Thema: Marktvormen - kopie 1

Inleiding

Thema

Een consument is de vrager van producten. Een producent is de aanbieder van producten. De plek waar vragers en aanbieders elkaar tegenkomen, noem je een markt. 

Een markt kan een concrete markt zijn, bijvoorbeeld een veiling of een kaasmarkt, maar ook een winkel.
Een markt kan ook abstract zijn, denk bijvoorbeeld aan de arbeidsmarkt.

Dit thema heet marktvormen. Je bestudeert de vraag naar en het aanbod van producten. Je leert dat de prijs van een product te maken heeft met de vraag en het aanbod. Je bekijkt ook verschillende marktvormen. En je leert dat een bedrijf verschillende ondernemingsvormen kan kiezen.

Eindopdracht
De eindopdracht van dit thema gaat over de website www.marktplaats.nl.

Naast de eindopdracht vind je bij de afsluiting ook een overzicht van alle Kennisbankitems van dit thema plus een begrippenlijst, een diagnostische toets, examenvragen en enkele vragen die je helpen bij het terugkijken op het thema.

Genoeg te doen. Aan de slag.

Leerdoelen

Aan het eind van het thema kun je:

  • uitleggen wat wordt bedoeld met de vraag naar en het aanbod van producten.
  • in een grafiek een vraaglijn en een aanbodlijn aanwijzen en vervolgens de evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid aflezen.
  • twee factoren noemen die invloed hebben op de vraag naar een product.
  • twee factoren noemen die invloed hebben op het aanbod van een product.
  • de verschillen tussen de volgende marktvormen beschrijven:
    • volkomen concurrentie
    • monopolistische concurrentie
    • monopolie oligopolie

Niveau 1: Vraag en aanbod

Vooraf

Bij het vaststellen van de verkoopprijs van zijn product houdt een ondernemer rekening met de concurrentie. Maar niet ieder bedrijf heeft evenveel concurrentie.

  • Bedenk een bedrijf dat bij het vaststellen van de verkoopprijs veel rekening moet houden met concurrentie.
  • Bedenk ook een bedrijf dat juist weinig rekening hoeft te houden met concurrentie bij het vaststellen van de verkoopprijs.

Je hebt vast wel eens gehoord dat de prijs van een product wordt bepaald door 'vraag en aanbod'. Wat denk jij?

  • Wat wordt bedoeld met 'vraag en aanbod'?
  • Wordt de prijs van alle producten bepaald door vraag en aanbod?
    Bedenk voor welke producten juist wel.
    En bedenk voor welke producten minder.

Bespreek je antwoorden met een klasgenoot.

Aan het eind van deze opdracht kun je:

  • aangeven wie de vragers en aanbieders van producten zijn.
  • minimaal twee persoonlijke factoren noemen die invloed hebben op de vraag naar producten.
  • omschrijven wat met een vraaglijn en aanbodlijn wordt weergegeven.
  • (aan de hand van een voorbeeld) uitleggen waarom een vraaglijn daalt.
  • (aan de hand van een voorbeeld) uitleggen waarom een aanbodlijn daalt.
  • toelichten wat wordt bedoeld met de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid en kun jeaangeven waarom die prijs vaak tot stand komt.

Activiteiten

Stap Groepsgrootte Activiteit
Stap 1 Alleen + samen Vragen beantwoorden over 'De vraag naar een product'.
Stap 2 Alleen + samen Vragen beantwoorden over 'Het aanbod een product'.
Stap 3 Alleen + samen Bestuderen hoe door vraag en aanbod de prijs wordt bepaald.
Stap 4 Alleen + samen Bestuderen waarom de vraaglijn kan verschuiven en wat het effect is op de evenwichtsprijs.


Benodigdheden
Voor deze opdracht heb je een rekenmachine nodig. Opdrachten werk je uit op papier.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 1 lesuur nodig en eventueel als huiswerk om de opdrachten af te krijgen.

Stap 1: De vraag naar een product

Een consument is de vrager van producten.
Welke producten worden gevraagd hangt af van de behoeften van de consument.
De behoeften worden bepaald door persoonlijke factoren, zoals gezinssamenstelling, godsdienst, beroep, opleiding, inkomen, etc.

Daarnaast hangt de vraag af van: de prijs van het product.
Meestal geldt dat als de prijs stijgt, de vraag af zal nemen.

Beantwoord de volgende vragen:

  1. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de gezinssamenstelling invloed kan hebben op de vraag naar producten.
  2. Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat het inkomen van een consument invloed kan hebben op de vraag naar producten.

In de grafiek hiernaast zie je een zogenaamde vraaglijn.
Op de verticale as zie je de prijs. Op de horizontale as de gevraagde hoeveelheid.

  1. Probeer een klasgenoot uit te leggen waarom de lijn daalt.

Stap 2: Het aanbod van een product

Bedrijven (producenten) zijn de aanbieders van producten.
Om te kunnen blijven bestaan is het nodig dat bedrijven winst maken.
De bedrijven zullen alleen producten aanbieden als de verkoopprijs hoger is dan de inkoopprijs.
Soms kan een bedrijf de prijs van een product helemaal zelf vaststellen.
Maar vaker zal hij bij het vaststellen rekening houden met zijn concurrenten.
Zijn er heel veel concurrenten, dan heeft de aanbieder zelf weinig invloed op de prijs.

Hoeveel producten een bedrijf aanbiedt hangt dan af van de prijs.
Meestal geldt dat als de prijs stijgt, de ondernemer meer producten zal aanbieden.

Beantwoord de volgende vragen:

  1. Bekijk de twee bedrijven: supermarkt COOP en vijfsterren restaurant Lekker.
    Wie zal bij het vaststellen van de prijs meer rekening moeten houden met zijn concurrenten? Bedenk ook waarom.

In de grafiek hiernaast zie je een zogenaamde aanbodlijn.
Op de verticale as zie je de prijs. Op de horizontale as de gevraagde hoeveelheid.

  1. Probeer een klasgenoot uit te leggen waarom de lijn stijgt.

Stap 3: Vraag en aanbod

Van veel producten wordt de prijs bepaald door de vraag naar het product en het aanbod van het product.

In de grafiek hiernaast zie je een vraaglijn en een aanbodlijn.
De aanbodlijn geeft aan hoeveel bedrijven bij verschillende prijzen willen aanbieden.
De vraaglijn geeft aan hoeveel consumenten bij verschillende prijzen willen kopen.

Er is één prijs waarbij vraag en aanbod aan elkaar gelijk zijn.
Je noemt dit de evenwichtsprijs.
Bij de evenwichtsprijs hoort de evenwichts hoeveelheid.

Van veel producten komt de prijs uit op de evenwichtsprijs.

Probeer je klasgenoot uit te leggen waarom de prijs door vraag en aanbod vaak uit zal komen op de evenwichtsprijs.

Stap 4: De vraaglijn verschuift

De vraaglijn is een dalende lijn, immers bij een hoge prijs zal minder gevraagd worden dan bij een lage prijs. Als de prijs verandert, kom je op een ander punt op de vraaglijn terecht.

De vraaglijn kan ook in zijn geheel verschuiven.
De vraaglijn zal bijvoorbeeld naar rechts verschuiven als:

  • het aantal consumenten toeneemt.
  • het inkomen van de consumenten toeneemt.

Bekijk de figuur hiernaast. Gebruik de figuur bij het beantwoorden van de volgende vragen.

  1. Probeer een klasgenoot uit te leggen waarom de vraaglijn naar rechts verschuift als het aantal consumenten toeneemt.
  2. Probeer elkaar ook uit te leggen waarom de vraaglijn naar rechts verschuift als het inkomen van de consumenten toeneemt.
  3. Stel dat de vraaglijn naar rechts verschuift, maar de aanbodlijn verandert niet. Wat gebeurt er dan met de evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid?

Stap 1

  1. Een gezin met vier kinderen heeft een ander uitgavenpatroon dan een gezin met één kind.
  2. Een gezin met een hoog inkomen gaat bijvoorbeeld meer en luxer op vakantie dan een gezin met een laag inkomen.
  3. Het is een dalende lijn: bij een hoge prijs zal de gevraagde hoeveelheid kleiner zijn dan bij een lage prijs.

Stap 2

  1. Waarschijnlijk de supermarkt. De meeste supermarkten hebben veel concurrentie. De consument kan zijn boodschappen gemakkelijker bij een andere supermarkt doen.
    Een vijfsterren restaurant is een bijzonder restaurant waarvan er niet zoveel zijn. Er is minder concurrentie.
  2. Het is een stijgende lijn: bij een hoge prijs zal de aangeboden hoeveelheid groter zijn dan bij een lage prijs.

Stap 3

  1. Als de vraaglijn naar rechts verschuift, krijg je een hogere evenwichtsprijs en een grotere evenwichtshoeveelheid.

Niveau 2: Marktvormen

Vooraf

In deze opdracht kijk je naar verschillende marktvormen.

Aan het eind van deze opdracht kun je:

  • met behulp van voorbeelden uitleggen wat het verschil is tussen een abstracte markt en een concrete markt.
  • met behulp van voorbeelden uitleggen wat het verschil is tussen een (bijna) homogeen product en een heterogeen product.
  • van de volgende vier marktvormen aangeven hoeveel aanbieders er zijn en welk soort producten worden aangeboden:
    • volkomen concurrentie
    • monopolistische concurrentie
    • monopolie
    • oligopolie
  • van elk van de bovengenoemde marktvormen een voorbeeld geven.

​Activiteiten

Stap Groepsgrootte Activiteit
Stap 1 Alleen + samen Kennisbank item 'Marktvormen' bestuderen en vragen over soorten markten en soorten producten beantwoorden.
Stap 2 Alleen Kennisbank item 'Marktvormen' bestuderen en vragen over marktvormen beantwoorden.
Stap 3 Alleen + samen Voorbeelden van markten koppelen aan marktvormen en keuzes kunnen uitleggen.
Stap 4 Alleen Bestuderen wat wordt bedoeld met toetreding. En kunnen uitleggen waarom op een markt van volkomen concurrentie niet lang veel winst gemaakt kan worden.
Stap 5 Alleen + samen De markt van telefoons beschrijven.
Stap 6 Alleen Toets over marktvormen maken.



Benodigdheden
Voor deze opdracht heb je een rekenmachine nodig. Opdrachten werk je uit op papier.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 1 lesuur nodig en eventueel als huiswerk om de opdrachten af te krijgen.

Stap 1: Concrete/abstracte markt

In de economie wordt met een markt het geheel van vraag en aanbod bedoeld. Bestudeer uit de Kennisbank economie de eerste pagina van het onderdeel.

KB: Marktvormen

Op de eerste pagina wordt onderscheid gemaakt tussen een markt waar je naartoe kunt gaan en een markt die je niet kunt bezoeken.
Een markt waar je naartoe kunt gaan, wordt ook wel een concrete markt genoemd.
Een markt die je niet kunt bezoeken noem je ook wel een abstracte markt.

  1. Geef twee voorbeelden van concrete markten.
  2. Geef ook een voorbeeld van een abstracte markt.

Op de eerste pagina wordt ook onderscheid gemaakt tussen homogene producten en heterogene producten.

  1. Geef een voorbeeld van een homogeen product.
  2. Geef ook twee voorbeelden van heterogene producten.

Bespreek de antwoorden met een klasgenoot.

Stap 2: Marktvormen

Bestudeer nu ook pagina 2 t/m 6 van het onderdeel marktvormen.

KB: Marktvormen

Beantwoord de volgende vragen. Doe het samen met een klasgenoot.

  1. Waarom lijkt de markt voor prei wel op een markt met volkomen concurrentie.
  2. Wat wordt bedoeld met de ondernemer is een hoeveelheidsaanpasser?
  3. Hoe noem je de marktvorm waarbij er veel aanbieders zijn en iedere aanbieder een soortgelijk product aanbiedt.
  4. Noem twee zaken waarop ondernemers die opereren op een markt van monopolistische concurrentie zich op kunnen onderscheiden.
  5. Je kunt een onderscheid maken tussen een overheidsmonopolie, een natuurlijk monopolie en een economisch monopolie. Geef van alledrie de vormen een voorbeeld.
  6. Leg uit waarom de automarkt een voorbeeld is van een heterogeen oligopolie.

Stap 3: Vier marktvormen

Vier marktvormen zijn:

  1. Volkomen concurrentie
  2. Monopolistische concurrentie
  3. Monopolie
  4. Oligopolie

Vier producten die op een markt worden zijn:

  1. Bier
  2. Restaurants
  3. Tomaten
  4. spoorwegen

Maak de beste combinatie. Bespreek je antwoord met een klasgenoot.
Als jullie twijfelen, geef dan aan waarom jullie twijfelen.

Stap 4: Toetreding

De omvang van een markt voor een bepaald product is het aantal vragers en aanbieders van dat product. Je spreekt van toetreding als een andere ondernemer hetzelfde product aan gaat bieden. Het aantal aanbieders neemt dan dus toe.

Op een markt van volkomen concurrentie zijn er veel aanbieders en veel vragers en is er sprake van een homogeen product. In zo'n markt is het moeilijk om langere tijd veel winst te maken.
Waarom dat niet kan, kun je uitleggen in een aantal stappen.
Hieronder zie je die stappen. Ze staan alleen nog niet in de juiste volgorde.
In welke volgorde krijg je een logisch verhaal?

  1. Bij een gunstige prijs maken ondernemers op een markt van volkomen concurrentie winst.
  2. Door een toename van het aanbod, daalt de prijs van het product.
  3. Door het dalen van de prijs neemt de winst af.
  4. Ondernemers gaan meer product aanbieden (= hoeveelheidsaanpasser) of andere bedrijven gaan hetzelfde product aanbieden (= toetreding).

De logische volgorde is: 1 - ... - ... - ...

Stap 5: Telefoons

Stap 6: Toets

Johan en Ilse hebben een discussie over de telefoonmarkt.

Volgens Johan is de telefoonmarkt een (heterogeen) oligopolie.
Hij zegt: "Er zijn slechts enkele aanbieders op de telefoonmarkt."

Ilse is het niet met Johan eens.
De telefoonmarkt is een markt van monopolistische concurrentie.
Er zijn heel veel winkels waar telefoons verkocht worden.
Iedere winkel probeert zich te onderscheiden.

Wie heeft volgens jou gelijk?
Of hebben Johan en Ilse allebei gelijk?

Ter afsluiting van deze opdracht maak je een toets.

De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.

Klik op de knop 'Toets' om te beginnen:

Toets:Marktvormen

Begrippenlijst

Vraaglijn
grafiek die de aangeeft hoe de gevraagde hoeveelheid verandert als de prijs verandert.		 Aanbodlijn
grafiek die de aangeeft hoe de aangeboden hoeveelheid verandert als de prijs verandert.
Evenwichtsprijs
prijs waarbij de vraag en aanbod aan elkaar gelijk zijn.		 Evenwichtshoeveelheid
aangeboden en gevraagde hoeveelheid die past bij de evenwichtsprijs.
Volkomen concurrentie
marktvorm met veel aanbieders en veel vragers en een homogeen product. Individuele ondernemers zijn hoeveelheidsaanpassers.		 Monopolistische concurrentie
marktvorm met veel aanbieders en veel vragers en een heterogeen product. Bedrijven proberen zich te onderscheiden van de concurrenten.
Monopolie
marktvorm met een aanbieder. Vormen van monopolie zijn: overheidsmonopolie, natuurlijk monopolie en economisch monopolie.		 Oligopolie
marktvorm met enkele aanbieders. Je maakt een onderscheidt tussen een homogeen oligopolie en een heterogeen oligopolie.
   
   
 

Formatieve toets antwoorden

Vraag 1
D. De kapper, want het is een dienst (de rest is product).

Vraag 2
D. 600 stuks, want:
-0,05QV + 50 = 20
-0,05QV = -30
QV = 600

Vraag 3
A. 500 stuks, want:
-0,2Q + 300 = 100
-0,2Q = -200
Q = 1.000

-0,2Q + 300 = 200
-0,2Q = -100
Q = 500

Bij een prijsstijging van 100 naar 200, daalt de vraag dus van 1.000 naar 500 stuks. Dat is een daling van 500.

Vraag 4
C. 4, want:
0,2Q + 4 = P
Q is minimaal, dus 0.
0,2 x + 4

Bij een prijs van 4 zal niemand de asperges verkopen.


Vraag 5
B, aanbodfunctie, want:
Bij een stijgende prijs neemt ook het aanbod toe.
Voorbeeld: P = 1000 en P = 2000.
Q = 0,2 x 1000 - 30
Q = 170

Q = 0,2 x 2000 - 30
Q = 370

Q stijgt bij een stijgende P, dat is kenmerkend voor het aanbod.

Vraag 6
C. Bewering 1 is juist. Bewering 2 is onjuist, omdat de vraaglijn het verband weergeeft tussen de prijs en het aantal gevraagde (niet aangeboden) producten.

Vraag 7
C. De omzet (prijs x afzet) is 2.000 want:
Het aantal gevraagde/verkochte bomen bij een prijs van 20 is:
Q = -20 x 20 + 500 = 100 stuks
De prijs van een boom is 20, dus de omzet is 20 x 100 = 2.000

 

Vraag 8
D, want het gaat hier om een aanbod (het aanbod van koffie daalt).Bij een zelfde prijs worden er minder bonen aangeboden. BIjvoorbeeld: bij een prijs van 2 werden eerst 1000 koffiebonen verkocht.
Door de slechte oogst worden er bij een prijs van 2 maar 500 koffiebonene verkocht.
De aanbodlijn verschuift dus naar links (teken maar eens de lijn!)

 

Vraag 9
Hoeft niet

 

Vraag 10
C

Vraag 11
1. Oligopolie: bijvoorbeeld, cola en telefoons. Vaak dagelijks huishoudelijke dingen.
2. Volkomen concurrentie: bijvoorbeeld, komkommers en goud (producten zijn precies hetzelfde).
3. Monopolistische concurrrentie: bijvoorbeeld, spijkerbroeken: verschilt allemaal net iets van elkaar.
4. Monopolisch: bijvoorbeeld, NS (was vroeger, nu niet meer).

 

 

 

  • Het arrangement Thema: Marktvormen - kopie 1 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Rianne Groen
    Laatst gewijzigd
    2020-05-06 09:52:05
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Leerniveau
    VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO gemengde leerweg, 4;
    Leerinhoud en doelen
    Arbeid, productie en bedrijfsleven; Economie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content Economie. (2020).

    Thema: Marktvormen - vmbo-kgt34

    https://maken.wikiwijs.nl/98727/Thema__Marktvormen___vmbo_kgt34

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Marktvormen

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van