Maatregelen tegen de gevolgen van klimaatverandering
Inleiding
Het klimaat verandert, wereldwijd, en alles wijst op een versterkt broeikaseffect met ernstige gevolgen. Deze opdracht gaat over de maatregelen die Nederland en Spanje nemen om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan.
Stap 1: Klimaatakkoorden
Protocol van Kyoto en het Klimaatverdrag van Parijs
De opwarming van de aarde is het gevolg is van het versterkte broeikaseffect en we moeten dus zorgen dat er minder broeikasgassen (zoals CO2) in de dampkring komen. Als het lukt de versterking van het broeikaseffect af te remmen, zo is de gedachte, zal het klimaat wereldwijd minder sterk veranderen en zullen de gevolgen van de klimaatverandering minder groot zijn dan wanneer we niets doen.
Dat kan alleen in internationaal verband, dus houden de Verenigde Naties zich intensief met dat probleem bezig. In 1992 hebben de leden van de VN een reeks afspraken op klimaatgebied vastgelegd in het ‘Klimaatverdrag’. De afspraken gaan met name over het verminderen van uitstoot van broeikasgassen in de dampkring. In 1997 heeft de VN in het Japanse Kyoto een grote klimaatconferentie georganiseerd en is een belangrijke aanvulling op het klimaatverdrag opgesteld: het Kyotoprotocol. Hierin staat duidelijk omschreven hoeveel elk land zijn CO2-uitstoot moet verminderen. Het protocol was geldig tot 2012, maar is inmiddels verlengd tot 2020.
In december 2015 werd na weken onderhandelen, een wereldwijd akkoord ondertekend. 195 landen werden het eens over het Klimaatverdrag van Parijs. Belangrijkste afspraken in dit akkoord zijn;
- De temperatuur mag wereldwijd niet verder stijgen dan 1,5°C
- Lidstaten moeten een eigen ambitieus klimaatplan opstellen wat iedere vijf jaar zal worden gecontroleerd
- Halverwege de 21ste eeuw moet er een balans zijn tussen de uitstoot van broeikasgassen en het vermogen van de natuur om deze broeikasgassen af te breken.
Maar in juni 2017 laat Donald Trump, president van de VS, weten zich uit het klimaatakkoord terug te trekken. Hiermee gaat één van de grootmachten en één van de grootste vervuilers de overeenkomst niet naleven.
Oefening: Klimaatakkoorden
Start
Stap 2: Maatregelen voor het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen
Nederland en Spanje nemen maatregelen om het versterkte broeikaseffect tegen te gaan. We nemen er twee onder de loep.
Maatregel 1
Voor de opwekking van elektriciteit worden minder fossiele brandstoffen gebruikt en meer schone energiebronnen ingezet: windkracht, waterkracht en zonne-energie. Het inzetten van kernenergie staat ter discussie, zeker na het ernstige ongeluk met de kerncentrale in Fukushima, Japan (2011).
Elektriciteitscentrales die met behulp van fossiele brandstoffen elektriciteit opwekken, stoten CO2 uit. Denk aan steenkool, aardgas, bruinkool of aardolie. Centrales die op kernenergie, waterkracht, windkracht of zonne-energie draaien, doen dat niet. De meeste CO2 komt vrij bij het verbranden van steenkool, het minst bij het verbranden van aardgas. Je vermindert dus al de uitstoot van CO2 als je centrales op aardgas laat lopen in plaats van een andere fossiele brandstof. Hoe dan ook, de voorraad fossiele brandstoffen is eindig. Het raakt op.
Windkracht raakt nooit op maar het waait niet altijd (even hard) en veel mensen vinden de grote turbines lelijk. Windenergie is op dit moment ook duurder dan energie uit fossiele brandstoffen. Aan zonne-energie kleven ongeveer dezelfde nadelen: de zon schijnt niet altijd en de kilowattprijs ligt hoger dan bij fossiele brandstoffen. Voor waterkrachtcentrales moeten stuwdammen en –meren worden aangelegd en dat heeft nogal wat gevolgen voor mens en milieu. Bovendien kan er met een waterkrachtcentrale in een rivier weinig stroom worden opgewekt als de rivier door langdurige droogte weinig water aanvoert en het stuwmeer slechts voor een deel gevuld wordt.
Tussen 1998 en 2012 was aardgas de meest gebruikte energiebron voor de opwekking van stroom (zie de grafiek). Op de tweede plaats staat steenkool. Het aandeel van steenkool in de stroomopwekking kan groter worden; kijk naar
deze video.
Maatregel 2
Met verschillende maatregelen wordt het gebruik van (deels) elektrische 
voertuigen gestimuleerd ter vervanging van benzine-, diesel- en lpg-voertuigen. De laatste categorie stoot veel CO2 uit. Elektrische voortuigen zijn een stuk schoner maar vragen wel weer een heel eigen infrastructuur, zoals snelle oplaadpunten. Het gebruik van schone auto’s die weinig of geen CO2 uitstoten, wordt aangemoedigd door een belastingmaatregel, de bijtelling. Hoe die maatregel werkt, lees je in de eerste alinea opdeze website.
Spanje is op het punt van de elektrische infrastructuur nog lang niet zover als Nederland.
Oefening: Maatregelen voor het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen
Start
Stap 3: Maatregelen voor de aanpak van problemen met de waterhuishouding
Maatregelen in Nederland
In Nederland veroorzaakt de klimaatverandering drie waterproblemen die moeten worden aangepakt.
Wateroverlast door zware plensbuien
Vooral in steden lopen tijdens zware regenbuien straten, kelders en woningen onder water. Deze wateroverlast ontstaat omdat regenwater op de meeste plaatsen niet in de grond kan zakken. De bodem is voor het overgrote deel bedekt met plaveisel, gebouwen en andere harde oppervlakken. Het water kan wel weg via de riolering, maar als het hard regent, krijgt de riolering meer water aangevoerd dan het kan verwerken. Wateroverlast is het gevolg. Daarom nemen steeds meer gemeenten maatregelen om een deel van het regenwater bij zware buien tijdelijk vast te houden in wadi’s (Water Afvoer Door Infiltratie), zodat de riolering niet overbelast raakt. Denk daarbij aan het aanleggen van bassins (zoals vijvers), waar regenwater tijdelijk kan worden opgeslagen en later kan worden afgevoerd. Denk ook aan andere plekken waar regenwater wordt vastgehouden, zoals tuinen op daken.
Toenemend gevaar van rivieroverstromingen
Ook rivieren kunnen door zware regenval meer water aangevoerd krijgen dan ze kunnen afvoeren. Als dat gebeurt, stijgt het waterpeil in rivieren zo sterk dat uiterwaarden onderlopen en het water tegen de dijken staat. De kans daarop wordt groter omdat er gemiddeld meer neerslag gaat vallen in Nederland en de rest van de stroomgebieden van de Nederlandse rivieren. Om de verwachte hogere waterstanden in de rivieren op te vangen en overstromingen te voorkomen, zijn rivierdijken verhoogd en verstevigd. Daarnaast is een hele reeks maatregelen genomen om het waterbergend vermogen van de uiterwaarden te vergroten. De video hieronder laat voorbeelden zien.
Toenemend gevaar van overstromingen vanuit zee
Als gevolg van de opwarming van de aarde stijgt wereldwijd de zeespiegel en dat zal ook de komende tientallen jaren doorgaan. Tegelijkertijd zakt de bodem in Nederland. Daardoor neemt de kans toe dat tijdens een zware storm die gepaard gaat met hoge waterstanden langs de kust, zeedijken breken en duinen worden weggespoeld, waardoor zeewater het land instroomt. In de video hieronder wordt uitgelegd op welke manieren Nederland zich beschermd tegen al het zeewater.
Maar alle maatregelen om de kust te versterken hebben invloed op het natuurlijke milieu. Flora en fauna worden verstoord of gaan zelfs geheel verloren.
Kustversterking Petten mag door
PETTEN – De Raad van State heeft besloten dat de werkzaamheden aan de kustversterking bij Petten verder mogen gaan. Faunabescherming had om het stilleggen van de werkzaamheden gevraagd omdat door de kustversterking de strekdammen door zand bedekt zouden raken. Die strekdammen zijn plekken waar veel vogels hun voedsel halen. Volgens de Raad van State maken de strekdammen geen deel uit van het Natura 2000 gebied. Daarom hoeven geen maatregelen te worden getroffen om het verlies van de voedselplaatsen voor de vogels goed te maken.
Bron: Schagen FM, 8 augustus 2014 |
Maatregelen in Spanje
Spanje krijgt voornamelijk te maken met watertekorten. Al enkele keren hefet Spanje hiermee te maken gehad. Een Maatregel die een tijdelijke oplossing biedt is het waterrantsoen. Mensen mogen dan geen waterverspillen. Zwembaden mogen niet worden gevuld, auto's mogen niet worden gewassen, tuinen mogen niet worden besproeid en mensen krijgen een boete als ze toch water verspillen. Ook is er in tijden van het waterrantsoen water geimporteerd uit o.a. Frankrijk. Wetenschappers zijn het erover eens dat deze maatregelen nodig zijn maar geen goede langdurige oplossing bieden. Door het steeds steeds droger worden raakt de grond uitgeput. Mensen zullen zich wel redden, maar de natuur krijgt te maken met onomkeerbare schade.
Spanje is bezig met een onderzoek naar het bruikbaar maken van zeewater voor de mens. Ook moeten betere irrigatiesystemen en drainagesystemen leiden tot minder waterverlies. Deze systemen moeten het water zorgvuldiger opslaan, zodat het in tijden van droogte gebruikt kan worden.
Oefening: Maatregelen voor problemen met de waterhuishouding
Start
Stap 4: Maatregelen voor de aanpak van de problemen in de landbouw
De klimaatveranderingen hebben ook gevolgen voor de landbouw, al lijkt dat in Nederland nog enigszins mee te vallen. Hier zal het warmere en nattere klimaat ervoor zorgen dat vee en gewassen meer te maken krijgen met ziekten en plagen die oorspronkelijk uit zuidelijker gelegen streken afkomstig zijn. Maar daar is wel wat tegen te doen. Een manier om die nieuwe plantenziekten te bestrijden is het ontsmetten van zaaizaad. Ook kunnen gewassen worden beschermd tegen nieuwe plagen door ze te besproeien met bestrijdingsmiddelen. Dat heeft wel het nadeel dat die middelen ook voor andere dieren en planten schadelijk zijn.
In Spanje wordt het gemiddeld droger en warmer. Om ook dan intensieve landbouw (landbouw met hoge opbrengst per hectare) te bedrijven, kunnen gewassen worden geteeld die beter bestand zijn tegen langdurige droogtes dan de gewassen die nú op de Spaanse akkers staan. Aan de Landbouwuniversiteit in Wageningen worden bijvoorbeeld nieuwe soorten tarwe en andere gewassen gekweekt die goed tegen droogte kunnen.
Intensieve landbouw blijft ook mogelijk als druppelirrigatie wordt toegepast. Bij deze manier om gewassen van voldoende water te voorzien krijgen de afzonderlijke planten op een akker water druppel voor druppel toegevoerd uit gaatjes in een slang. Die druppels gaan rechtstreeks naar de wortels van die planten. Deze manier om planten op een akker van water te voorzien kost minder water dan het toevoeren van water naar de akker via sloten en kanaaltjes of het besproeien van de akker.
Een andere maatregel om ook in de toekomst voldoende voedsel te kunnen produceren is het veredelen van de landbouwgewassen. Bekijk de video hieronder.
Oefening: Maatregelen voor de aanpak van problemen in de landbouw
Start
