Toekomst van Nederland en Duitsland - GEEL/ROOD - moederbestand
Bevolkingsontwikkeling op aarde
Bevolkingsontwikkeling op aarde
Overal ter wereld zal de bevolking gaan groeien. Behalve in Europa. Daar gaat de bevolking juist afnemen. Laat Nederland daar nu just een uitzondering op zijn.
Het groeien of juist krimpen van de bevolking heeft allerlei gevolgen voor de samenleving. Zo vraagt een groeiende bevolking om meer voorzieningen en woonruimtes. Bij een krimpende bevolking komt er juist veel leegstand. Ook zijn er allerlei sociaal-economische gevolgen bij het groeien of krimpen van de bevolking. Zo vraagt een oudere bevolking om meer zorg- en verpleeghuizen. Dit kost veel geld. Bij een krimpende bevolking of vergrijzende bevolking kunnen veel vacatures wellicht niet meer worden ingevuld.
Zoals je opmerkt is het belangrijk voor regringen om te weten op welke manier de bevolking in hun land in de komende jaren zal ontwikkelen. Dan kunnen er tijdig maatregelen worden genomen om vervelende situaties te voorkomen. In deze leertaak ga je onderzoeken op welke manier de bevolking in Nederland en Duitsland zich ontwikkeld, welke gevolgen dit heeft en welke maatregelen worden genomen.
Bevolkingsontwikkeling in Nederland in de komende jaren
De Nederlandse bevolking in de toekomst
De afgelopen eeuw heeft Nederland alleen maar groei gekend. De bevolking nam alleen maar toe. Meer mensen vraagt om meer voedsel, meer woonruimte, meer werkgelegenheid en zelfs meer land. De komende decennia zal de bevolking in Nederland nog verder toenemen. Het duurt nog een heel aantal jaren voordat er sprake is van een erg hoog sterftecijfer. Rond 2037 zal er pas sprake zijn van een sterfteoverschot. Nederland zal de komende jaren de transitie doormaken van fase 4 naar fase 5 in het demografische transitiemodel. Het aanbreken van deze nieuwe fase heeft een grote invloed op de bevolking en ruimte in Nederland.
Ondanks een sterfteoverschot rond 2037 zal de bevolking in Nederland niet gaan krimpen. Zoals je in een eerdere video hebt gezien, zal de bevolking in Nederland nog gaan groeien. Dit zal komen door een positief migratiesaldo. Bekijk de grafiek over de bevolkingsontwikkeling (aan de rechterzijde).
Totdat we te maken krijgen met een sterfteoverschot zal Nederland de komende jaren sterk gaan vergrijzen. Het aandeel ouderen wordt steeds groter. Bekijk maar eens onderstaande bevolkingspiramides van 2018 en 2030.
Sociaal-economische en ruimtelijke gevolgen van de te verwachte bevolkingsontwikkeling
Bekijk de onderstaande video.
In Nederland heeft men in de jaren vijftig, zestig en zeventig van de vorige eeuw op grote schaal verzorgings- en verpleeghuizen voor senioren gebouwd. In deze tehuizen werd alles afgestemd op de behoeften van de bewoners. Ruim tien jaar geleden werd een nieuw ouderenzorgbeleid opgezet. Met de aanstaande vergrijzing zou de ouderenzorg in de toekomst niet meer te betalen zijn. Ouderen moesten langer thuis blijven wonen. Sinds 2015 is met de Wmo de hulp voor thuiswonende ouderen ondergebracht bij de gemeenten.
Nederland zet de komende jaren in op de zogenoemde participatiemaatschappij. Ouderen moeten langer zelfstandig thuis blijven wonen. De senioren moeten in eerste instantie de steun inroepen van familie, vrienden en buren. Daarnaast wordt er zorg geboden door wijkteams en vrijwilligers. In de participatiemaatschappij neemt de senior zelf de touwtjes in handen en kan hij niet meer verwachten dat de overheid alles wel voor hem zal regelen. Pas in laatste instantie kan men een plaatsje krijgen in een verzorgingstehuis. In de toekomst spelen ook moderne hulpmiddelen een belangrijke rol. Zo kan men via een iPad contact onderhouden met medisch personeel en maakt men steeds meer gebruik van elektronische alarmering.
Veel gemeenten passen ook hun beleid aan, zodat senioren langer thuis kunnen blijven wonen. Het wordt steeds gemakkelijker om bijvoorbeeld een tijdelijke woonunit (een barak) bij een woning te plaatsen. Daar kan dan een mantelzorger wonen die een senior of chronisch zieke verzorgt. Die mantelzorger is vaak een familielid of vriend van de senior. Nederland telt meer dan 1 miljoen mantelzorgers, personen die vrijwillig en zonder salaris dagelijks zorgen voor een zieke of hoogbejaarde.
De komende jaren zijn steeds meer woningen nodig met speciale voorzieningen. Er is een tekort aan woningen voor ouderen met een rollator of rolstoel. Dergelijke woningen hebben geen drempels, maar bijvoorbeeld wel een douche met steunbeugels, een verhoogd toilet en mogelijk een traplift.
Beïnvloeden van de bevolkingsontwikkeling
Eerder heb je geleerd dat de politiek de bevolkingsontwikkeling kan beinvloeden. Dit noemen we bevolkingspolitiek. Bekijk de onderstaande video.
Oefening: Bevolkingsontwikkeling in Nederland in de komende jaren
Bevolkingsontwikkeling in Duitsland in de komende jaren
De Duitse bevolking in de toekomst
Eerder heb je al geleerd dat de Duitse bevolking gemiddeld ouder is dan de Nederlandse bevolking. De Duitse bevolking is al sterk aan het vergrijzen. En de bevolking zal vanaf nu gaan krimpen. Bekijk deze grafiek over de bevolkingsontwikkeling tussen 1950 en 2100 (rechtsboven in beeld). En bekijk onderstaaande bevolkingspiramides van Duitsland.
Sociaal-economische en ruimtelijke gevolgen van de te verwachte bevolkingsontwikkeling
De Duitse staat kent een veel minder verzorgend beleid dan de Nederlandse staat. Ouderen zijn veel meer op zichzelf aangewezen. Mensen krijgen een klein pensioen en hebben wellicht een aanvullend pensioen als ze in hun leven hebben gewerkt. Een groot deel van de ouderen zijn vrouw. Deze vrouwen hebben vroeger nauwelijks gewerkt, omdat het toen nog heel gewoon was om als vrouw thuis te blijven en voor de kinderen te zorgen. Nu zijn veel van deze ouderen dus op zichzelf aangewezen. Onder de ouderen zijn er veel arme mensen.
Door de vergrijzing en de alsmaar groeiende economie zijn er veel vacatures in Duitsland die niet ingevuld kunnen worden. Duitsland komt dus arbeiders tekort. Het stimuleren van het krijgen van kinderen is daarbij niet een directe oplossing, omdat deze kinderen natuurlijk niet meteen deelnemen aan de beroepsbevolking. Kinderen kosten de eerste jaren nog geld. Dan zal de Duitse regering in feite twee problemen hebben; een grote groep ouderen en een grote groep kinderen. Immigranten kunnen wel het arbeiderstekort opvullen. Bekijk de onderstaande video.
Het laten participeren van migranten in de Duitse samenleving is niet altijd makkelijk. En de regering werkt niet altijd mee als het gaat om het laten participeren van migranten in het arbeidsleven. Open deze website en scrol iets omlaag om de video te bekijken (het artikel hoef je dus niet te lezen).
Oefening: Bevolkingsontwikkeling in Duitsland in de komende jaren
Bevolkingsontwikkeling in Nederland en Duitsland vergeleken
Grijzer, gemiddeld ouder en meer divers
Zowel de bevolking in Nederland als de bevolking in Duitsland is aan het vergrijzen. In Duitsland gaat de vergrijzing sneller dan in Nederland, het vruchtbaarheidscijfer is er lager, terwijl de levensverwachting er stijgt, net als in Nederland. Vooral door dat laatste is er in beide landen ook sprake van dubbele vergrijzing. Dat wil zeggen dat het aandeel van mensen van 80 jaar en ouder binnen de groep 65-plussers groter wordt. De gewone en de dubbele vergrijzing zullen gezien de leeftijdsopbouw tijdelijk sneller gaan. Alle kinderen die in de geboortegolf van tijdens en na de oorlog zijn geboren, gaan vanaf 2005 met pensioen. En ze bereiken rond 2025 de 80-jarige leeftijd. Als die golf voorbij is, stabiliseert het aantal zich weer. De vergrijzing in Nederland en Duitsland komen dan langzaam op hetzelfde niveau. In het jaar 2030 is naar verwachting 11 procent van de Nederlanders 75 jaar of ouder. In Duitsland ligt dat percentage dan 1 procent hoger. Kortom, in de toekomst ontloopt het elkaar niet veel.
Nederland en Duitsland zijn beide migratielanden. Door de komst van (veel) immigranten uit veel landen is er in Nederland en Duitsland een grote verscheidenheid ontstaan aan talen, culturen (kleding, muziek) en godsdiensten. Beide landen zijn multicultureel geworden. In Nederland en Duitsland is een steeds groter deel van de inwoners van Nederland en Duitsland van buitenlandse afkomst. Nog iedere dag komen migranten naar Nederland en Duitsland. Veel van deze mensen zijn zogeheten nareizigers. Zij komen voor gezinshereniging of als huwelijksmigrant naar Nederland of Duitsland. De Duitse bedrijven omarmen ook weer steeds meer buitenlandse arbeiders. Door de vergrijzing is het steeds lastiger om personeel te vinden. Hierdoor zal de bevolkng nog diverser worden in de toekomst.
Sociaal-economische en ruimtelijke gevolgen vergeleken
De bevolkingsontwikkeling brengt allerlei kansen en bedreigingen met zich mee. Hoe gaan Nederland en Duitsland om met deze kansen en bedreigingen? Je zult ontdekken dat de aanpak van beide landen veel overeenkomsten heeft.
Staatspensioen
Nederland en Duitsland kennen beide een staatspensioen. In Nederland hebben we hiervoor de Algemene Ouderdomswet (AOW). Als je werkt, ontvang je salaris. Een deel daarvan gaat als belasting naar de staatskas, een ander deel gaat als premie naar onder meer de AOW.
Als de bevolking vergrijst, daalt het aantal werkenden ten opzichte van het aantal AOW’ers en wordt het lastiger om de AOW te financieren. De overheid kan verschillende dingen doen: de AOW-premie laten stijgen, de AOW-uitkering verlagen of de pensioenleeftijd verhogen. In Duitsland en Nederland is voor het laatste gekozen; daar gaat de pensioenleeftijd omhoog van 65 naar 67 jaar.
Woningbehoefte
Door veranderingen in de leeftijdsopbouw van de bevolking verandert ook de woningbehoefte. Zowel in Nederland als Duitsland zijn de gezinnen gemiddeld kleiner geworden, hebben veel mensen wel een partner maar geen kinderen en wonen veel mensen alleen. Daardoor is de behoefte aan kleine woningen gestegen. Ook stijgt de behoefte aan seniorenwoningen en woningen die aangepast zijn voor mensen met een beperking (zonder drempels en met een traplift bijvoorbeeld).
In beide landen komen langzaamaan weer woningen voor een drie-generatiegezin. Tenslotte zijn er met name in Duitsland steeds minder woningen nodig omdat de bevolking krimpt.
Zorg
Ondanks de gestegen levensverwachting en de toegenomen vitaliteit van de ouderen zijn er door de vergrijzing meer en meer mensen die verzorging nodig hebben. Die zorg is duur en om de kosten in de hand te houden, wordt er een beroep gedaan op de mantelzorgers: mensen in de omgeving, familie, vrienden, buren, die (een deel van de) zorgtaken overnemen van de beroepsverzorgers. Er zijn wel verschillen tussen Nederland en Duitsland als het om zorg gaat: als mensen zorg nodig hebben, krijgen ze in Duitsland sneller dan in Nederland een plek in een verzorgingstehuis. In Nederland moeten de ouderen langer thuis blijven wonen met extra pleegzorg of mantelzorg. Daarnaast moeten wijkverplegers en mantelzorgers in Duitsland in veel gevallen grotere afstanden afleggen dan in Nederland. Het land is veel groter en grote delen zijn dunbevolkt. Uit internationaal onderzoek komt naar voren dat de kwaliteit van de Nederlandse ouderenzorg tot de beste in Europa behoort. Nederland is ook een van de landen met de minste armoede onder ouderen.
Voorzieningen
Door de vergrijzing verandert langzaam het straatbeeld. Dis is goed te zien in de winkelcentra van de steden. Er komen steeds meer senioren met hun rollators en scootmobielen. Dit vraagt om meer ruimte op trottoirs en in winkels. Ook in openbare gebouwen, pashokjes en andere ruimten moet in toenemende mate rekening worden gehouden met scootmobielen en rollators. Veel bussen en bushaltes zijn al aangepast, zodat ouderen gemakkelijk kunnen instappen.
Recreatie
We worden met zijn allen steeds ouder en blijven ook langer gezond. Ouderen blijven langer actief en, niet onbelangrijk, zijn relatief welvarend. Daardoor krijgt recreatie een steeds grotere rol in de economie. Ouderen hebben daarbij wel andere hobbies dan jongeren. Dit zul je terug zien in de ruimtelijke inrichting.
Kortom: Nederland en Duitsland hebben beide te maken met vergrijzing en de daarbij komende problemen. Duitse bedrijven lossen de vacatures steeds vaker op door migranten in dienst te nemen. In Nederland is dit minder ter sprake. Wat betreft de ouderenzorg kun je concluderen dat de ouderenzorg in ons land in de toekomst meer richting de Duitse situatie gaat. Steeds meer moeten mensen voor langer voor zichzelf gaan zorgen. Er zijn ook overeenkomsten tussen Nederland en Duitsland. In beide landen moeten de ouderen in de toekomst langer doorwerken, om zo de verzorgingsstaat overeind te houden. Er komen ook steeds meer ouderen met een goede opleiding, ze zijn mondiger en hebben meer geld te besteden. Ook blijft de gemiddelde senior langer gezond en is tot op hogere leeftijd actief. Daarbij wordt de samenleving steeds meer "ouderen-proof". Allerlei voorzieningen worden zo ingericht dat het ook voor ouderen mensen toegankelijk blijft.
Oefening: Bevolkingsontwikkeling in Nederland en Duitsland vergeleken
Het arrangement Toekomst van Nederland en Duitsland - GEEL/ROOD - moederbestand is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Auteur Kunskapsskolan
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2018-12-02 11:29:08
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
