Christendom in Europa

Christendom in Europa

Christendom in Europa

Leerdoelen + eindproduct

In het jaar 394 riep de Romeinse keizer Theodosius het christendom uit tot staatsgodsdienst in het Romeinse Rijk. Vanaf dat moment verspreidde het christendom zich snel over Europa. 
In deze opdracht staat die verspreiding van het christendom centraal.

Kijk naar de volgende video.
Was de rol van de christelijke kerk in de Middeleeuwen groot of klein?

Stap 1: Christendom

De Romeinse cultuur verspreidde zich over grote delen van Europa.
Het christelijke geloof verspreidde zich daardoor ook.
Dat gebeurde nadat de god van de christenen de oorspronkelijke Romeinse goden had verdrongen.

Onderworpen Keltische en Germaanse stammen kwamen via de Romeinen in contact met het nieuwe geloof. Toen het West-Romeinse Rijk ineenstortte, ging de verspreiding van het christendom gewoon door.
Koning Clovis was de eerste christelijke Frankische koning die daarvoor de basis legde.

Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis het volgende onderdeel:

KB: Christendom onder de Romeinen

Vragen:

  1. Welke Romeinse keizer was de eerste keizer die de christenen steunde?
    1. Constantijn
    2. Trajanus
  2. Hoe steunde Constantijn het christendom?
    1. Hij maakte een einde aan de christenvervolgingen en liet kerken bouwen.
    2. Hij zorgde ervoor dat het christendom de staatsgodsdienst werd en hij richtte kloosters op.
  3. Welke Romeinse keizer riep het christendom uit tot staatsgodsdienst?
    1. Theodosius
    2. Trajanus
  4. Waarom maakt deze Romeinse keizer het christendom tot staatsgodsdienst?
    1. Hij had een hekel aan heidenen (mensen die in meerdere goden geloven).
    2. Iedereen moest verplicht dezelfde godsdienst hebben. Dat versterkte de eenheid in zijn rijk.
  5. Van welke Germaanse stam was Clovis koning?
    1. Friezen
    2. Franken
  6. Welke belangrijke gebeurtenis vond in het jaar 800 plaats?
    1. Karel de Grote veroverde Engeland.
    2. Karel de Grote werd door de paus tot keizer gekroond.
  7. Waarom kroonde de paus Karel de Grote tot keizer?
    1. De paus bedankte Karel de Grote, want die had hem in Rome beschermd tegen vijanden.
    2. Karel de Grote wilde de paus in Rome aanvallen.
  8. Wat heeft de kroning tot keizer van Karel de Grote te maken met de verspreiding van het christendom?
    1. Door de kroning van Karel de Grote sloten de paus en de keizer een bondgenootschap.
    2. Door de kroning trok Karel de Grote ten strijde tegen legers in Spanje.
  9. Wat zijn missionarissen?
    1. Mensen die eropuit gestuurd werden om heidenen te bekeren.
    2. Mensen die belasting inden voor Karel de Grote.
  10. Hoe heet de belasting die Karel de Grote invoerde?
    1. Procent
    2. Tienden
  11. Wat voor soort belasting was het die Karel de Grote invoerde?
    1. Boeren moesten een tiende deel van hun oogst afstaan.
    2. Monniken moesten een tiende deel van de giften die ze kregen afstaan.

 

Stap 2: Verspreiding door kloosters

Bestudeer nu uit de Kennisbank geschiedenis het volgende onderdeel:

KB: Verspreiding Christendom door kloosters

Maak tijdens het lezen een lijstje met vijf begrippen uit dit onderdeel.
Vergelijk jouw lijstje met het lijstje van een klasgenoot.
Zijn er verschillen?

Kijk naar de woorden die wel op jouw lijstje staan, maar niet op het lijstje van je klasgenoot. Leg je klasgenoot uit waarom jij voor de begrippen op je lijstje hebt gekozen.

Natuurlijk laat je je klasgenoot ook uitleggen waarom hij voor woorden gekozen heeft die niet op jouw lijstje staan.

 

Stap 3: Alcuïnus

Bisschop Willibrordus (650-739) is een bekende missionaris.
Hij probeerde heidenen tot het christendom.
De Engelse monnik Alcuïnus schrijft omstreeks 790 over hem:

‘Toen deze eerbiedwaardige man eens op missiereis was, kwam hij bij een plaats die Walcheren heet. In de plaats stond nog een heiligdom van het oude bijgeloof.
Willibrordus sloeg het beeld in zijn vurige ijver kapot. De bewaker van het heiligdom zag dat en werd boos op Willibrordus. De bewaker sloeg met zijn zwaard op het hoofd van de heilige Willibrordus. Maar omdat God zijn dienaar beschermde, liep hij geen letsel op. De reisgenoten van Willibrordus wilden de bewaker met de dood te straffen. Maar Willibrordus vond dit niet nodig. Hij liet de bewaker gaan.’


Leg met behulp van de tekst uit dat het duidelijk is dat Alcuïnus hetzelfde geloof aanhangt als Willibrordus.

Stap 4A: Toets christendom in Europa

Je maakt de toets 'Christendom in Europa'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.

Klik op de knop 'Toets' om te beginnen:

 

Toets:Christendom in Europa

Stap 4B: Eindproduct

Eindproduct
Bekijk nu de volgende twee filmpjes op SchoolTV.

Video: Kloosterleven
Video: Zendingswerk en kerstening

Je sluit deze opdracht af met het schrijven van een kort verhaal met als titel 'Kloosters in de Middeleeuwen'.
In dat verhaal vertel je in ieder geval:

  • wat een klooster is.
  • welke rol de kloosters speelden bij de verspreiding van het christendom in Europa.
  • hoe het leven in een klooster eruitzag.

De informatie voor het schrijven van je verhaal kun je halen uit de Kennisbank Geschiedenis en de filmpjes die je hebt gezien. Je kunt natuurlijk ook op internet op zoek gaan naar extra informatie.

Laat je verhaal lezen door een klasgenoot. Vraag om commentaar.
Lees ook het verhaal van je klasgenoot.
Geef op een goede manier feedback.
Verwerk het commentaar van je klasgenoot in het verhaal.

Beoordeling
Laat het verhaal vervolgens beoordelen door je docent.
Je krijgt een goede beoordeling voor je verhaal als in je verhaal duidelijk wordt:

  • wat een klooster is.
  • welke rol de kloosters speelden bij de verspreiding van het christendom in Europa.
  • hoe het leven in een klooster eruitzag.
  • Minimaal 400 woorden en maximaal 600 woorden heeft

Klaar? Lever je verhaal in bij je docent.

Begrippenlijst

Verspreiding van de islam

Leerdoelen + eindproduct

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

  • uitleggen hoe de islam is ontstaan.
  • beschrijven hoe de islam zich heeft verspreid.

 

Stap 1: De islam

De islam is één van de belangrijkste godsdiensten ter wereld.
Bestudeer de twee Kennisbanken over de islam.

KB: Ontstaan en verspreiding van de islam
KB: Uitbreiding van de islam

Vragen:

  1. In welke eeuw is de islam onstaan?
    1. 1e eeuw
    2. 7e eeuw
  2. Met welke twee wereldgodsdiensten heeft de Islam de overeenkomst dat men gelooft dat er één god is?
    1. Jodendom en boeddhisme
    2. Christendom en jodendom
  3. Waar of niet waar?
    De god van de islam heet Allah.
    1. Waar
    2. Niet waar
  4. Waar of niet waar?
    Mekka was vóór het ontstaan van de islam al een belangrijke religieuze stad.
    1. Waar
    2. Niet waar
  5. Hoe heet het zwarte, vierkante bouwwerk in Mekka dat door islamieten wordt aanbeden?
    1. Ka'aba
    2. Zwarte meteoriet
  6. Hoe heten de regels waaraan alle moslims zich moeten houden?
    1. de Oemma
    2. de Sharia
  7. Wat wordt bedoeld met de Oemma?
    1. Een wereldwijde gemeenschap van moslims die elkaar moeten helpen.
    2. De strijd van moslims tegen de niet-moslims.
  8. Waar of niet waar?
    De islamitische jaartelling begint bij de geboorte van Mohammed.
    1. Waar
    2. Niet waar
  9. Na de dood van Mohammed is een broederstrijd ontstaan tussen twee groepen moslims. Hoe heten die twee groepen moslims?
    1. Soennieten en Sjiieten
    2. Kaliefen en Oemma's
  10. Wat is een andere term voor de 'heilige oorlog'?
    1. de Sharia
    2. de Jihad
  11. In welke Franse stad werden de strijders van de Islam in 732 tegengehouden?
    1. Poitiers
    2. Parijs

 

Stap 2: Profeet

In 610 werd Mohammed tot profeet geroepen.
Lees de gebeurtenissen hieronder door.
Ze staan nog niet in de goede volgorde.

Zet de gebeurtenissen in de juiste volgorde.

  1. Mohammed wordt profeet.
  2. Mohammed schrijft Gods boodschap op.
  3. Mohammed wordt bezocht door de Engel Gabriël.
  4. Mohammed verspreidt de boodschap van God onder de Arabieren.
  5. De engel roept Mohammed op om de boodschap van God te gaan verspreiden.

Goede volgorde: ... - ... - ... - ... - ...

Vergelijk je antwoord met het antwoord van een klasgenoot.

Stap 3: Abu Bakr

Abu Bakr
Abu Bakr was de eerste kalief na de dood van de profeet Mohammed. Hij werd in de Islamitische wereld beroemd vanwege drie feiten: zijn oorlog tegen de ongelovigen, de verovering van Syrië en Irak en vooral vanwege het feit dat hij de Koran liet vastleggen.
 

Vrij vertaald uit een historische bron:
'Toen Abu Bakr had afgerekend met de ongelovige Arabieren, besloot hij zijn troepen tegen Syrië en Irak te richten. Ook daar wilde hij het nieuwe geloof te brengen.
Hij riep het volk van Mekka op en maakte hen enthousiast voor een strijd (jihad) tegen de christenen. De strijders zouden een deel van de buit krijgen die ze op de christenen zouden veroveren.'


In welke tijd speelden de gebeurtenissen die in de bron beschreven worden?

  1. tussen 200 en 300
  2. tussen 600 en 700
  3. tussen 1100 en 1200
  4. tussen 1500 en 1600

Stap 4: Eindproduct

Als eindproduct maak je een tijdlijn. Hieronder zie je 7 jaartallen en gebeurtenissen die iets zeggen over het ontstaan en de verspreiding van de islam. Zet de jaartallen in een tijdbalk. Zet de gebeurtenissen bij het juiste jaartal.
Je mag de jaartallen opzoeken in de tekst van de opdracht.
Jaartallen: 570 - 610 - 622 - 632 (2x) - 661 - 732

  • Geboorte van Mohammed.
  • Slag bij Poitiers in Frankrijk.
  • Begin islamitische jaartelling.
  • Aboe Bakr (Soenniet) leider van de Oemma.
  • Mohammed sterft.
  • Ali ibn Ali Talib (Sjiiet) leider van de Oemma.
  • Mohammed wordt profeet.

Beoordeling
Laat je tijdlijn beoordelen door je docent.
Je docent kijkt naar:

  • de inhoud: staan alle genoemde gebeurtenissen achter het juiste jaartal op de tijdbalk?
  • de vorm: is je tijdbalk netjes verzorgd?

Tijdlijn maken

Een tijdlijn of tijdbalk geeft je een helder overzicht van verschillende gebeurtenissen over een bepaalde periode heen.

 

Begrippenlijst

Kenmerken islam

Leerdoelen+eindproduct

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

  • beschrijven waar de vijf zuilen van de islam voor staan.

 

Stap 1: Zuil 1: Geloofsbelijdenis

Het belangrijkste onderdeel van het islamitische geloof is
de geloofsbelijdenis: het gebed. In het Arabisch wordt dit de sjahada genoemd.

Tijdens dit gebed wordt in het Arabisch gezegd:
‘"Er is geen god buiten Allah en Mohammed is zijn profeet’".
Dit staat ook in de Koran.

Beantwoord de volgende twee vragen:

  1. Wat is het Arabische woord voor geloofsbelijdenis?
    1. Sjahada.
    2. Saum.
  2. Wat zeggen de moslims bij hun geloofsbelijdenis?
    1. "God wordt Allah genoemd of Mohammed".
    2. "Er is geen god buiten Allah en Mohammed is zijn profeet".

Stap 2: Zuil 2: Bidden

In islamitische landen klinkt vijf keer per dag de oproep tot gebed.
Het Arabische woord voor bidden is salaat (dit betekent oproep).

Wassen
Voor het bidden wassen moslims hun gezicht, handen en voeten.
Ook de plek waar ze bidden moet schoon zijn.

Mekka
Tijdens het bidden richten ze hun gezicht naar Mekka.

Mekka is een stad in het land Saoedi-Arabië, op het Arabisch schiereiland.

Voor moslims is Mekka de heiligste stad.
Het is de geboorteplaats van de profeet Mohammed.
In Mekka staat ook de Kaäba, een groot zwart gebouw waar moslims naartoe bidden.

Moslims over de hele wereld bidden in de richting van Mekka, waar ze ook zijn.

Moskee
Het gebedshuis van moslims heet een moskee.
Mannen buigen tijdens het bidden.

In het filmpje zie je hoe een moskee eruitziet. En ook wat de regels zijn in de moskee.
Wat valt jou op?

 

Filmpje: De moskee

Stap 3: Zuil 3: Geven van aalmoezen

Iedere moslim is verplicht de armen in de gemeenschap met geld te steunen (zakaat).
In de Koran staat niet hoeveel geld een moslim moet geven.
In de wetgeving is later vastgelegd dat het 2,5% van het jaarinkomen moet zijn.
Het is een soort belasting.

Mohammed groeide op in een gebied waar de mensen niet goed voor elkaar zorgden. Hij dacht dat dat kwam doordat de mensen in meerdere goden geloofden. Tijdens zijn reizen zag hij dat Joden en Christenen wel beter voor elkaar zorgden. Zijn belangrijkste boodschappen waren dan ook: geloof in één god en zorg voor de armen in de gemeenschap.

Beantwoord de volgende twee vragen.

  1. Met hoeveel procent van hun inkomen moeten moslims de armen steunen?
  2. Hoe is Mohammed op het idee van de zakaat gekomen?

Heb je dezelfde antwoorden als je buurman/buurvrouw?

Stap 4: Zuil 4: Vasten

Ramadan is de maand waarin moslims vasten (saum).
Het is de negende maand in de islamitische kalender.
Bekijk het filmpje over hoe het is om te vasten.
Wat is voor de moslims in de video zo moeilijk aan het vasten?
Bekijk ook de cliphanger over de ramadan.
Maak na het kijken de sleepoefening.

 

Toets:Zuil 4: Vasten – Saum

Stap 5: Zuil 5: Bedevaart naar Mekka

Iedere gezonde moslim die genoeg geld heeft, is verplicht om één keer in zijn leven op bedevaart naar Mekka te gaan.
In Mekka staat de Ka'aba. Dat is het belangrijke heiligdom van de moslims.

In het Arabisch wordt de bedevaart hadj genoemd.
De hadj duurt slechts vijf dagen.
Tijdens die dagen is het heel erg druk in Mekka.
Zó druk dat er soms mensen in de menigte vertrapt worden.

Waar of niet waar?

  1. Voor moslims die niet genoeg geld hebben, is de bedevaart naar Mekka geen verplichting.
  2. Door de hadj is het altijd erg druk in Mekka.

Stap 6: Toets Kenmerken islam

Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Kenmerken islam'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.

Klik op de knop 'Toets' om te beginnen:

 

Toets:Kenmerken islam

Stap 7: Eindproduct

Eindproduct
Je houdt een interview met iemand die gelooft in de Islam. Schrijf de volgende vragen op papier. Laat wat ruimte ertussen voor het antwoord.

  1. Kun je de vijf zuilen van de Islam opnoemen?
  2. Kun je vertellen welke dingen jij doet tijdens een gebedsdienst in de Moskee?
  3. Doe je mee aan de Ramadan? Wat betekent de Ramadan voor jou?
  4. Vier je het Suikerfeest? Help je zelf mee met de voorbereidingen?
    Waarmee help je?

Verzin zelf ook nog twee vragen over de zuilen van de Islam. Stel de vragen. Schrijf de antwoorden tijdens het interview kort en duidelijk op.

Beoordeling
Laat je eindproduct beoordelen door je docent.
De leraar zal bij de beoordeling letten op de volgende punten:

  • Heb je alle vragen gesteld?
  • Heb je zelf ook één of twee vragen verzonnen?
  • Zijn de antwoorden kort en duidelijk opgeschreven?
  • Ziet het eindproduct er verzorgd uit?

Klaar? Controleer je eindproduct nog een keer. Lever je eindproduct in.

Interview afnemen

Je bevraagt een ander over een bepaald onderwerp.

 

Begrippenlijst

Islam
In de 7e eeuw ontstond een nieuwe godsdienst: de islam. De islam werd naast het joden- en christendom de derde godsdienst die werd gekenmerkt door het geloof in één god.		 Mohammed
Mohammed is een koopman uit Mekka. Een engel vertelde hem dat hij de profeet was van 'Allah' (god).
De engel gaf hem de opdracht om de nieuwe godsdienst, de islam, te verspreiden.
Jihad
Heilige oorlog om de islam te verspreiden.		 Mekka
Mekka is de plaats waar de islam ontstond.
Koran
Koran is het heilige boek van de islam. Hierin staan de leefregels van het geloof.		 Verspreiding van de islam
In de achtste eeuw ontstond een groot Arabisch rijk met als godsdienst de islam. Het Midden-Oosten, de noordkust van Afrika en Spanje hoorden bij dat Arabische rijk.

 

 

 

 

 

 

  • Het arrangement Christendom in Europa is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Mens en Maatschappij GG
    Laatst gewijzigd
    2025-08-21 12:40:06
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Leerniveau
    VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 1;
    Leerinhoud en doelen
    Mens en maatschappij;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content Geschiedenis. (2025).

    Christendom in Europa - vmbo12

    https://maken.wikiwijs.nl/98913/Christendom_in_Europa___vmbo12

    VO-content Geschiedenis. (2025).

    Kenmerken islam - vmbo12

    https://maken.wikiwijs.nl/98915/Kenmerken_islam___vmbo12

    VO-content Geschiedenis. (2025).

    Verspreiding van de islam - vmbo12

    https://maken.wikiwijs.nl/98914/Verspreiding_van_de_islam___vmbo12

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Christendom in Europa

    Zuil 4: Vasten – Saum

    Kenmerken islam

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van