Eerste Wereldoorlog
Aanleiding en oorzaken
Oorzaken WO1
Leerdoelen
In 1914 breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Deze oorlog komt niet uit de lucht vallen. Er zijn tal van zaken die uiteindelijk tot de oorlog hebben geleid. In deze opdracht zie je waarom de oorlog bijna niet te voorkomen was.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
- Vertellen hoe de Eerste Wereldoorlog oorspronkelijk werd genoemd.
- Uitleggen wat de oorzaken zijn geweest van het uitbreken van de oorlog.
- Toelichten dat Europa verdeeld was in twee militaire bondgenootschappen.
- Vertellen welk concreet voorval de oorlog in gang heeft gezet.
- Vertellen wat het geheime genootschap ‘De Zwarte Hand’ was.
- Uitleggen welke doelen "De Zwarte Hand" nastreefde.
Eindproduct-Beoordeling
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht schrijf je samen met een klasgenoot twee tweets. Met die tweets belicht je de directe aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog vanuit twee verschillende standpunten. Daarmee laten jullie zien dat de leerdoelen zijn behaald.
Beoordeling
De tweets laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
- De inhoud: belichten de tweets verschillende standpunten over het begin van de oorlog?
- De vorm: zijn de tweets met zorg geschreven?
- Taalfouten: bevatten de antwoorden in de stappen 1-4 en de tweets niet te veel taalfouten?
Werkwijze
Activiteiten
| Stap |
Groepsgrootte |
Activiteit |
| Stap 1 |
Alleen |
Tekst lezen over de belangrijkste oorzaken van de Eerste Wereldoorlog. |
| Stap 2 |
Alleen |
Tekst lezen over militaire bondgenootschappen rond 1914. |
| Stap 3 |
Alleen |
Tekst lezen over het geheime genootschap "De Zwarte Hand". |
| Stap 4 |
Alleen |
Tekst lezen over de directe aanleiding van het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog. |
| Stap 5 |
Alleen |
Twee twitterberichten schrijven waarin je de directe aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog vanuit twee verschillende standpunten belicht. |
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Stap 1
Vooraf
In 1914 ontbrandde een oorlog waarbij tientallen landen betrokken werden en die miljoenen mensen het leven kostte. In veel landen heet deze oorlog nog steeds de Grote Oorlog, the Great War of la Grande Guerre. Wij kennen het vooral als de Eerste Wereldoorlog.
De oorlog kwam niet uit de lucht vallen. Verschillende gebeurtenissen hebben aan het uitbreken ervan bijgedragen. Soms al ver voor 1914. We zetten de belangrijkste oorzaken op een rij.
 In 1521 trouwde Anna van Bohemen met Ferdinand I van Oostenrijk. Anna was de dochter van de koning van Bohemen en Hongarije. Ferdinand was de eerste keizer van Oostenrijk. Toen de vader van Anna in 1526 stierf, kreeg Ferdinand Hongarije erbij. Er ontstond een dubbelmonarchie, waarbij de Oostenrijkers en Hongaren op gelijke voet stonden. Andere volken binnen het rijk, zoals Tsjechen, Polen, Oekraïners en Slovenen, werden als tweederangsburgers gezien.
De Dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije was in de loop der eeuwen weliswaar steeds zwakker geworden, maar om te laten zien dat ze nog steeds meetelde, veroverde Oostenrijk-Hongarije in 1908 Bosnië en Herzegovina.
Andere grote rijken in die tijd waren het Duitse Rijk, het Keizerrijk Rusland, het Ottomaanse Rijk en het Britse Rijk. Verder werden ook Frankrijk en Italië als grootmachten gezien. |
Alle grote rijken en grootmachten in Europa waren bezig om hun legers te versterken. Overal, maar vooral in Duitsland, werd er een sterke oorlogsindustrie opgebouwd. Alle landen bekeken elkaar intussen met groot wantrouwen en tussen Frankrijk en Duitsland was er sprake van een regelrechte vijandschap.
Reden daarvan was de oorlog van 1870. Toen verloor Frankrijk Elzas-Lotharingen aan Duitsland en de Fransen wilden dat gebied terug hebben.
Aan het begin van de 20e eeuw liepen de spanningen tussen de landen in heel Europa hoog op. |
Vraag:
Volgens sommigen was de Grote Oorlog mede mogelijk door de Industriële Revolutie. Kun je bedenken op welke manier de Industriële Revolutie aan de oorlog heeft bijgedragen?
Stap 2
Bondgenootschappen
Uit wantrouwen en bezorgdheid over elkaars militaire versterking zochten de landen steun en richtten ze militaire bondgenootschappen op.
Vlak voor de Grote Oorlog vormden de Dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije, het Duitse Rijk en Italië samen de ‘Centrale Mogendheden’ of ‘Centralen’. Na het aanbreken van de oorlog sloten het Ottomaanse Rijk en Bulgarije zich hierbij aan.
De tegenstanders van het machtige Duitse Rijk vormden in 1907 een alliantie onder de naam ‘Triple Entente’. Deelnemers aan die alliantie waren het Britse Rijk, Frankrijk en het Russische Rijk. In 1915 liep Italië over van de Centralen naar de Triple Entente. Montenegro en Servië sloten zich aan bij het Russische Rijk. Hun inwoners voelden zich het meeste bij de Russen thuis, omdat ze tot dezelfde taalgroep (Slavische talen) behoorden.
De kern van elk militaire bondgenootschap is de afspraak dat een aanval op één van de leden een aanval is op allen. Wordt een deelnemer van een bondgenootschap aangevallen, dan zijn de anderen verplicht om hulp te bieden. De beide bondgenootschappen waren op de hoogte van elkaars afspraken. De spanningen in Europa werden veroorzaakt door de strijd om de koloniën of overzeese gebiedsdelen. Alle grootmachten in Europa zochten afzetmarkten voor hun producten en leveranciers van grondstoffen. Duitsland probeerde in die periode zich als een wereldmacht te laten gelden en daar werden verschillende Europese machten nerveus van. De situatie was behoorlijk explosief en het wachten was op iemand die de lont in het kruitvat zou steken . . . .
Vraag:
Volgens velen was de oorlog nooit een Grote Oorlog geworden zonder de verschillende bondgenootschappen. Kun je bedenken waar die redenering vandaan komt?
Stap 3
De Zwarte Hand
Gavrilo Princip was een Bosniër en hij was lid van het Bosnisch-Servische geheime genootschap ‘De Zwarte Hand’. Doel van de ‘De Zwarte Hand’ was de bevrijding van Bosnië en Herzegovina van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en aansluiting van Bosnië en Herzegovina bij Servië.
Op 28 juni 1914 kwam aartshertog Franz Ferdinand, de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije, naar Sarajevo in Bosnië en Herzegovina. De leden van de ‘Zwarte Hand’ zagen dat als een provocatie want die dag gold als een nationale feestdag in buurland Servië. Zeven leden van dit geheime genootschap kwamen naar Sarajevo met als doel de aartshertog tijdens diens bezoek te doden.
De aanslag was nogal knullig georganiseerd, maar door een toeval kreeg Princip de kans om zijn aartsvijand dood te schieten.
De NOS heeft een reconstructie van die fatale dag gemaakt.
Ga daarvoor naar www.nos.nl .
Na de aanslag werd Princip meteen opgepakt en veroordeeld tot 20 jaar gevangenis. Het was de maximale straf voor iemand van nog maar 19 jaar oud. Princip overleed enkele jaren later in gevangenschap aan tuberculose.
Voor de Oostenrijkers is Gavrilo Princip een terrorist, voor de Bosnische Serviërs een nationale held. Bij de herdenking in 2014, honderd jaar na de aanslag, kreeg hij in Sarajevo een standbeeld.
Vragen:
- Gavrilo Princip krijgt door een toeval de kans om aartshertog Franz Ferdinand dood te schieten. Welk toeval is dat? En door welke twee verkeerde beslissingen werd de aanslag mogelijk gemaakt?
- Vind je dat Princip terecht of onterecht een standbeeld heeft gekregen?
Stap 4
Het lont in het kruitvat
Na de aanslag leek er voor de buitenwereld niet zo veel te gebeuren, maar achter de schermen was er veel diplomatiek verkeer. Inmiddels was bekend dat de aanslag was uitgevoerd door leden van het Bosnisch-Servische genootschap. Oostenrijk-Hongarije eiste dat de zaak tot de bodem werd uitgezocht en dat Oostenrijkse politieagenten onderzoek mochten doen in Servië. Servië wilde wel meewerken, maar agenten van een ander land toelaten ging net een stap te ver. Servië kondigde een mobilisatie (het klaar maken voor de oorlog) van zijn leger aan. Er ontstond een waar sneeuwbaleffect.
- 25 juli: Oostenrijk-Hongarije kondigt een gedeeltelijke mobilisatie aan.
- 25 juli: Rusland geeft aan Servië militair te zullen steunen.
- 27 juli: Rusland kondigt een gedeeltelijke mobilisatie aan.
- 28 juli: Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië, omdat het geen Oostenrijkse agenten naar Servië mag sturen om de aanslag van de Zwarte Hand te onderzoeken. Deze verklaring wordt gezien als het begin van de Eerste Wereldoorlog.
- 29 juli: Oostenrijk-Hongarije beschiet Belgrado, de hoofdstad van Servië.
- 30 juli: Oostenrijk-Hongarije kondigt een algehele mobilisatie aan.
- 30 juli: Rusland kondigt een algehele mobilisatie aan.
- 31 juli: Duitsland eist dat de Russen hun mobilisatie intrekken. Rusland reageert niet.
- 1 augustus: Duitsland verklaart Rusland de oorlog.
- 1 augustus: Frankrijk is door een militair verdrag verplicht om Rusland bij te staan en kondigt de mobilisatie aan.
- 1 augustus: Duitsland bezet Luxemburg.
- 2 augustus: Duitsland eist vrije toegang in België om zo Frankrijk vanuit het noorden te kunnen aanvallen. België weigert. Duitsland verklaart België de oorlog.
- 3 augustus: Duitsland verklaart Frankrijk de oorlog.
- 4 augustus: Duitsland trekt België binnen.
- 4 augustus: Het Britse Rijk verklaart Duitsland de oorlog, omdat de Britten aan België de neutraliteit hebben gegarandeerd.
|
Vraag:
Officieel begon de Grote Oorlog op 28 juli 1914, na de oorlogsverklaring van Oostenrijk-Hongarije aan Servië. Wat is een groot nadeel van een oorlogsverklaring en een reden waarom sindsdien oorlogsverklaringen vrijwel nooit meer voorkomen?
Stap 5
Eindproduct: De oorlog in 140 tekens
Stel, Twitter was niet pas in 2006, maar al in 1906 ontstaan. Dan was waarschijnlijk al snel het volgende bericht verschenen:
Je bent op die dag toevallig aanwezig in de Franz-Josephstraat in Sarajevo. Voor je ogen speelt zich de aanslag en de arrestatie van de dader af.
Beschrijf de gebeurtenis in een tweet alsof je een meegereisde Oostenrijkse journalist bent.
Beschrijf de gebeurtenis nog een keer in een tweet, maar nu door de ogen van een lid van de Zwarte Hand.
Begrippenlijst
De Grote Oorlog
De Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918). |
De Eerste Wereldoorlog
De oorlog van 1914 - 1918 waarbij veel landen betrokken waren, vandaar de term "wereldoorlog", die men voor de eerste keer gebruikte. |
Dubbelmonarchie
Twee afzonderlijke koninkrijken die worden geregeerd door dezelfde vorst. De term wordt meestal gebruikt voor de monarchie Oostenrijk-Hongarije, waarbij de keizer van Oostenrijk, Franz Ferdinand (1863-1914), tevens koning van Hongarije was. |
(Militair) Bondgenootschap
Samenwerkingsverband tussen landen op militair gebied, om elkaar te steunen in de strijd. |
Centrale Mogendheden
Het Duitse Rijk, de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije en Italië vormen in de Eerste Wereldoorlog samen de Centrale Mogendheden. |
Triple Entente
Militair verbond dat in 1907 gesloten werd tussen het Britse Rijk, Frankrijk en het Russische Rijk. In 1915 loopt Italië over van de Centrale Mogendheden naar de Triple Entente. |
Introductie WOII
