Gevolgen van de klimaatverandering voor Nederland en Spanje - GEEL/ROOD
Gevolgen van de klimaatverandering voor Nederland en Spanje - GEEL/ROOD
Gevolgen van de klimaatverandering voor Nederland en Spanje
Inleiding
Het wordt warmer, over de hele wereld stijgt de gemiddelde temperatuur. Ook in Nederland en Spanje. Nederland krijgt meer nattigheid en Spanje wordt droger. Deze veranderingen van het weer en klimaat hebben invloed op de natuur en daarmee ook op de mens. In deze opdracht ga je deze gevolgen voor de mens beschrijven en verklaren.
Bekijk de onderstaande video
Stap 1: Gevolgen voor de waterhuishouding
Door het versterkt broeikaseffect gaat de temperatuur op aarde stijgen en dat gooit het weer wereldwijd in de war. Waarschijnlijk krijgen we vaker te maken met extreem weer: zwaardere buien, grotere droogte, meer wind. Sommige gebieden worden natter en andere gebieden droger.
Het weer in Nederland in de toekomst
Naast dat de temperatuur gemiddeld gaat stijgen zullen we in Nederland ook steeds meer extreem warme dagen krijgen. Hittegolven komen steeds vaker voor. Deze temperatuursstijging heeft directe gevolgen voor Nederland.
Bekijk deze video. Bekijk van 2:32 minuut tot 3:51 minuut.
Een direct gevolg van de opwarming is de zeespiegelstijging. Of nauwkeuriger gezegd: versnelling van de wereldwijde zeespiegelstijging.
Tussen 1900 en 1993 is de zeespiegel wereldwijd jaarlijks 1,4 tot 2 millimeter gestegen, na 1993 jaarlijks met 3 millimeter. Deskundigen verwachten dat het in de 21e eeuw nog iets sneller zal gaan, al zal niet overal ter wereld de stijging van de zeespiegel even groot zijn. Het KNMI verwacht dat de zeespiegel voor de Nederlandse kust tussen 2014 en 2085 met 25 tot 80 centimeter zal stijgen. Tegelijk zal de bodem in Nederland, die al aan het inklinken is, verder dalen. Waarom de zeespiegel al stijgt en welke gevaren er dreigen voor Nederland zie je in het deze video. Bekijk van 7:45 minuten tot 9:37 minuten.
Een ander gevolg van de temperatuurstijging heeft met neerslag te maken. In Nederland wordt het gemiddeld natter. Dat geldt voor het gehele stroomgebied van de Maas (België en Frankrijk) en de Rijn (Zwitserland, Frankrijk en Duitsland). Deze grote rivieren in Nederland krijgen vaker grote hoeveelheden water te verwerken. Zoveel dat de kans bestaat dat ze buiten hun oevers treden en de dijken bedreigen. Een dergelijke serieuze dreiging vond plaats in 1993 en 1995. In dat laatste jaar zijn diverse plaatsen aan de Rijn (en verderop de Waal) ontruimd en de inwoners geëvacueerd.
Om die dreiging in de toekomst het hoofd te bieden zijn de rivierdijken in heel het land verhoogd en verstevigd en is het project “Ruimte voor de rivier” opgestart. Met allerlei maatregelen wordt ervoor gezorgd dat er meer water kan in de uiterwaarden. Met een mooie omschrijving zegt men dat ‘het waterbergend vermogen van de uiterwaarden wordt vergroot’.
Al met al wordt Nederland in de toekomst steeds vaker bedreigd door het water uit de zee en de rivieren. Deze waterdreiging is het grootst als er ook sprake is van storm. Begin januari 2018 was dit ook het geval. Toen was er sprake van een storm en hoog water. Voor het eerst in de geschiedenis sloten toen alle vijf de stormvloedkeringen.
Het weer in Spanje in de toekomst
Spanje heeft een warmer en droger klimaat dan Nederland. De laaggelegen kustgebieden in Spanje worden, net als de kustgebieden in Nederland, bedreigd door het stijgende zeewater. Op den duur zouden veel stranden aan de Spaanse kust onder water kunnen verdwijnen. De stranden trekken jaarlijks grote hoeveelheden toeristen en aantasting van de kust zou voor de Spaanse toeristenindustrie een enorme klap zijn.
Maar voor de rest van Spanje ligt de situatie anders. In Spanje zal de temperatuur en de droogte gaan toenemen. Er zal minder neerslag gaan vallen, en de neerslagverdeling zal veranderen. De grond zal uitdrogen. Dit alles heeft tot gevolg dat er een toenemend watertekort zal zijn. De noordelijke Spaanse deelstaat Catalonië kreeg in de eerste drie maanden van 2008 een voorproefje van het toenemende watertekort. In die periode daarvoor viel er ongewoon weinig regen. In Barcelona, de hoofdstad van Catalonië, ontstond een nijpende waterschaarste. Fonteinen in de stad werkten niet meer; openbare douches bij het strand waren buiten gebruik en werklieden waren bezig om naar lekken in gemeentelijke waterleidingen te zoeken en elk lek te dichten dat ze maar konden vinden. Ook moesten bedrijven en particulieren 3.000 euro boete betalen in het geval ze water verspilden. Daarom werden auto’s niet gewassen, tuinen niet besproeid en bleven privézwembaden leeg. Toch zat er in april 2008 nog maar weinig water in de stedelijke reservoirs. Om rantsoenering te voorkomen heeft het gemeentebestuur met tankers en treinen 35.000 m3 water aan laten voeren uit Frankrijk.
Watertekort kan ook leiden tot energietekorten. In Spanje wordt veel stroom opgewekt met waterkrachtcentrales in rivieren. Als die rivieren door langdurige droogte weinig water aanvoeren, kunnen die centrales weinig stroom leveren. Ook heeft dit dreigende watertekort een negatieve invloed op de toeristische sector. Het zal de toeristen afschrikken, waardoor ze niet meer naar Spanje op vakantie zullen gaan. De werkgelegenheid in de toeristische sector zal hierdoor afnemen.
Voor de vegetatie en landbouw in Nederland en Spanje heeft de opwarming van de aarde al enkele gevolgen. Volgens deskundigen bestaat de kans dat die gevolgen de komende tientallen jaren steeds duidelijker merkbaar zullen zijn.
Vegetatie
Het is al gebleken dat planten beter groeien naarmate er meer CO2 in de lucht zit. Dat geldt ook voor sommige landbouwgewassen. Dankzij de toenemende hoeveelheid CO2 in de lucht wordt de opbrengst van de teelt van deze gewassen hoger.
Ook is al vastgesteld dat het groeiseizoen door de opwarming van de aarde gemiddeld eerder in het jaar begint en langer wordt. Het is steeds vroeger in het jaar warm genoeg voor planten om te groeien en te bloeien. Deskundigen verwachten dat het groeiseizoen de komende tientallen jaren nog langer wordt. In januari 2018, hartje winter, verscheen in de krant dit artikel over de extreem vroege bloei van bepaalde bloemen en planten. In het artikel worden mooie voorbeelden gegeven van de gevolgen van dit vroege groeiseizoen.
Ten slotte verdwijnen er nu al soorten planten zowel uit Nederland als uit Spanje. In beide gevallen wordt het ze te warm; de vegetatie verschuift noordwaarts, naar streken waar het koeler is. Daar komen weer andere soorten voor in de plaats.
Ook dat zal volgens deskundigen de komende tijd doorgaan. Dat betekent wel dat in beide landen de voedselpiramide verandert. Dat is een systeem waarin dieren en planten van elkaar afhankelijk zijn. Onderin de piramide zitten planten en plantenresten. Ze worden gegeten door dieren die op hun beurt door andere dieren worden gegeten. Als er plantensoorten verdwijnen en plaats maken voor andere, verandert daardoor de onderste laag van de piramide en dat heeft weer invloed op de lagen daarboven.
Nederland zal in de komende tijd een weelderige vegetatie met bossen en weiden hebben dankzij het natte klimaat. In Spanje zal de vegetatie steeds meer lijden onder droogte en uitdroging van de bodem. Een bijkomend verschijnsel is het vaker voorkomen van bosbranden. Het seizoen waarin bosbranden meer kans hebben, wordt langer. In de zomer en herfst van 2017 werden Portugal en Spanje geteisterd door hevige bosbranden. Er vielen toen meer dan 100 doden. Maandenlang hoorde je er ieder dag over in het nieuws.
Maar wat hebben deze bosbranden nu te maken met de opwarming van de aarde?
Landbouw in de toekomst
In Nederland blijft intensieve landbouw mogelijk, ook als het warmer wordt. We houden een nat klimaat en de temperatuurstijging van maximaal 1°C is voor de landbouw niet per se een nadeel. Het blijft dus mogelijk om voldoende voedselgewassen te telen, maar ook grote hoeveelheden handelsgewassen. Misschien dat tomaten, paprika’s, perziken en andere gewassen straks in de buitenlucht kunnen worden verbouwd, zoals in Spanje. Nu worden ze nog in kassen geteeld.
Daar staat tegenover dat gewassen meer bedreigd gaan worden door insecten en andere dieren. Voor de landbouw schadelijke dieren overleven de zachte winters, die in Nederland vaker zullen voorkomen. Ook zullen we bepaalde gewassen niet meer kunnen verbouwen als de temperatuur meer dan 1°C gaat stijgen. Daarnaast zal de onregelmatige neerslagverdeling ervoor zorgen dat we meer kans hebben op misoogsten. Extreme regenbuien en periodes van droogte zullen elkaar afwisselen, wat ervoor zorgt dat gewassen weg kunnen spoelen of juist dood gaan door watertekort. Watermangement zal in Nederland dus belangrijk blijven. We moeten een goed irrigatie- en drainagesysteem aanleggen.
Over de toekomst van de landbouw in Spanje zijn deskundigen minder optimistisch. Nu al is een groot deel van de Spaanse bodem alleen geschikt voor extensieve landbouw of extensieve veeteelt. Denk daarbij aan de grootschalige aanplant van olijfbomen of het laten grazen van schapen en runderen op grasland. Alleen waar voldoende water voorhanden is, kan aan intensieve landbouw worden gedaan.
Naarmate de aarde verder opwarmt zal de landbouw in Spanje steeds meer te kampen krijgen met een watertekort omdat de regenval afneemt en de droge periode langer wordt. De bodem zal op meer plaatsen en vaker uitdrogen en het wordt moeilijker om aan water te komen om er akkers mee te bevloeien. Waar de bodem uitdroogt, groeit er niets meer totdat er weer regen valt of de grond er wordt geïrrigeerd. In delen van Murcia, Andalusië, Aragón, Castilië en Valencia dreigt de bodem zelfs te verwoestijnen, waardoor deze voorgoed ongeschikt wordt voor landbouw. De productie van voedsel- en handelsgewassen in Spanje dreigt terug te lopen.
De veranderingen in de landbouw zullen wereldwijd voorkomen. De voedselzekerheid komt door de groeiende bevolking in het gedrang. We zullen dus verantwoord om moeten gaan met de flora en fauna, zodat we ook in de toekomst nog voldoende eten zullen hebben.
Door klimaatverandering nieuwe ziekten en plagen
Door de klimaatverandering verdwijnen er planten- en diersoorten uit Nederland omdat het te warm voor ze wordt. Daar komen andere soorten uit zuidelijker streken voor in de plaats. Die vinden het in Nederland niet langer te koud. Daar zijn ook soorten bij die overlast veroorzaken voor mensen of gevaarlijk zijn voor mensen of voor vee. We noemen drie voorbeelden.
Voorbeeld 1 - De eikenprocessierups
Deze rups heeft brandharen die hevige jeuk veroorzaken als je ze aanraakt. Soms zijn ze in enorme aantallen te vinden in eikenbomen.
Dan vormen ze een plaag voor mensen die in de buurt wonen of langs de bomen lopen, want de brandharen laten makkelijk los. Eerst kwam de rups alleen voor in Midden- en Zuid-Europa.
In 1996 was hij voor het eerst in groten getale te vinden in het zuiden van Nederland. In 2004 kon je hem ook ten noorden van de Rijn aantreffen. Nu komt hij overal in Nederland voor.
Voorbeeld 2 - Knut en blauwtongvirus
De knut is een kleine muggensoort. Sommige knutten dragen het blauwtongvirus bij zich en dragen dat over op andere dieren. Het virus is niet gevaarlijk voor mensen, maar herkauwers kunnen er ziek van worden. Schapen en runderen kunnen er zelfs aan doodgaan. Oorspronkelijk kwamen knutten alleen voor in landen rond de Middellandse Zee en in Afrika en was het noordelijk van Spanje al te koud voor ze. Maar tijdens de hete zomer van 2006 doken ze voor het eerst op in Nederland. Bij Kerkrade werden enkele boerderijdieren ziek door het virus. Ook in de jaren erna raakte in Nederland vee besmet met het virus.
Voorbeeld 3 - Schapenteek en borreliabacterie
De schapenteek leeft op warme vochtige plekken in bosrijke en dichtbegroeide gebieden. Omdat het in Nederland gemiddeld warmer is geworden, zijn er in ons land steeds meer plekken te vinden waar schapenteken kunnen leven. Sommige schapenteken zijn besmet met de borreliabacterie, de verwekker van de ziekte van Lyme. De teken brengen de bacterie over op mensen door ze te bijten en bloed op te zuigen. Mensen die het virus hebben opgelopen, kunnen er vanaf komen door antibiotica (middelen die ziektekiemen doden) in te nemen. Doen ze dat niet, dan krijgen ze op den duur last van hun hart, gewrichten of huid.
Wetenschappers verwachten dat door de opwarming van de aarde nog meer ziektes de kop opsteken. Het gaat om nieuwe ziektes maar ook oude ziektes, zoals de pokken. Tijdens een expeditie in 2015 op de Noordpool ontdekten wetenschappers een virus die lag opgeslagen in het poolijs. Het virus is al erg oud en ligt al duizenden jaren opgeslagen, maar had al die jaren wel overleefd. Wetenschappers vrezen dat er zo nog meer virussen liggen opgeslagen in de permafrost. Bij het smelten van al het ijs komen deze virussen opnieuw vrij en de gevolgen daarvan zijn nog niet te overzien.
Ook gewassen lopen gevaar door de komst van nieuwe soorten.
Gewasziekten richting polen door klimaatopwarming
Door de klimaatverandering verspreiden gewasziekten zich richting de Noord- en Zuidpool met een snelheid van bijna drie kilometer per jaar. Dat hebben onderzoekers van de Universiteiten van Exeter en Oxford zondagavond bekendgemaakt in het digitale tijdschrift Nature Climate Change. Ze vermoeden bovendien dat als de temperatuur wereldwijd nog verder stijgt, er steeds meer ziekten bijkomen, waardoor meer voedsel verloren dreigt te gaan. Tot nu toe gaat ongeveer 10 tot 16 procent van de landbouwproducten verloren aan plagen en ziekteverwekkers, waaronder schimmels, virussen en insecten. Elke dag komen er nieuwe soorten bij. Hierdoor wordt wereldwijd de voedselzekerheid bedreigd.Men dacht altijd dat de verspreiding van deze soorten vooral kwam door internationaal vrachtvervoer, maar nu blijkt de klimaatverandering daar ook aan bij te dragen.De Britse onderzoekers stelden vast dat de ziekten niet alleen richting de Noord- en Zuidpool trekken, maar dat ze nu ook in gebieden voorkomen waar geen mensen wonen.
Bron: www.nu.nl, 1 september 2011
Ook Nederland kampt met nieuwe ziekten en plagen die gewassen bedreigen. Zo hebben tomatenkwekers vanaf 2007 te maken met het tomatengeelkrulbladvirus dat door tabakswittevliegen wordt overgebracht. Deze vliegen kwamen oorspronkelijk niet in Nederland voor, wel in landen rond de Middellandse Zee. Vanaf midden jaren ’80 van de 19e eeuw worden dennenbomen in Nederland aangevreten door roodzwarte dennencicaden. Daardoor raken deze bomen bruin verkleurd. In sommige jaren zijn deze cicaden zó talrijk dat hele dennenbossen in Brabant en op de Veluwe bruin verkleuren door deze insecten. De roodzwarte cicade kwam oorspronkelijk alleen voor in landen rond de Middellandse Zee.
Het arrangement Gevolgen van de klimaatverandering voor Nederland en Spanje - GEEL/ROOD is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Auteur Kunskapsskolan
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2018-08-09 10:51:26
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Gevolgen voor de waterhuishouding
Vegetatie in de toekomst
Landbouw in de toekomst
Ziektes en plagen in de toekomst
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
gooit het weer wereldwijd in de war. Waarschijnlijk krijgen we vaker te maken met extreem weer: zwaardere buien, grotere droogte, meer wind. Sommige gebieden worden natter en andere gebieden droger.
Voorbeeld 1 - De eikenprocessierups
Voorbeeld 2 - Knut en blauwtongvirus
Voorbeeld 3 - Schapenteek en borreliabacterie
Gewasziekten richting polen door klimaatopwarming
hebben tomatenkwekers vanaf 2007 te maken met het tomatengeelkrulbladvirus dat door tabakswittevliegen wordt overgebracht. Deze vliegen kwamen oorspronkelijk niet in Nederland voor, wel in landen rond de Middellandse Zee. Vanaf midden jaren ’80 van de 19e eeuw worden dennenbomen in Nederland aangevreten door roodzwarte dennencicaden. Daardoor raken deze bomen bruin verkleurd. In sommige jaren zijn deze cicaden zó talrijk dat hele dennenbossen in Brabant en op de Veluwe bruin verkleuren door deze insecten. De roodzwarte cicade kwam oorspronkelijk alleen voor in landen rond de Middellandse Zee.
