Het landschap zegt welk klimaat er heerst, je ziet het vooral aan de natuurlijke begroeiing ter plaatse. Je kunt, verdeeld over de aarde, verschillende landschapszones onderscheiden, elk met een eigen klimaat. In die verdeling zijn in het verleden vaak verschuivingen opgetreden. Daaruit valt af te leiden dat het klimaat en daarmee de klimaatzones op aarde steeds aan verandering onderhevig zijn.
Ook tegenwoordig verschuiven landschapszones en ook nu vanwege veranderingen in het klimaat. Het verschil met eerdere klimaatveranderingen is dat de mens er een steeds belangrijkere rol in speelt.
In deze opdracht ga je ontdekken hoe en waarom het klimaat op aarde aan het veranderen is en wat de gevolgen zijn voor de verdeling van de landschapszones over de aarde.
Ter afsluiting probeer je te voorspellen hoe de landschapszones aan het einde van deze eeuw over de aarde zijn verdeeld.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Hoe beïnvloedt de huidige klimaatverandering de verdeling van de landschapszones op aarde?
Deelvragen
Waardoor is het klimaat op aarde aan het veranderen?
Welke rol speelt de mens bij klimaatverandering?
Welke andere oorzaken zijn er voor deze klimaatverandering?
Hoe zijn veranderingen als gevolg van klimaatverandering in landschappen waar te nemen?
Waar zullen de landschapszones in het jaar 2100 komen te liggen als de klimaatverandering doorzet?
Begrippen
Landschapszones:
Polaire zone
Boreale zone
Gematigde zone
Subtropische zone
Aride zone
Tropische zone
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Voorkennis
Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Je onderzoekt de relatie tussen landschapszone en klimaat. Je doet dat aan de hand van Bosatlaskaarten.
Stap 2
Niet alleen het klimaat maar ook het (versterkt) broeikaseffect heeft invloed op klimaatzones en landschap. Maar ook het aantal zonnevlekken op de zon en de temperatuurveranderingen zijn van invloed. Je leest erover en beantwoordt vragen.
Stap 3
Je leest over de gevolgen van klimaatverandering voor landschapszones. Je vergelijkt kaarten over de invloed van mogelijke verandering in temperatuur en in neerslag. Ook die factoren zijn veranderlijk. Je bekijkt een video en beantwoordt vragen.
Afronding
Samenvattend
Maak omschrijvingen achter de begrippen. Vergelijk ze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Maak een toekomstige wereldkaart met landschapszones, zoals ze er in het jaar 2100 zouden kunnen uitzien.
Examenvragen
Maak de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Hebben landschapszones altijd op dezelfde plaats gelegen?
Landschappen ontstaan door een samenspel van geografische factoren, zoals gesteente en reliëf, klimaat en lucht, water, bodem, plantenwereld, dierenwereld en de mens. Daardoor kun je aan een landschap zien wat voor klimaat er heerst in het betreffende gebied. Dat zie je met name aan de planten en dieren die er leven. De aarde heeft verschillende landschapszones. Elke landschapszone heeft zijn aparte kenmerken en een eigen klimaat.
Kenmerkend beeld van de gematigde zone:
weide en loofbomen
Kenmerkend beeld van de subtropische zone:
kustlandschap met promenade in Nice aan
de Middellandse Zee
Kijk naar het eerste fragment uit de video: van 6.17 min. “Nou, het klimaat lijkt wel stabiel" tot 7.34 min. “kunnen niet goed tegen vorst."
Zoek op in de Bosatlas de kaart De Aarde - Klimaat:
GB54 Kaart 219D / GB55 Kaart 241D - Fysisch-geografische zones
Oefening 2: Hebben landschapszones altijd op dezelfde plaats gelegen?
0%
Algemene Informatie
Titel
Hebben landschapszones altijd op dezelfde plaats gelegen?
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het broeikaseffect in onze dampkring kunnen we niet missen. Zonder dat zou het op aarde gemiddeld -18 graden Celsius zijn. Dan zou maar een klein deel van de aarde, een strook rond de evenaar bewoonbaar zijn. Dankzij het broeikaseffect is het gemiddeld 15 graden Celsius en kunnen vrijwel overal op aarde mensen wonen.
Kijk naar het tweede fragment uit de video: van 3.38 min. “Minder dan de helft van de invallende zonnestraling" tot 4.34 min. “Maar dat is niet altijd zo geweest."
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Toch worden wereldwijd na 2000 aan de lopende band warmterecords opgetekend. Zo werd 2016 wereldwijd het warmste jaar sinds 1851, toen voor het eerst werd gemeten hoe warm het gemiddeld over een jaar is op aarde.
Naar aanleiding van de recente metingen zegt men dat de opwarming het gevolg is van een versterkt broeikaseffect. Maar is dat ook zo?
Kijk naar het derde fragment uit de video: van 8.15 min. “De CO2-concentratie in de atmosfeer" tot einde.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Maar hiermee is nog niet het hele verhaal verteld over het (versterkte) broeikaseffect. Mensen zorgen er ook op andere manieren voor dat de concentratie van koolstofdioxide in de dampkring toeneemt, door bossen plat te branden bijvoorbeeld.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het klimaat op aarde hangt af van de sterkte van het broeikaseffect, maar ook van andere zaken.
De eerste betreft de invloed van de variatie van het aantal zonnevlekken op de zon. De tweede gaat over temperatuurveranderingen ten gevolge van vulkaanuitbarstingen.
Oefening 5: Waardoor verandert het klimaat op aarde nog meer?
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Kenmerkend beeld van de aride zone:
woestijnlandschap
Gevolgen van klimaatverandering voor landschapszones
Als het klimaat in een gebied verandert, veranderen ook de landschappen in dat gebied. Dat is bijvoorbeeld in Nederland de afgelopen 3 miljoen jaar gebeurd toen ijstijden werden afgewisseld door perioden waarin het net zo warm was als tegenwoordig, of zelfs nog iets warmer.
Tijdens een ijstijd bestond de bodem van Nederland uit toendra of was de bodem met een dikke laag ijs bedekt. Tijdens een periode tussen twee ijstijden in had Nederland landschappen met gras, moerassen, heide of loofbossen.
Nu zien we landschappen veranderen als gevolg van de klimaatverandering (Stap 2). Op Spitsbergen bijvoorbeeld groeien op steeds meer plekken gras en struiken gedurende de zomer, waar tot in de jaren 80 van de vorige eeuw het hele jaar door sneeuw en ijs lag of de bodem uit permafrost bestond. Permafrost is het verschijnsel dat in bepaalde gebieden nabij de polen en in het hooggebergte de ondergrond nooit helemaal ontdooit.
Kijk voor een ander voorbeeld van de gevolgen van de klimaatverandering naar deze video.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Wat zal er verder gebeuren met de landschapszones op aarde? Dat hangt ervan af hoeveel warmer het zal worden op aarde.
Door de opwarming zal niet alleen de temperatuur wereldwijd oplopen, ook zal de hoeveelheid neerslag groter of kleiner worden. Ook dat heeft invloed op de ligging van de landschapszones.
Het klimaatpanel IPCC heeft uitgezocht wat er vermoedelijk zal gebeuren met temperatuur en neerslag wereldwijd. Deze prognoses zijn verwerkt in de volgende twee kaarten van de Bosatlas:
GB54 Kaart 220B / GB55 Kaart 242B - Mogelijke veranderingen in temperatuur
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Jullie gaan een wereldkaart maken met een legenda en een toelichting. Op de kaart geef je aan waar in het jaar 2100 de verschillende landschapszones op aarde komen te liggen.
In Stap 3 ben je al nagegaan hoe de zones over de aarde zullen zijn verdeeld, maar de landkaarten met veranderingen in neerslag en temperatuur die je hierbij hebt gebruikt, zijn opgesteld aan de hand van verwachtingen, niet van spijkerharde voorspellingen.
Het hangt af van wat de zon de komende tientallen jaren doet en van wat mensen doen tegen het steeds sterker wordende broeikaseffect, in hoeverre die verwachtingen zullen uitkomen.
Tijdens de klimaatconferentie in Parijs in 2015 hebben de meeste landen van de wereld met elkaar afgesproken dat ze alles zullen doen om ervoor te zorgen dat de aarde in 2100 niet meer dan 2 graden Celsius warmer zal zijn dan rond 1800, toen de industriële revolutie begon.
Daarom krijg je de keuze uit de volgende scenario’s om het eindproduct bij deze opdracht te maken:
Het zal niet lukken om de doelstelling van maximaal 2 graden opwarming waar te maken.
Het zal niet lukken om de doelstelling van maximaal 2 graden opwarming te halen, maar rond 2020 begint een periode van tientallen jaren waarin de zon nauwelijks of helemaal geen zonnevlekken vertoont.
Het zal lukken om de doelstelling van maximaal 2 graden opwarming waar te maken.
Het zal lukken om de doelstelling van maximaal 2 graden opwarming te halen, maar in 2020 begint een periode van tientallen jaren waarin de zon nauwelijks of helemaal geen zonnevlekken vertoont.
Je docent deelt de klas in vier groepen in. Iedere groep werkt een van de scenario’s uit.
Daarna maak je je wereldkaart. Je kunt zelf een kaart tekenen, maar je kunt ook deze wereldkaart downloaden en bewerken.
Als je hiermee klaar bent, laat je de wereldkaart aan je docent zien.
Beoordeling
Je docent beoordeelt de kaart op de volgende punten:
Is de landkaart met de legenda duidelijk en goed verzorgd?
Zijn de legenda en de toelichting duidelijk?
Is voldoende herkenbaar voor welk scenario je hebt gekozen?
Zijn de landschapszones goed zichtbaar?
Is de argumentatie voor de toekomstige verdeling van de landschapszones op aarde gebaseerd op feiten en op goed onderbouwde veronderstellingen?
Op een kaart kun je aangeven waar een gebeurtenis heeft plaatsgevonden of gaat plaatsvinden.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Vond je de uitleg over verschuivingen van landschapszones duidelijk?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Waaraan merk je dat landschappen veranderen door het klimaat? Noem twee voorbeelden.
Hoe ging het?
Inhoud
In de opdracht bekijk je allerlei factoren die van invloed zijn op klimaatverandering en verandering van landschapszones.
Waren er factoren of voorbeelden bij die je opvallend vond? Leg uit.
Samenvattend
Was het eenvoudig om de zones te omschrijven?
Was het nuttig dit met je klasgenoot te vergelijken?
Eindopdrachten
Heb je de eindtoets gedaan? Was je score goed?
Heb je een toekomstige wereldkaart gemaakt met landschapszones?
Vond je het lastig die zones in beeld te brengen?
Examenvragen
Heb je geoefend met de examenvragen? Ging dat goed?
Het arrangement Schuivende landschapzones - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Aarde'' wordt het thema ''Schuivende landschapzones'' besproken.Dit onderdeel legt uit dat veranderend klimaat landschapszones kan doen verplaatsen. Het versterkte broeikaseffect zorgt voor opwarming op veel plekken, wat leidt tot veranderingen in de vegetatie. Een voorbeeld hiervan is het poolgebied, waar klimaatopwarming de permafrost doet smelten. Permafrost is de bovenste toplaag van de bodem die bevriest bij temperaturen onder nul. De hogere temperaturen veroorzaken nu veranderingen in deze permafrost, wat gevolgen heeft voor het landschap.
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Aarde'' wordt het thema ''Schuivende landschapzones'' besproken.Dit onderdeel legt uit dat veranderend klimaat landschapszones kan doen verplaatsen. Het versterkte broeikaseffect zorgt voor opwarming op veel plekken, wat leidt tot veranderingen in de vegetatie. Een voorbeeld hiervan is het poolgebied, waar klimaatopwarming de permafrost doet smelten. Permafrost is de bovenste toplaag van de bodem die bevriest bij temperaturen onder nul. De hogere temperaturen veroorzaken nu veranderingen in deze permafrost, wat gevolgen heeft voor het landschap.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Schuivende landschapszones
Hebben landschapszones altijd op dezelfde plaats gelegen?
Steeds meer van het goede
Dampkring
Dampkring
Waardoor verandert het klimaat op aarde nog meer?
Gevolgen
Gevolgen
Schuivende landschapzones
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Activiteiten
Bestudeer de Kennisbank.
Het broeikaseffect in onze dampkring kunnen we niet missen. Zonder dat zou het op aarde gemiddeld -18 graden Celsius zijn. Dan zou maar een klein deel van de aarde, een strook rond de evenaar bewoonbaar zijn. Dankzij het broeikaseffect is het gemiddeld 15 graden Celsius en kunnen vrijwel overal op aarde mensen wonen.
Intro
Teksten:
