede door de boekdrukkunst konden de nieuwe ideeën over Kerk en geloof zich in rap tempo over Europa verspreiden en groeide de aanhang van de protestantse Kerk gestaag.
Het nieuwe geloof ging een belangrijke rol spelen bij politieke conflicten tussen staten. Daarom werd in de deelstaten van het Heilige Roomse Rijk afgesproken dat heersers zelf mochten beslissen welke godsdienst er in hun gebied toegestaan was. Dit principe werd Cuius regio, eius religiogenoemd (wiens gebied, diens gebed). Om de politieke tegenstellingen aan te scherpen werd vaak nadrukkelijk gekozen voor het protestantse danwel katholieke geloof om de inzet van de strijd te rechtvaardigen. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de Opstand van de Nederlandse provincies tegen Filips II. Ook in de bloedige en chaotische Dertigjarige Oorlog in Duitsland speelde de tegenstelling tussen katholieken en protestanten een belangrijke rol.
Maarten Luther (1483-1546)
Maarten Luther was oorspronkelijk actief als augustijner monnik en hoogleraar in de moraaltheologie aan de universiteit van Wittenberg. Met lede ogen zag hij de misstanden aan binnen de Katholieke Kerk. De kerk was in zijn ogen een obstakel geworden tussen mens en God. In 1517 beschreef hij in 95 stellingen wat er volgens hem moest veranderen aan de manier waarop de christelijke kerk bestuurd werd. Het verhaal ging dat hij deze stellingen vastspijkerde aan de kerkdeur van de Slotkerk in Wittenberg. Daarin uitte hij stevige kritiek op de praktijken binnen de kerken en in het bijzonder op de handel in aflaten. Hij wees de Kerk als bemiddelaar tussen mens en God af. Alleen de genade van God kon de gelovige vergeving schenken, daar had de Kerk niets over te zeggen volgens Luther.
Keizer Karel V riep in 1521 de een Rijksdag in Worms bijeen. In deze vergadering deed Karel V Luther in de ban en verklaarde hem vogelvrij. Karel V vond de eenheid van de christelijke kerk belangrijker dan de afwijkende mening van een Duitse monnik.
Luther kreeg echter bescherming van de keurvorst van Saksen. Zo kon Luther in betrekkelijke rust de Latijnse tekst van de Bijbel naar het Duits vertalen. Bijbelstudie was voor hervormers als Luther en Calvijn een belangrijk middel om God te leren kennen. Bijbelvertalingen waren dus een belangrijk middel om de teksten van de Bijbel toegankelijk te maken voor gewone burgers.
Afbeelding links: Maarten Luther, geschilderd in 1529.
Rechtsboven: 95 stellingen van Luther.
Rechtsonder: Slotkerk de wittenberg waar Luther zijn 95 stellingen opstelde.
Johannes Calvijn (1509-1564)
Frans-Zwitserse theoloog die net als Luther niets zag in goede werken als mogelijkheid om vergeving te krijgen. Genade kwam van God zelf en niet van de Kerk was zijn overtuiging. Hij geloofde in de uitverkiezing of predestinatie. Dat hield in dat het lot van elk mens al voorbestemd was bij de geboorte. Om God te eren diende de mens een hardwerkend en eenvoudig bestaan te leiden.
Calvijn was in zijn opstelling tegen de officiële Kerk en andersdenkenden een stuk fanatieker dan Luther. In zijn ogen moest de staat ondergeschikt zijn aan het geloof.
Contra-reformatie
De Reformatie had grote gevolgen voor de Rooms-katholieke Kerk. Niet alleen verloor de Kerk een deel van haar gelovigen maar ook was haar macht en aanzien aangetast.
Toch had de Reformatie ook positieve gevolgen. De afkeer die veel gelovigen uitten over de kettervervolging, het materialisme, het machtsmisbruik van priesters, de aflatenhandel, dat alles samen bracht ook een tegenreactie binnen de katholieke kerk teweeg. Deze reactie werd de contrareformatie genoemd. Er werden maatregelen genomen om misstanden misbruik van macht tegen te gaan en de organisatie beter te structureren.
Afbeelding: Concilie van Trente (1545-1563): de kerkelijke leer werd opnieuw onder de loep genomen en geherdefinieerd. Daarmee werd duidelijk positie gekozen ten opzichte van de protestanten.
Reformatie en Contra-Reformatie
Rooms-Katholieke Kerk
Protestantse Kerk
Gezag bij bijbel, kerkelijke leer, traditie.
Gezag bij bijbel
Kerkelijke hiërarchie met paus als hoofd
Democratischer
Mariaverering, heiligen
Rechtstreeks contact met God, geen heiligenverering
Zeven sacramenten
Twee sacramenten: doop en avondmaal
Na zonden biechten, priester kan vergeving schenken
Kerk schenkt geen vergiffenis. Alleen na berouw kan God vergiffenis schenken
Ambt van priester is sacramenteel en celibitair
Predikant niet sacramenteel en verenigbaar met huwelijk
Het arrangement Splitsing in de christelijke kerk is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Auteur Kunskapsskolan
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2018-11-30 08:17:22
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC-BY SA licentie.
https://maken.wikiwijs.nl/103512#!page-3357399
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC-BY SA licentie.
https://maken.wikiwijs.nl/103512#!page-3357399
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
ast een religieus instituut ook een wereldlijk instituut. De paus in Rome heerste als een wereldlijk vorst over de pauselijke staat (huidige midden-Italië). Om macht uit te oefenen over de gelovigen, om kerken en kathedralen te laten bouwen en om te heersen over de kerkelijke staat was veel geld nodig.
Maarten Luther was oorspronkelijk actief als augustijner monnik en hoogleraar in de moraaltheologie aan de universiteit van Wittenberg. Met lede ogen zag hij de misstanden aan binnen de Katholieke Kerk. De kerk was in zijn ogen een obstakel geworden tussen mens en God. In 1517 beschreef hij in 95 stellingen wat er volgens hem moest veranderen aan de manier waarop de christelijke kerk bestuurd werd. Het verhaal ging dat hij deze stellingen vastspijkerde aan de kerkdeur van de Slotkerk in Wittenberg. Daarin uitte hij stevige kritiek op de praktijken binnen de kerken en in het bijzonder op de handel in aflaten. Hij wees de Kerk als bemiddelaar tussen mens en God af. Alleen de genade van God kon de gelovige vergeving schenken, daar had de Kerk niets over te zeggen volgens Luther.
Frans-Zwitserse theoloog die net als Luther niets zag in goede werken als mogelijkheid om vergeving te krijgen. Genade kwam van God zelf en niet van de Kerk was zijn overtuiging. Hij geloofde in de uitverkiezing of predestinatie. Dat hield in dat het lot van elk mens al voorbestemd was bij de geboorte. Om God te eren diende de mens een hardwerkend en eenvoudig bestaan te leiden.
De Reformatie had grote gevolgen voor de Rooms-katholieke Kerk. Niet alleen verloor de Kerk een deel van haar gelovigen maar ook was haar macht en aanzien aangetast.
