Perestrojka: economische hervormingen
In een communistische staat zijn de productiemiddelen, dat zijn de bedrijven, fabrieken en boerderijen, in handen van de arbeiders. De regering beheert die productiemiddelen namens de arbeiders.
Het doel van bedrijven en fabrieken in een communistisch land is niet het maken van winst, maar om te produceren naar behoefte en de gemeenschappelijke eigendommen eerlijk te verdelen. De behoefte van de consumenten en de prijzen van de producten worden niet bepaald door de markt (van vraag en aanbod), maar door de overheid.
In de Sovjet-Unie stelde de regering zogenaamde vijfjarenplannen vast: de economische doelstellingen voor de komende vijf jaar. De doelen uit die vijfjarenplannen werden vaak niet gehaald. Het ging steeds slechter met de economie in de Sovjet-Unie.
Om te voorkomen dat de economie volledig vast zou lopen, begon Michail Gorbatsjov, de secretaris-generaal van de communistische partij en leider van de Sovjet-Unie, in 1985 met een reeks economische hervormingen. Hij gebruikte daar de term ‘perestrojka’ voor. Perestrojka zou je kunnen vertalen als herstructurering, verandering of revolutie.
Gorbatsjov ’s doel was het verbeteren van het communistische systeem.
Door zijn perestrojka mochten bedrijven producten maken en verkopen die beter aansloten bij wat de Russische consumenten wilden hebben. Bedrijven kregen meer vrijheid voor nieuwe ideeën en hoefden zich niet meer tot in detail te houden aan de vijfjarenplannen. Bedrijven mochten ook samenwerken met buitenlandse partners.
De perestrojka wordt door de meeste deskundigen als mislukt gezien. Veel plannen zijn nooit uitgevoerd. De investeringen gingen omlaag, het machinepark verouderde waardoor fabrieken vaak stil kwamen te staan en het platteland liep leeg. De Russische consumenten werden steeds ontevredener.
Glasnost
Glasnost: politieke openheid
Gorbachov wilde niet alleen de economie hervormen, maar ook de politiek. Michael Gorbatsjov gebruikte daar vooral de term ‘glasnost’ voor: openheid. Naast glasnost sprak hij ook over ‘demokratizatsiya’, democratisering. Daarmee bedoelde hij dat de Russische kiezers uit meerdere kandidaten konden kiezen voor de gemeenteraden en het parlement. Al deze kandidaten moesten natuurlijk wel lid zijn van de communistische partij.
In eigen land liep de openheid niet helemaal zoals Gorbatsjov gedacht had.
De mensen mochten vrij over de Russische samenleving spreken zonder bang te zijn om gearresteerd te worden. Er verschenen nieuwe kranten en tijdschriften. Op de radio en op de televisie praatten voor- en tegenstanders openlijk over het communisme. Dat alles tot tevredenheid van Gorbatsjov. Maar er ontstonden ook nieuwe politieke partijen en zij wilden van artikel 6 van de grondwet af: daarin stond dat de Communistische Partij de leidende partij in de Sovjet-Unie was. Gorbatsjov hield vast aan dat beruchte artikel van de grondwet.Ook diverse deelrepublieken (zoals Armenië en Oekraïne), met inwoners van niet-Russische afkomst, eisten hun rechten op. Zij wilden onafhankelijkheid en dat verzwakte de eenheid van de Sovjet-Unie. Ook in Oost-Duitsland werd het onrustig.
Gorbachov in Oost-Duitsland
Afbeelding 1:
Michael Gorbachov (l) en Erich Honecker (r)
Gorbachov in Oost-Duitsland
De hervormingen van Sovjet-leider Michael Gorbachov hadden ook gevolgen voor bondgenoten en satellietstaten van de Sovjet-Unie. Een van die satellietstaten was Duitse Democratische Republiek (DDR), de officiële naam voor Oost-Duitsland. Gorbachov was eregast in Oost-Duitsland tijdens de viering van de veertigste verjaardag van het land op 9 oktober 1989. Burgers van Oost-Duitsland wisten van de hervormingen van Gorbachov en hoopten dat hij ervoor zou zorgen dat de Oost-Duitse leider Erich Honecker ook meer vrijheden in Oost-Duitsland zou toestaan. Vanuit de menigte op de feestdag riepen sommige burgers daarom ‘Gorbi, help ons’.
Gorbachov was wel voor meer vrijheden voor Oost-Duitse burgers, maar Erich Honecker moest er niets van weten. Ondertussen kwamen er steeds meer protesten van Oost-Duitse burgers. De Sovjet-Unie greep niet in om Erich Honecker te helpen, zoals ze dat eerder wel gedaan heeft in bondgenoten en satellietstaten. Gorbachov gaf de legerleiders van de in Oost-Duitsland gelegerde Sovjet-soldaten het bevel om niet in te grijpen tegen de bevolking van Oost-Duitsland.
Afbeelding 2: Burgers na de val van de
Berlijnse Muur november 1989.
Precies een maand na het feest liep het mis. Een hoge ambtenaar van de Oost-Duitse regering kondigde op TV aan dat het weer mogelijk zou worden voor Oost-Duitse burgers om naar West-Duitsland te reizen. Door een misverstand zei de ambtenaar dat burgers per direct vrij zouden kunnen reizen. De
Dit was groot nieuws, omdat de grens tussen de DDR en BRD (Bundesrepubliek Duitsland) door Oost-Duitsland streng bewaakt werd. De Berlijnse Muur verhinderde al 28 jaar dat mensen van het oosten naar de BRD konden reizen. Burgers in Oost-Berlijn waren nieuwsgierig en ongeduldig, zou het echt zo zijn dat zij opeens vrij naar West-Berlijn kunnen lopen? Zo verzamelde zich een gigantische menigte bij de Berlijnse Muur. De grenswachten wisten van niets. Zij probeerden de menigte niet tegen te houden waardoor mensen vrij konden oversteken naar West-Duitsland. Dit betekende het einde van de Berlijnse Muur en later ook van de Duitse Democratische Republiek.
De volgende afbeeldingen op deze pagina’s hebben speciale licenties:
Het arrangement Glasnost en Perestrojka is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Auteur Kunskapsskolan
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2017-11-20 11:52:34
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC-BY SA licentie.
https://maken.wikiwijs.nl/89678/Glasnost_perestrojka_vmbo_kgt34
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC-BY SA licentie.
https://maken.wikiwijs.nl/89678/Glasnost_perestrojka_vmbo_kgt34
