Havo onderbouw

Digitaal erfgoed geschiedenis

1. Jagers en boeren (tot -3000)

1.1 Jagers-verzamelaars

Rijksmuseum van Oudheden: archeologie

Wat is archeologie? Urenlang met een kwastje stoffige dingetjes schoonmaken? Of scherven, schedels en schatten opgraven? En hoe word je archeoloog?

Informatiebron

 

Archeologie op de kaart: jagers-verzamelaars

Op deze website kun je kennismaken met de archeologie van heel Nederland. Voor 10 perioden uit de Nederlandse archeologie is een aantal bijzondere vondsten 'op de kaart gezet'. Iedere periode heeft een eigen landkaart die laat zien hoe Nederland er in die tijd uitzag, zodat je kunt zien hoe het landschap sinds de prehistorie is veranderd.

Informatiebron

 

Drents museum: Meisje van Yde

Het meisje van Yde is een veenlijk dat bij het dorp Yde is gevonden. Maar wie was zij en hoe is zij daar gekomen?

Informatiebron

 

Naturalis: mammoetkerkhof

Hoe weten we dat hier mammoeten rondliepen? Wat dacht je van de enorme aantallen botten die in de bodem te vinden zijn? Overal in Nederland komen ze naar boven bij baggerwerkzaamheden. Noordzeevissers krijgen ze ook in hun netten. Naturalis heeft een heel mammoetkerkhof bij elkaar verzameld, met meer dan 7000 botten.

Informatiebron met verwerkingsvragen

 

Geologie van Nederland: Wolharige mammoet

De wolharige mammoet is de bekendste van alle zoogdieren uit het Pleistoceen. In de Middeleeuwen werden er al overblijfselen van gevonden. Wat is er allemaal bekend over deze mammoet?

Informatiebron

 

1.2 Landbouw en landbouwsamenlevingen

Hunebedcentrum: vlog

De hunebedden liggen in het noorden van Nederland en zijn de oudste monumenten van Nederland. Zonder de ijstijden zouden ze nooit zijn gebouwd! In de vlog gaat het over de ijstijden, de hunebedbouwers en hunebedden. 

Video

 

Openluchtmuseum: game 'Duivels dilemma' hunebed

Speel alleen of met z'n tweeën. Kies voor het spel 'hunebedden'. Je komt voor diverse vraagstukken te staan. Wat doe jij?

Game

 

1.3 Eerste stedelijke gemeenschappen

Boekdrukmuseum: hoe komen wij aan ons schrift?

Net als praten is ook het schrift een manier om te communiceren. Maar hoe is dit schrift ontstaan en hoe heeft het zich ontwikkeld?

Zie ook: Letterfontein: hoe het begon

Informatiebron

 

2. Grieken en Romeinen (-3000 - 500)

2.1 Griekse stadsstaat

Stripmakersdesvaderlands: Korte geschiedenis van de democratie

Het woord 'democratie' bestaat al heel lang en werd al gebruikt door de oude Grieken. Maar waar staat het voor en hoe heeft de democratie zich in de loop van eeuwen ontwikkeld? Lees deze strip en je weet het.

Strip

 

Allard Pierson museum: de Griekse wereld

De Griekse wereld omvat meer dan Griekenland. Kolonies werden gesticht in Zuid-Italië en Sicilië en op de westkust van het huidige Turkije. Na de overwinning op de Perzen kwam Griekenland tot grote bloei. Een verhaal waarbij stukken uit de collectie worden getoond.

Informatiebron

 

2.2 Grieks-Romeinse en Germaanse cultuur

Romeinselimes: De Romeinen in Nederland

De Romeinen hebben hun rijk enorm uitgebreid. Ze kwamen ook naar Nederland. Dwars door ons land liep de grens van het Romeinse Rijk.

Informatiebron

 

Romeinselimes: Nederland in de Romeinse tijd

De Romeinen en de Germanen raakten aan elkaar gewend. Ze dreven handel met elkaar en de Germanen namen steeds meer gewoonten en gebruiken van de Romeinen over. Maar ze hielden ook vast aan hun eigen gewoontes en gebruiken.

Informatiebron

 

Romeinen.info: Decemberdagen in Gallo-Romeinse stijl

Romeinse en Germaanse feestdagen zijn in de Romeinse tijd met elkaar vermengd geraakt.

Informatiebron

 

Het houten zwaard: opleiding en leven van een gladiator

"Het Houten Zwaard" is een compacte gladiatorenfilm die speciaal ontwikkeld is voor de hedendaagse schooljeugd. Specifiek vervaardigd voor gebruik in de geschiedenisles heeft deze complete film een looptijd van slechts 15 minuten. De film wordt gratis aan scholen beschikbaar gesteld via internet en is geheel particulier gefinancierd, zonder geldelijke steun van de overheid. Het lesmateriaal dat u hier, eveneens gratis, aantreft is vervaardigd door Pabo-leerlingen van het Driestar College in Gouda en het Fontys college in Tilburg.

Video met bijbehorend docent- en leerlingmateriaal

 

Erfgoedhuis ZuidHolland: Slimme jongens die Romeinen

Slimme jongens die Romeinen is een uniek educatief programma voor leerlingen van 11 tot 14 jaar. Met dit lespakket maken ze kennis met de bijzondere geschiedenis van de Romeinse grens, de Limes, in Zuid-Holland. De Romeinen lieten technieken na waar we vandaag de dag nog voordeel van hebben. Gekoppeld aan museumbezoek maar ook los te gebruiken.

Serie lessen, zowel docent- als leerlingmateriaal

 

Noordbrabants museum: de Romeinen in Nederland

Voorbereidings- en verwerkingsmateriaal voor een museumbezoek. Ook zonder bezoek bruikbaar.

Serie lessen met open opdrachten

 

Museum het Valkhof: leerlingboekje Romeinen

Let op: dit materiaal moet je downloaden en installeren. Best pittige vragen over o.a. het ontstaan van Nijmegen en de interpretatie van archeologische vondsten

Interactief materiaal

 

2.3 Christendom: van verboden tot enig toegestane godsdienst

Nieuwe Kerk Amsterdam/klassetv: Drie geloven op één kussen

Vroeg in de vierde eeuw gebeurde er iets totaal onverwachts in het Westen. Een nieuwe Romeinse keizer, Constantijn, werd aanhanger van het christendom. De twintig oude goden en godinnen van het heidense Rome werden vervangen door de god van de christenen.


Serie lessen, zowel docent- als leerlingmateriaal

 

3. Monniken en ridders (500 -1000)

3.x Algemeen

Rijksmuseum van Oudheden: Nederland in de Middeleeuwen

Over de Middeleeuwen (ca. 400-1500 na Chr.) heersen veel misverstanden en vooroordelen. Het zou bijvoorbeeld een tijd van onrust en verval zijn, na de ondergang van het Romeinse Rijk: de 'Donkere Middeleeuwen'. In werkelijkheid was het een tijd van voortgaande beschaving. Archeologen en historici beschouwen de Vroege Middeleeuwen nu zelfs als een van de rijkste periodes uit de Nederlandse geschiedenis. In het Rijksmuseum van Oudheden zijn de meeste middeleeuwse voorwerpen uit deze periode afkomstig.

Informatiebron

 

3.1 Verspreiding christendom in Europa

3.2 Ontstaan en verspreiding islam

3.3 Hofstelsel en horigheid

3.4 Verhouding heer en vazal

4. Steden en staten (1000 - 1500)

4.x Algemeen

Slot Loevestein: infopakket kastelen

Een zeer uitgebreid infopakket over de ontwikkeling van kastelen door de tijd inclusief opdrachten.

Informatiepakket met opdrachten

 

Slot Loevestein: de geschiedenis van Loevestein

Uitgebreid informatiepakket over het ontstaan en de belangrijkste gebeurtenissen op Slot Loevestein.

Informatiepakket met opdrachten

 

4.1 Strijd tussen kerk en staat

4.2 Opkomst handel en ontstaan steden

4.3 Opkomst burgerij en steden

4.4 Begin van staatsvorming en centralisatie

5. Ontdekkers en hervormers (1500 - 1600)

5.1 Veranderend mens- en wereldbeeld: de Renaissance

5.2 Begin overzeese Europese expansie

5.3 Reformatie en splitsing in de christelijke kerk

5.4 Opstand en het ontstaan van onafhankelijke Nederlandse staat

Nationaal Archief: Plakkaat van Verlatinge

Een van de belangrijkste topstukken uit de collectie van het Nationaal Archief is het Plakkaat van Verlatinge. Het Plakkaat is een grote stap in de vorming van Nederland als onafhankelijke staat.

Informatiebron

 

6. Regenten en vorsten (1600 - 1700)

6.1 Ontstaan handelskapitalisme, wereldeconomie

Rijksmuseum/Quest: Quiz Gouden Eeuw

Wat weet je over de Gouden Eeuw? M.n. Rembrandt en de VOC

Quiz

 

6.2 Burgerlijk bestuur, stedelijke cultuur Nederland

Museum Boijmans van Beuningen: schilderstijlen

In de Republiek ontwikkelt zich voor kunstenaars een belangrijke nieuwe markt. Niet langer werken zij in eerste plaats in opdracht voor de kerk, koningshuizen en rijke adel. De burgerij, rijk door de handel, wordt de belangrijkste koper van kunst. Dit heeft een grote invloed op de manier van werken en de specialisatie van kunstenaars. De kunstenaar kiest nu zelf het onderwerp en brengt de werken zelf of via kunsthandelaren bij de rijke burgerij onder de aandacht.

Informatiebron

 

Rijksmuseum: Het dagelijks leven in de Gouden Eeuw

Het weergeven van het dagelijks leven op schilderijen is een typisch Nederlands fenomeen. Vooral in de 17de eeuw waren genrevoorstellingen - mensen in hun dagelijkse bezigheden en hun alledaagse omgeving - in ons land populair.

Informatiebron

 

6.3 Streven van vorsten naar absolute macht

6.4 Wetenschappelijke revolutie

Slot Loevestein: Hugo de Groot

Een uitgebreid informatiepakket over Hugo de Groot, beroemd rechtsgeleerde én bekend vanwege zijn ontsnapping uit slot Loevestein in een boekenkist.

Infopakket met opdrachten

 

7. Pruiken en revoluties (1700 - 1800)

7.x Algemeen

Planetarium Friesland: het planetarium versneld

Klik op: 'bekijk de actuele stand van het Planetarium' en kies voor 'toon versnelde versie'

Simulatie

 

7.1 De verlichting

7.2 Slavenarbeid, opkomst abolitionisme

Geschiedenislokaal Amsterdam: thema slavernij

Leerlingen en docenten vinden hier historische bronnen uit Amsterdam met betrekking tot de slavernij. Inclusief tijdlijn met informatie.

Informatiebron

 

7.3 Franse en Bataafse revolutie

8. Burgers en stoommachines (1800 - 1900)

8.x Algemeen

Openluchtmuseum: game 'Duivels dilemma' de eerste spoorlijn

Speel alleen of met z'n tweeën. Kies voor het spel 'de eerste spoorlijn'. Je komt voor diverse vraagstukken te staan. Wat doe jij?

Game

 

Van Gogh museum: Van Gogh: een arme kunstenaar?

Veel mensen denken dat van Gogh een arme kunstenaar was, maar dat is toch niet helemaal waar. In deze les ontdek je waarom.

Les

 

Van Gogh museum: 'de Oogst' van dichtbij

Een les over de totstandkoming van van Gogh's schilderijk 'de Oogst' in 1888.

Les

 

Van Gogh museum: schrijf een brief a la Vincent

Vincent van Gogh en zijn broer Theo hebben veel brieven uitgewisseld. Schrijf nu zelf ook zo'n brief over een zelfgemaakt kunstwerk.

Les

 

8.1 Industriële revolutie, emancipatiebewegingen

Openluchtmuseum: game 'Duivels dilemma' kinderarbeid

Speel alleen of met z'n tweeën. Kies voor het spel 'kinderarbeid'. Je komt voor diverse vraagstukken te staan. Wat doe jij?

Game

 

Atria: Aletta Jacobs

Aletta Jacobs was de eerste vrouw in Nederland die een HBS bezocht, eerste vrouw die universitair onderwijs afrondde, arts werd en de eerste vrouw die promoveerde. Zo'n kwart eeuw lang stond zij in Nederland aan het hoofd van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht.

Informatiebron

 

8.2 Ontstaan parlementair stelsel, toename volksinvloed

Openluchtmuseum: game 'Duivels dilemma' de grondwet

Speel alleen of met z'n tweeën. Kies voor het spel 'grondwet'. Je komt voor diverse vraagstukken te staan. Wat doe jij?

Game

 

8.3 Nationalisme, socialisme, liberalisme

8.4 Modern imperialisme

9. Wereldoorlogen (1900 - 1950)

9.x Algemeen

Openluchtmuseum: grenswachterspel HALT

De Eerste Wereldoorlog is al een jaar bezig. De Duitsers bouwen de Dodendraad tussen Nederland en België. De grenswacht moet rekening houden met de strenge eisen vanuit bezet België. Kruip in de huid van een grenswachter. Wat doe jij?

Game

 

Geschiedenislokaal Utrecht: De eerste wereldoorlog

Leerlingen en docenten kunnen hier aan de slag met historische bronnen over de provincie Utrecht tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ontdek welke sporen die hier heeft achtergelaten!

Informatiebron

 

9.1 Totalitair karakter communistisch politiek systeem

9.2 Racistisch/totalitair karakter nationaalsocialisme

Verzetsmuseum: de jaren 30

Binnen het thema 'de jaren 30' is zeer veel informatie te vinden over de aanloop naar de tweede wereldoorlog

Informatiebron + open vragen

 

9.3 De economische wereldcrisis

Verzetsmuseum: de jaren 30

Binnen het thema 'de jaren 30' is zeer veel informatie te vinden over de aanloop naar de tweede wereldoorlog

Informatiebron + open vragen

 

9.4 De Duitse bezetting en de jodenvervolging

Verzetsmuseum: Nederland tijdens de tweede wereldoorlog

Je vindt hier meer informatie over hoe het Nederland verging tijdens de Duitse bezetting.

Informatiebron

 

Verzetsmuseum: Jodenvervolging

In Europa zijn ongeveer 6 miljoen joden vermoord. Deze moord op de joden is onvergelijkbaar met andere volkerenmoorden. De nazi's hadden als doel het hele joodse volk uit te roeien.

Informatiebron, open vragen

 

Verzetsmuseum: klein verzet

Moppen, liedjes, leuzen. Er zijn allerlei manieren om 'klein verzet' te plegen; verzet zonder dat je naar de wapens grijpt. Onschuldig?

Informatiebron, open vragen

 

Verzetsmuseum: onderduikers

In 1944 is het aantal onderduikers gestegen tot ruim 300.000! (Er wonen dan 9 miljoen mensen in Nederland). Wie zijn deze onderduikers?

Informatiebron, open vragen

 

Verzetsmuseum: gewapend verzet

Gewapend verzet tegen de Duitse bezetter lijkt een eenvoudige zaak. Je mag toch vechten voor de vrijheid van je land? Maar: de gevolgen kunnen zijn dat onschuldigen gestraft worden. Is het dan nog zo eenvoudig?

Informatiemateriaal, open vragen

 

Anne Frank stichting: lees het verhaal van Anne Frank

In het verhaal dat je gaat lezen wordt de geschiedenis van Anne Frank verteld tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging aan de hand van acht belangrijke momenten uit haar leven. Het verhaal kun je ook voorlezen aan de klas.

Docentenmateriaal

 

Anne Frank stichting: introductieles Anne's dagboek

De les bestaat uit drie uitdagende activiteiten: een woordweb, een filmclip met kijkopdracht, citaten: gebeurtenissen en woorden

Les, docenten- en leerlingmateriaal

 

Anne Frank stichting: Otto vertelt over Anne

Otto Frank vertelt over zijn indruk en gedachtes nadat hij haar dagboek gelezen had. Ga aan de hand van dit filmpje in gesprek met leerlingen over de hoe de oorlog invloed had op zijn leven en dat van anderen. En de betekenis van het verhaal van Anne Frank in deze tijd.

Docentenmateriaal (video met lessuggesties)

 

Anne Frank Stichting: toolkit Anne Frank Youth network

We hebben een toolkit ontwikkeld om leden van het Anne Frank Youth Network te helpen bij hun educatieve projecten. De toolkit bevat een aantal hulpmiddelen en voorbeelden die ze kunnen gebruiken bij het ontwikkelen, plannen en uitvoeren van hun educatieve activiteiten.

Toolkit

 

Anne Frank stichting: Creeër je eigen les

Als docent kun je je eigen les samenstellen. Materiaal is zonder inlog te benaderen. Als je inlogt kun je opslaan. Ook kun je dan commentaar geven en extra materiaal downloaden.

Docentenmateriaal 

 

10. Televisie en computer (vanaf 1950)

10.1 Nationalistische bewegingen koloniën

10.2 Blokvorming Oost-West, koude oorlog

Atlantische commissie: conflictsimulatiespel

NAVO-lidstaat Letland wordt binnengevallen door soldaten in groene uniformen zonder insignes en legervoertuigen zonder kentekenplaat. Letland zegt dat het de Russen zijn. Koude Oorlog-tijden lijken te herleven. Aangezien Letland een NAVO-lid is, eist het land met spoed een vergadering van de Noord-Atlantische Raad (NAR) waarbij regeringsleiders van de NAVO overleggen over de situatie.Speel een spoedvergadering van de NAVO na.

Game

 

10.3 Europese integratie

Europa.eu: overzichtspagina voor docenten

Op deze pagina is materiaal te vinden voor gebruik in de klas

Docentenmateriaal

 

10.4 Sociaal-culturele veranderingen, pluriformiteit vanaf jaren '60

Basiselement

Naam instelling: onderwerp

Geef hier een korte omschrijving van het materiaal.

Soort materiaal

 

  • Het arrangement Digitaal erfgoed geschiedenis is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Kennisnet LleG Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
    Laatst gewijzigd
    2018-11-06 16:33:07
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit materiaal kan je gebruiken als 'bron' bij het maken van opdrachten.
    Leerniveau
    HAVO 1; HAVO 2;
    Leerinhoud en doelen
    De tijd van monniken en ridders (500 - 1000); De tijd van jagers en boeren (tot 3000 v C); De tijd van burgers en stoommachines (1800 - 1900); De tijd van de wereldoorlogen (1900 - 1950); De tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600); De tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800); De tijd van regenten en vorsten (1600 - 1700); De tijd van televisie en computer (vanaf 1950); Geschiedenis; De tijd van steden en staten (1000 - 1500); De tijd van Grieken en Romeinen (3000 v C - 500 n C);
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    4 uur en 0 minuten

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    LleG, Kennisnet. (2019).

    Digitaal erfgoed geschiedenis

    https://maken.wikiwijs.nl/133044/Digitaal_erfgoed_geschiedenis

    VO-content - Gereedschapskist. (2019).

    Gereedschapskist activerende werkvormen

    https://maken.wikiwijs.nl/105906/Gereedschapskist_activerende_werkvormen