Een ongeluk met badeendjes heeft de kennis over zeestromen enorm geholpen. Deze opdracht gaat over wetmatigheden en vaste patronen in het oceaanwater.
Na deze opdracht weten jullie ook waarom de warme Golfstroom zo belangrijk is voor het weer en het klimaat in Nederland.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Wat zijn zeestromen en hoe ingewikkeld is hun route?
Deelvragen
Waarom spreken we van koude en van warme zeestromen en welke factoren bepalen of een zeestroom warm of koud wordt?
Waarom is het bij de ene stad aan de kust 's winters veel kouder dan bij een andere stad aan de kust op ongeveer dezelfde breedtegraad aan de andere kant van de oceaan?
Begrippen
Zeestromen
Koude zeestroom
Warme zeestroom
Golfstroom
Driftstromen
Compensatiestromen
Gradiëntstroom
Oceanische circulatie
Thermohaliene circulatie
Diepwaterpomp
Wat ga je doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap 1
Door het spoor van badeendjes te volgen, kon worden onderzocht waarom de eendjes zich zowel in noordelijke als in zuidelijke richting over de oceaan verspreidden. Bekijk ook een animatie over hoe complex de zeestromen zich over de aarde verdelen.
Stap 2
Het patroon van zeestromen wordt door wind, temperatuur en zoutgehalte bepaald. De thermohaliene circulatie heeft wel iets weg van een transportband. Je bekijkt video's en afbeeldingen en maakt een oefening.
Stap 3
Barcelona en New York liggen op dezelfde breedtegraad, maar hebben een verschillend klimaat. Hoe dat zit, lees je in deze stap.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk je omschrijvingen met die van een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Maak een radiocommercial over oceanologie.
Examenvragen
Oefen met de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is ongeveer 2 SLU.
Aan de slag
Stap 1: Moby Duck
In 1992 sloeg een container met badeendjes, bevers, schildpadden en kikkers, onderweg van Hongkong naar de Verenigde Staten, overboord. Voor de kust van China verdwenen 28.800 gekleurde plastic speeltjes in de golven. De kolonie badeendjes bleef drijven, verspreidde zich en spoelde op talloze kusten in de hele wereld aan. De plastic eendjes spraken veel mensen aan en ze kregen al snel bijnamen als 'Moby Duck' (naar Moby Dick uit het boek van Herman Melville) en de 'Friendly Floatees'. Die vloot van plastic eendjes werd ook gevolgd door talloze oceanologen en droeg enorm bij aan ons begrip van oceaanstromingen.
Van de bijna 29.000 eendjes dreven er 10.000 richting het noorden van de Grote Oceaan, zo’n 19.000 dreven naar het zuiden. Bij de noordelijke route spoelden er eendjes aan op de kusten van Amerika, Canada, Rusland en Schotland. Bij de zuidelijke route spoelden er eendjes aan op de kusten van Hawaii, Zuid-Amerika en Australië.
In 2011, 19 jaar nadat ze in zee vielen, spoelden er nog enkele eendjes aan op Antarctica. En nog steeds spoelen er van tijd tot tijd ergens badeendjes aan.
Niet alleen dankzij de vloot van eendjes, maar ook dankzij satellietbeelden van het Goddard Space Flight Center van de NASA weten we nu dat zeestromen een veel complexere route volgen dan we voor mogelijk hielden. De animatie ‘Perpetual Ocean’ geeft een goed beeld.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het water in de oceanen is eeuwig in beweging, de oceanische circulatie. Dat kon je al zien aan de vloot met plastic eendjes en aan de satellietbeelden in de animatie ‘Perpetual Ocean’ van Stap 1. Maar bij beide voorbeelden kun je niet zien dat de zeestromen verdeeld zijn in bovenstromen en onderstromen.
Het patroon van zeestromen wordt in grote lijnen gestuurd door de draaiing van de aarde, bepaalde windsystemen en de ligging van de continenten.
De wind sleept het water mee en dat veroorzaakt driftstromen. Als de wind veel water opstuwt langs de kust en de driftstromen veel water verplaatsen, ontstaan er compensatiestromen. Kouder water uit diepere lagen welt langs de kusten omhoog.
Drukverschillen, die bijvoorbeeld ontstaan door verschil in watertemperatuur, veroorzaken een gradiëntstroom. Door de draaiing van de aarde krijgt een bestaande stroming een afwijking mee naar links (zuidelijk halfrond) of rechts (noordelijk halfrond) die bekend staat als het Coriolis-effect.
De boven- en onderstromen worden beïnvloed door twee andere factoren: temperatuur en zoutgehalte.
Temperatuur
De zee wordt opgewarmd door de verhitting van de zon.
De bovenste laag water (tot 100 meter diep) is veel warmer dan de diepere lagen.
Door de uitzetting van de verwarmde bovenlaag wordt het water minder dicht.
Hoe warmer het water hoe minder dicht.
En hoe kouder het zeewater, hoe dichter en zwaarder het wordt.
Koud en zwaar water zinkt naar beneden.
Zoutgehalte
Ook het zoutgehalte heeft invloed op de dichtheid van het water.
Hoe hoger het zoutgehalte, hoe groter de dichtheid en hoe hoger het gewicht van het water.
Beide verschijnselen versterken elkaar. We spreken dan ook van een thermohaliene circulatie; (thermo = temperatuur, halien = zoutgehalte).
Een oppervlaktestroom is meestal een warme zeestroom, een diepwaterstroom is meestal een koude zeestroom.
De Golfstroom, een warme zeestroom, is een van de vele zeestromen en wellicht de bekendste. Dat ‘warm’ moet je niet al te letterlijk nemen, zo warm is het water voor de Noorse kust niet.
We kennen meer dan veertig verschillende zeestromen* die allemaal met elkaar in verbinding staan; daarom spreken we ook van een ‘circulatie’. * Zie ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Zeestroom#Zeestromen
Een sterk versimpelde weergave van de thermohaliene circulatie vind je hieronder:
Omdat de thermohaliene circulatie wat weg heeft van een transportband noemt men de thermohaliene circulatie ook wel de ‘transportband van de oceaan’, maar het is wel een heel trage band. Wetenschappers schatten dat een volledige circulatie enkele eeuwen duurt.
De video zet het nog eens op een rijtje:
In de video wordt gezegd: “een enorme watermassa zinkt als een baksteen naar de bodem!”
Dit proces waarbij koud en zout water zinkt en de thermohaliene circulatie op gang wordt gebracht, noemen we ook wel de diepwaterpomp.
Stap 3: Barcelona en New York
Barcelona en New York hebben veel overeenkomsten.
Ze liggen beide aan een kust, vlakbij een zeestroom en liggen ongeveer op dezelfde breedtegraad, maar ze hebben een heel verschillend klimaat.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Een organisatie die zich inzet voor oceanologie wil een jeugdclub in het leven roepen, vergelijkbaar met de WNF-Rangers van het Wereld Natuur Fonds.
Jullie doel is om een jeugdig publiek te interesseren voor aardrijkskunde en met name alles wat met oceanen te maken heeft.
Jullie gaan voor een radiocommercial maken, waarbij jullie Moby Duck of de Nederlandse versie van Friendly Floatees als symbool gebruiken. In jullie radiocommercial (van maximaal 2 minuten) gebruiken jullie enkele van de hieronder genoemde aardrijkskundige termen* die met oceanologie te maken hebben, want het moet niet alleen leuk zijn, maar ook leerzaam.
* Zeestromen, Koude zeestroom, Warme zeestroom, Golfstroom, Thermohaliene circulatie, Transportband van de oceaan, Diepwaterpomp
Tip: oefen een keer met het hardop uitspreken van jullie commercial en let goed op de tijd, want bij de radio moet er per seconde worden betaald.
Beoordeling
In overleg met jullie docent spelen jullie de radio commercials in de klas af en beoordelen jullie samen wie de sterktste commercial heeft gemaakt.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Geeft de intro een indruk over wat in deze opdracht besproken wordt?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Kun je uitleggen waarom er koude en warme zeestromen zijn en door welke factoren de stroming ervan wordt bepaald?
Hoe ging het?
Inhoud
In de opdracht kijk je in verschillende video's en animaties hoe complex zeestromen over de wereld lopen.
Geeft het je een goede indruk van de warme en koude stromen? Licht je antwoord toe.
Eindopdrachten
Heb je alle vragen van de eindtoets beantwoord? Had je een goede score?
Hebben jullie een leuke radiocommercial gemaakt? Hebben jullie in de korte tijd die jullie hadden een duidelijke boodschap kunnen opnemen?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Zeestromen" besproken. In 1992 vielen 28,800 plastic badeendjes, bevers, schildpadden en kikkers overboord van een container tijdens hun reis van Hongkong naar de VS. Deze speeltjes dwaalden over oceanen en bereikten kusten wereldwijd, waarbij ze hielpen bij het begrijpen van oceaanstromingen. De oceanen zijn voortdurend in beweging door stromingen, die bestaan uit boven- en onderstromen. Deze stromingen worden beïnvloed door de aardrotatie, wind en drukverschillen. Warm water aan het oppervlak wordt lichter en stijgt, terwijl koud en zwaar water zinkt. Dit creëert een langzame 'oceaantransportband' genaamd de thermohaliene circulatie, die wordt aangedreven door temperatuur- en zoutverschillen in het water.
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Zeestromen" besproken. In 1992 vielen 28,800 plastic badeendjes, bevers, schildpadden en kikkers overboord van een container tijdens hun reis van Hongkong naar de VS. Deze speeltjes dwaalden over oceanen en bereikten kusten wereldwijd, waarbij ze hielpen bij het begrijpen van oceaanstromingen. De oceanen zijn voortdurend in beweging door stromingen, die bestaan uit boven- en onderstromen. Deze stromingen worden beïnvloed door de aardrotatie, wind en drukverschillen. Warm water aan het oppervlak wordt lichter en stijgt, terwijl koud en zwaar water zinkt. Dit creëert een langzame 'oceaantransportband' genaamd de thermohaliene circulatie, die wordt aangedreven door temperatuur- en zoutverschillen in het water.
Een ongeluk met badeendjes heeft de kennis over zeestromen enorm geholpen. Deze opdracht gaat over wetmatigheden en vaste patronen in het oceaanwater.
Activiteiten
Het water in de oceanen is eeuwig in beweging, de oceanische circulatie. Dat kon je al zien aan de vloot met plastic eendjes en aan de satellietbeelden in de animatie ‘Perpetual Ocean’ van Stap 1. Maar bij beide voorbeelden kun je niet zien dat de zeestromen verdeeld zijn in bovenstromen en onderstromen.
Een organisatie die zich inzet voor oceanologie wil een jeugdclub in het leven roepen, vergelijkbaar met de WNF-Rangers van het Wereld Natuur Fonds.
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Intro
