We gebruiken onze ruimte voor allerlei doeleinden: verkeer, landbouw, industrie, recreatie en natuurlijk ook om woningen neer te zetten. Verder moet er wat overblijven voor natuurgebieden. Deze opdracht gaat over de verdeling van de beschikbare ruimte in stedelijke gebieden en op het platteland in Nederland en Duitsland vanaf 1950. Nederlanders en Duitsers pakten dat op verschillende manieren aan.
Aan het eind van deze opdracht:
Kun je omschrijven welke veranderingen er in de landbouw hebben plaatsgevonden in Nederland en Duitsland na 1950.
Kun je omschrijven welke veranderingen er op het terrein van de huisvesting in Nederland en Duitsland na 1950 hebben plaatsgevonden.
Kun je omschrijven welke veranderingen er op het gebied van het verkeer in Nederland en Duitsland na 1950 hebben plaatsgevonden.
Kun je omschrijven welke veranderingen er in de recreatiesector hebben plaatsgevonden in Nederland en Duitsland na 1950.
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht maak je samen met enkele klasgenoten een presentatie over een van de vijf terreinen die in deze opdracht aan de orde komen: landbouw, huisvesting, recreatie, verkeer of natuur. Je laat daarin zien hoe Nederland en Duitsland de beschikbare ruimte hebben gebruikt en wat de eventuele verschillen in aanpak zijn geweest. Met de presentatie laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald.
Beoordeling
Jullie presenteren je werk aan de klas.
Bij de beoordeling let de docent op:
de inhoud: laat de presentatie zien dat je in grote lijnen begrepen hebt hoe in Nederland en Duitsland met de beschikbare ruimte is omgegaan en welke (verschillende) aanpak daarbij in beide landen is gehanteerd?
de vorm: is de presentatie duidelijk en goed te volgen en vormen de afbeeldingen die je gebruikt een goede aanvulling op je verhaal?
Werkwijze
Groepsgrootte
Stap 1 tot en met stap 5 doe je alleen.
Het eindproduct (stap 6) maak je samen met enkele klasgenoten.
Benodigdheden Een programma om een presentatie te maken.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 à 3 lesuren nodig.
Stap1
Gebruik van ruimte voor de landbouw
In Nederland waren landbouwbedrijven meestal niet erg groot en de meeste boerenbedrijven waren een familiebedrijf. Soms groeiden de bedrijven als de erfgenamen van twee families trouwden, in andere gevallen werd een bedrijf opgesplitst als de grond onder twee of meer erfgenamen moest worden verdeeld.
In bijna alle gevallen was de grond van de landbouwbedrijven versnipperd: hier een lap, daar een akker en ergens anders nog weer een weiland. Na de oorlog wordt er ook op dat terrein gereorganiseerd. De term die daarvoor gebruikt wordt, hoor je voorbijkomen in het eerste fragment van de film “Wederopbouw, een kansrijke erfenis”.
Video - Wederopbouw, een kansrijke erfenis - fragment 1:
De situatie in Duitsland was vergelijkbaar al was er misschien wat meer landbouwgrond in handen van adellijke families. Na de oorlog viel Duitsland in twee delen uiteen, de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) en de Duitse Democratische Republiek (DDR).
In de BRD veranderde in aanvang niet zoveel in de landbouwsector, maar in de DDR, opgericht in 1949, ging de landbouw flink op de schop. Daar werden vrijwel alle landbouwbedrijven samengevoegd tot grote landbouwbedrijven. Bedrijven tot 5.000 hectare groot. Deze grote staatslandbouwbedrijven werden ‘Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaften’ genoemd, wat zoveel betekent als collectieve of coöperatieve boerderijen.
Nadat de DDR in 1990 verenigd werd met West-Duitsland wilde men af van deze grote landbouwbedrijven. De grond ervan kon worden verdeeld onder de medewerkers, die zo de kans kregen voor zichzelf te beginnen. Maar de animo onder hen om als zelfstandige boer verder te gaan, was niet groot. Ze hadden ook niet allemaal de kennis en vaardigheden in huis om een landbouwbedrijf te leiden. Daardoor bleven sommige grote landbouwbedrijven uit de DDR-tijd bestaan en werden andere opgesplitst in kleinere boerenbedrijven.
Vragen
Waar of niet waar?
Ruilverkaveling is het samenvoegen van kleine landbouwbedrijven tot grotere.
In de voormalige DDR vind je nog steeds grote landbouwbedrijven.
Stap2
Gebruik van ruimte voor huisvesting
Kijk naar het tweede fragment uit de film “Wederopbouw, een kansrijke erfenis.
Toen de naoorlogse geboortegolf over was, groeide de bevolking minder snel en werden gezinnen gemiddeld kleiner. Omdat er in de landbouw steeds minder werk was, trokken veel plattelands¬bewoners naar (grote) steden om er een baan te zoeken in een kantoor of een fabriek. Voor hen werden veel nieuwe woningen gebouwd, nieuwe wijken aan de rand van de stad met flatgebouwen (zoals in de Bijlmermeer bij Amsterdam) en rijtjeshuizen. Deze nieuwe wijken hadden eigen winkels, scholen, speeltuintjes en andere voorzieningen
Naarmate de welvaart steeg, hadden steeds meer mensen geld om een auto aan te schaffen. Het had een beweging van de stad naar het platteland tot gevolg, naar dorpen of een kleinere stad in de buurt, of naar nieuwe buitenwijken met meer ruimte en groen. De auto maakte woon-werkverkeer mogelijk.
Ook Duitsland kende een grote woningnood. Veel huizen waren tijdens de oorlog vernield of beschadigd. En net als in Nederland was er sprake van een babyboom. Overal in Duitsland werden in hoog tempo woningen opgeknapt en nieuwe woningen gebouwd. Ook hier was er weer een verschil tussen de aanpak in de DDR en de BRD.
In de DDR werden natuurlijk zoveel mogelijk woningen hersteld, die tijdens de Tweede Wereldoorlog beschadigd waren. Daarnaast werd er veel nieuw gebouwd. De woningen werden geconcentreerd in nieuwe satellietsteden rond industriecentra. Het waren vooral geprefabriceerde flatgebouwen. De nieuwe flats waren comfortabeler dan de woonkazernes in oude industriesteden. De nieuwe woonwijken in satellietsteden hadden net als nieuwe woonwijken in Nederland allerlei voorzieningen zoals parken, kinderopvang, sportvoorzieningen en scholen. Allemaal op loopafstand. Toch hield de huisvesting in de DDR niet over. De mensen woonden vooral in gelijkvormige en vrij saaie woonwijken van niet al te hoge kwaliteit. De huren waren laag maar daardoor was er onvoldoende geld om de woningen goed te onderhouden. Ook de oude wijken in de binnensteden raakten langzaam in verval door achterstallig onderhoud.
In de BRD ging het herstel van woningen en de nieuwbouw voorspoedig omdat het met de economie goed ging. Het was de periode die bekendstaat als die van het Wirtschaftswunder. De Duitse economie draaide als nooit tevoren. Wel kreeg de BRD tussen 1950 en 1961 een stroom migranten uit de DDR te verwerken. Tegelijkertijd was er, net als in Nederland, sprake van een trek van platteland naar stad. Hoewel steeds meer West-Duitsers een auto konden betalen, was er later van een trek van de stad naar dorpen, kleinere steden en buitenwijken nauwelijks sprake.
Na 1990 ging de trek van platteland naar de steden door en breidden sommige steden zich uit. Ook werden in de voormalige DDR talloze woningen alsnog gerepareerd en werden oude binnensteden opgeknapt of gesloopt.
Vragen
Waar of niet waar?
In Nederland en Duitsland werden kort na de Tweede Wereldoorlog veel kinderen geboren.
In Nederland en Duitsland gingen veel mensen uit een grote stad in een dorp of kleine stad wonen.
Wie in de DDR zijn woningen wilde opknappen, kon makkelijk aan gereedschap en bouwmaterialen komen.
Stap3
Gebruik ruimte voor recreatie
We kregen in de loop van de vorige eeuw steeds meer vrije tijd. De werkdagen werden korter en het aantal vakantiedagen per jaar werd groter. Zelfs de zaterdag werd een vrije dag. Eerst alleen nog maar ’s middags, later helemaal. En deeltijdwerk deed zijn intrede.
Bovendien werden mensen gemiddeld steeds ouder en bleven ze langer gezond. De stijgende welvaart maakte bovendien dat er meer geld te besteden was. Kortom, er viel geld te verdienen aan vrije tijd en recreatie.
Kijk naar de film “Recht op vrije tijd” van SchoolTV.
Naast de bekende en populaire vrijetijdsbestedingen als ‘een dagje naar het strand’ of ‘de natuur in’ kwamen allerlei attracties en bestemmingen. Denk aan Madurodam (1952) of de Efteling (1952). Of aan campings en vakantieparken.
Ook in Duitsland, oost en west, trokken steeds meer mensen eropuit om zich te vermaken. West-Duitsers konden zelf uitmaken waar ze hun vakantie doorbrachten, in eigen land of erbuiten, al was een bezoek aan de DDR niet eenvoudig. Voor de bewoners van de DDR lag het wat anders. Zij konden hun vakantie doorbrengen in eigen land of in één van de andere ‘Oostbloklanden’.
Na de Duitse eenwording in 1990 verdween dat onderscheid. Delen van de voormalige DDR zijn in rap tempo geschikt gemaakt om grote hoeveelheden toeristen op te vangen en niet lang daarna was Mecklenburg-Vorpommern een belangrijke binnenlandse vakantiebestemming voor de Duitse burgers.
De Duitse bevolking blijft niet alleen in eigen land. Tijdens een Paasweekend bijvoorbeeld komen honderdduizenden Duitsers naar Nederland om het strand, de Keukenhof, een pretpark of een museum te bezoeken.
Vragen
Noem drie redenen waarom mensen in Duitsland en Nederland vanaf 1950 meer vrije tijd hebben.
Waarom kwam je in West-Duitsland bijna nooit toeristen uit de DDR tegen?
Stap4
Gebruik ruimte voor verkeer
Het verkeer heeft vanaf 1950 steeds meer beslag gelegd op de ruimte in Nederland: nieuwe snelwegen, nieuwe bruggen, spoorlijnen (zie kaart 62B - De ontwikkeling van het snelwegennet - in de 53e editie van de Bosatlas). Schiphol breidde uit en ook de haven van Rotterdam werd steeds groter. Op verschillende plaatsen in het land zijn kleinere vliegvelden aangelegd. De toename van het verkeer wordt grotendeels veroorzaakt door economische groei. Zakenverkeer en transport neemt sterk toe. Nederland is een distributieland geworden: import, export, doorvoer. De belangrijkste knooppunten zijn Schiphol en de Rotterdamse haven.
Kijk naar de video “De groei van de Rotterdamse haven” van SchoolTV.
Maar niet alleen het zakelijke verkeer is enorm gegroeid, ook het recreatieve verkeer. Kijk maar eens op Schiphol aan het begin van de zomervakantie. En tenslotte maakt het woon-werkverkeer een groot deel uit van de dagelijkse files. Het is heel gewoon om een flink stuk van je werk vandaan te wonen.
De verkeersdrukte is ook in Duitsland toegenomen in de loop van de vorige eeuw om dezelfde redenen sterk als in Nederland. Er was wel een onderscheid tussen de BRD en de DDR. De welvaart in de DDR was beduidend lager en veel minder mensen konden zich er een auto veroorloven. Had je eenmaal het geld bij elkaar gespaard, dan kwam je op een wachtlijst. De levertijd van een Trabant kon oplopen tot wel enkele jaren.
Een groot verschil tussen Nederland en Duitsland is de beschikbare ruimte. De aanleg van een extra snelweg of de verbreding van een bestaande levert in Nederland al snel discussie op omdat het ten koste gaat van de schaarse ruimte.
Vragen:
Waarom denk je dat de zomervakantie in Nederland niet overal op dezelfde dag begint en eindigt?
Waarom werd de Eerste Maasvlakte aangelegd?
En waarom de Tweede Maasvlakte?
Kijk naar Kaart 62A van de Bosatlas (53e editie). Waarom is de haven van Rotterdam zo geschikt voor transport van goederen naar Duitsland?
Stap5
Gebruik ruimte voor de natuur
Nederland is in het verleden vrij slordig omgegaan met de beschikbare natuur. De ruimte was nodig voor woningen, bedrijfsterreinen, wegen, spoorlijnen, enzovoort. Al werd er wel wat aan natuurbehoud gedaan. Nederland had twee nationale parken, in de jaren ’30 door particulieren opgezet, het Nationaal Park De Hoge Veluwe en het Nationaal Park Veluwezoom. Ook zijn er al heel lang verenigingen actief om landschappen te beschermen. Een voorbeeld daarvan is de Vereniging Natuurmonumenten die sinds 1906 bestaat en natuurgebieden in Nederland opkoopt of in beheer neemt.
In 1969 sloot Nederland zich aan bij The World Conservation Union (IUCN), een internationale organisatie die zich bezighoudt met bescherming van natuurgebieden. Sindsdien heeft de overheid steeds meer plekken aangewezen als nationaal park. Nederland heeft er inmiddels twintig.
Ook zonder de aanwijzing als nationaal park is het Nederlandse groen tegenwoordig wat veiliger. Neem het gebied tussen de grote steden in de Randstad, het Groene Hart, een gebied met plassen, weilanden, natuurgebieden en dorpen. In het Groene Hart mag alleen onder voorwaarden worden gebouwd. Daarnaast worden op verschillende plekken nieuwe natuurgebieden ingericht.
Ook in Duitsland stond vroeger de bescherming van de natuur niet bovenaan het lijstje, zeker niet in de DDR. In de DDR waren bijna alle meren en rivieren zwaar vervuild. Lozing van afval en bruinkool-gestookte elektriciteitscentrales waren de grote veroorzakers van de vervuiling. Na de opheffing van de DDR kreeg de natuur in de voormalige DDR de gelegenheid zich te herstellen.
In de BRD was men al eerder gealarmeerd. In de jaren ’80 stonden vooral de naaldbossen er slecht bij ten gevolge van de luchtverontreiniging. Verder is er jarenlang internationaal overleg geweest over maatregelen om de Rijn weer schoon te krijgen.
De scheiding tussen Oost- en West-Duitsland heeft voor de natuur een positief gevolg gehad. Aan de grens tussen de DDR en BRD ontstonden nieuwe natuurgebieden. Het waren stroken niemandsland waar niemand in mocht. De natuur had er vrij spel. De strook staat nu bekend als de Grüne Band.
Net als in Nederland werd het belang van natuurbescherming vanaf de jaren zestig en zeventig belangrijker en ook Duitsland sloot zich aan bij de IUCN. In 1970 werd het Beierse Woud aangewezen als nationaal park. Daarna volgden er nog veertien. In 1975 werd de Duitse vereniging voor milieu en natuurbescherming BUND opgericht. Net als de Vereniging Natuurmonumenten in Nederland beheert de BUND natuurgebieden. Nadat de DDR verenigd was met West-Duitsland, kocht de BUND stukje bij beetje de natuurgebieden in de Grüne Band op.
Vragen
Wat doen zowel de Vereniging Natuurmonumenten als BUND om de natuur te beschermen?
Wat hebben de Nederlandse en Duitse overheden gedaan om de natuur te beschermen?
Stap6
Extra opgaven Bevolking en ruimte
Voor je aan de afsluiting van deze opdracht begint,
maak je eerst de volgende toets.
Vergelijk, na het beantwoorden van de vragen, jouw antwoorden met de goede antwoorden.
Heb je vragen fout, zorg dan dat je begrijpt waarom je antwoord niet goed is.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Presentatie
We gebruiken de ruimte voor allerlei doeleinden, in Nederland zowel als in Duitsland. Op allerlei manieren wordt in de behoeften van mensen voorzien. Ruimte is onder meer gebruikt voor landbouw, huisvesting, recreatie, verkeer en natuur. Je hebt bij al deze zaken gezien dat Nederland en Duitsland soms dezelfde aanpak volgden om ruimte te gebruiken en soms een verschillende aanpak. Ruimtegebruik is altijd een voorwerp van discussie, je kunt de ruimte immers maar één keer benutten. Jullie verwerken de opgedane kennis in een presentatie. Niet alles, je werkt in een groepje aan één van de onderwerpen. Afhankelijk van de beschikbare tijd en de aanwezige deskundigheid kies je een presentatievorm. Het mag met pen, papier en printer (voor afbeeldingen), maar je kunt ook een PowerPointpresentatie maken, of een Prezi. Dan kun je ook videofragmenten verwerken. Je krijgt van je docent een onderwerp aangereikt. Daar ga je mee aan de slag.
Zoek er afbeeldingen bij om je betoog te ondersteunen en levendig te maken en gebruik begrippen en namen die bij het onderwerp horen als zoekterm. Als je het mondeling doet, spreek dan onderling af wie de teksten uitspreekt en wie de afbeeldingen laat zien.
Klaar?
Houd dan je presentatie.
Dit kun je op verschillende manieren doen. Kijk eens in de gereedschapskist voor inspritatie, of kijk hoe je kunt presenteren in de vorm van een Pecha Kucha!
Een Pecha Kucha is een presentatie die bestaat uit 20 slides. Voor iedere slide heb je 20 seconden de tijd om te presenteren, dus je verhaal duurt in totaal 6 minuten en 40 seconden.
Het arrangement Stad en platteland is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Gijs Labots
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2018-03-07 11:49:00
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Stad en platteland
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Extra opgaven Bevolking en ruimte
