Thematiek - 1
Om een thema van een verhaal te kunnen vinden heb je informatie nodig over de motieven, het grondmotief (het thema), het motto en de titel.
1. Motieven
Motieven zijn steeds terugkerende elementen in een roman/verhaal. We onderscheiden drie soorten motieven:
- Abstracte motieven (literair historische motieven)
Het gaat hierbij over abstracte (ongrijpbare) begrippen als onmacht, liefde, toeval, angst, dood, wraak, eenzaamheid, oorlog.
- Leidmotieven
Het gaat hier over terugkerende tastbare zaken. Deze hebben een symbolische betekenis.
Een dobbelsteen (toeval), een schilderij en een boek kunnen bijvoorbeeld een leidmotief zijn.
- Klassieke motieven
Het gaat hier om verhaalelementen die we al in klassieke verhalen tegenkomen. Denk aan:
- het oedipuscomplex/motief (complex waarbij zoons een diepere, seksueel getinte relatie met de moeder hebben)
- het elektracomplex/motief (waarbij dochters een diepere, seksueel getinte relatie met de vader hebben)
- het assepoestermotief (een verhaalfiguur wordt slecht behandeld door haar/zijn stiefmoeder).
Thematiek - 2
2. Grondmotief
Het thema (grondmotief) is de kortste aanduiding van het centrale probleem waar de roman/het verhaal over gaat. Verschillende verhalen kunnen hetzelfde thema hebben.
Veel voorkomende motieven zijn: ongelukkige liefde, de uitbuiting van de arbeider, de vader/moeder -zoon/dochterverhouding, seksualiteit, eenzaamheid, vergankelijkheid, het geloof, angst.
Verhaalgedeelten met ongeveer dezelfde inhoud geven door de herhaling aanwijzingen over het thema.
3. Motto
Een motto (vaak een citaat of tekstfragment voor in het boek) geeft de bedoeling van het boek weer. Lang niet elk boek heeft een motto. Een motto is niet hetzelfde als een opdracht.
Thematiek - 3
4. Titelverklaring
De titel zegt vaak iets over het thema.
Soms is de titel duidelijk (voorbeeld: De aanslag), maar soms zul je verder moeten zoeken om de betekenis te duiden (voorbeeld: Van de koele meren des doods).
Sommige romans hebben een ondertitel.
Deze ondertitels geven ook aanwijzingen over het thema.
Voorbeelden:
- De ondertitel van de roman Bint van F. Bordewijk luidt Roman van een zender.
- Bint verkondigt zijn ideeën over hoe een leraar behoort te onderwijzen en is op die manier een zender voor zijn ideeën.
- In de roman De sandwich, een requiem van A.F.Th. van der Heyden verwijst 'een requiem' (dodenmis) naar het feit dat twee vrienden van de schrijver zijn overleden.
