Introductie
Bekijk het volgende filmpje, het is een introductie op het thema dat je in deze lesreeks te wachten staat. Veel kijkplezier.
Klik door naar de volgende pagina.
Daar staan de lesdoelen.
Opbouw en lesdoel
1. Semantiek
2. Syntaxis
3. Pragmatiek
Je kent na afloop:
de drie verschillende onderzoeksgebieden van de taalwetenschap.
de definities van de drie wetenschapsgebieden.
het belang van elke discipline.
het algemene belang van het vak Nederlands
Je kunt:
De drie behandelde definitities opnoemen en voorbeelden noemen.
De definitie in je eigen woorden opnoemen en uitleggen.
Uitleggen wat het belang is van de drie disciplines.
Uitleggen wat het belang is van taalwetenschap
In de lessen die hierop volgen gaan we opdrachten uit onbekende en bekende context leren herkennen en indelen naar hun taalwetenschappelijke aard. Op die manier stijgt het begrip van waarmee we bezig zijn in de klas.
1. Semantiek - de regels van onze taal
Kennisclip 1
Bekijk onderstaande kennisclip en maak aantekeningen over de belangrijke begrippen. Dan kun je straks tijdens de toets nog even spieken. De toets gaat namelijk over de begrippen die ik hier behandel. Veel succes.
Klik door naar de volgende pagina, daar staat de theorie (veel korter) verwerkt en krijg je een aantal opdrachten die je uit kunt voeren om het onderwerp beter te leren doorgronden.
Zet hem op, kanjer.
1.1 Spellingsregels
De regels voor spelling hebben we nodig om begrijpelijke zinnen te formuleren.
Gelijke regels bieden mensen gelijke kansen.
Spellingsregels d of t?
1.2 Woordbetekenis
Woordbetekenis
Elk woord heeft een letterlijke betekenis.
Die betekenis is vastgesteld en staat vermeld in de Van Dale. Van dat woordenboek heb je vast wel eens gehoord. De Vandale is ons officiele woordenboek. Ooit was er alleen een papieren versie van het woordenboek, inmiddels is er ook een digitaal woordenboek. Jullie zullen vooral de laatste categorie veel gebruiken.
Opdracht
1. Klik op onderstaande link om de website van de Vandale te bezoeken. Let op: de gratis versie van het woordenboek heeft maar een beperkt aantal woorden.
2. Zoek de betekenis van het woord semantiek op. http://www.vandale.nl/opzoeken
1. Olifant.
Als ik een olifant bedoel en de ander weet niet dat dit woord het grote beest met de lange oren en een surf betekent, zal hij nooit begrijpen waar ik op doel. Als iedereen een andere betekenis heeft voor een woord of als iedereen andere regels kent voor spelling bestaat het gevaar dat we elkaar niet meer kunnen begrijpen. Je kunt dan namelijk de ander niet of lastig duidelijk maken wat je wilt zeggen. In dat geval kan ik een ander duidelijk gaan maken met mijn handen wat ik bedoel, ik kan het geluid gaan nadoen van de olifant. Maar het is natuurlijk veel gemakkelijker als de ander de betekenis van mijn woord kent.
Meerdere betekenissen
Als een woord meerdere betekenissen heeft, krijgt elke betekenis een aparte beschrijving.
Bijvoorbeeld het woord satelliet, een satelliet is een object dat met de aarde meebeweegt, maar het is ook een kunstmatig hemellichaam. In de eerste betekenis is Mars dus een satelliet van de aarde, in de tweede betekenis moet je denken aan een radiozender of ontvanger die in de ruimte is gelanceerd. Twee betekenissen dus, voor hetzelfde woord. Het is jou, als taalgebruiker om de juiste betekenis bij het woord te kiezen, zowel als je leest, als wanneer je praat. Dat doe je per dag dus duizenden malen.
Conclusie
Om effectief te kunnen communiceren, is het noodzakelijk om de betekenis van woorden te kennen.
De letterlijke betekenis van woorden kun je opzoeken in de Van Dale. Het is eenvoudig om de betekenis van een woord op te zoeken, toch is de betekenis van woorden niet altijd duidelijk. Daar kom ik in de pragmatiek op terug.
Instructie syntaxis - zinsbouw
Je moet eerst de kennisclip bekijken, je mag aantekeningen maken.
k
Klik door naar de volgende pagina, daar staat de theorie in woorden uitgewerkt.
Na de theorie volgen twee toetsen.
De eerste toets geeft je feedback, die resultaten zie ik niet terug. De tweede toets geeft jou geen feedback, maar ik krijg je antwoorden wel te zien. Helemaal onderaan dit gedeelte staan de links, doe eerst toets 1 en dan toets 2. Veel taalplezier, kanjer!
2.1 - zinsbouw
De ordening van een zin,
Dus: hoe bouw je een zin op?
Ik ga naar huis / ga ik naar huis? / naar huis ik ga
Ik ga naar huis: in deze volgorde begrijpt de ander dat ik naar mijn huis toe ga.
Als er staat: ga ik naar huis? Dan wordt het een vragende zin en is het niet duidelijk wat je precies gaat doen. In het geval van een vragende zin, wordt het de luisteraar /lezer duidelijk dat je een onduidelijkheid helder wilt krijgen.
Als ik er zou staan: 'naar huis ik ga' begrijpt men absoluut niet wat ik bedoel, ook al kies ik de goede woorden.
Het betreft hier grammatica regels.
Woordsoorten en zinsdelen horen hier ook bij.
Zinsbouw in het Frans
Formatieve toets syntaxis
Klik op de onderstaande link om de toets te maken:
Bekijk de kennisclip over de pragmatiek. Je mag aantekeningen maken bij het kijken, denk vooral de kernbegrippen. Het is belangrijk dat je na afloop de definities kent en begrijpt.
Klik door naar de volgende pagina. Daar vind je de theorie die hoort bij deze kennisclip, je kunt nog een aantal opdrachten maken en als je denkt genoeg te weten, kun je gaan beginnen met de twee formatieve toetsen. Vanuit de toetsen krijg je feedback, alleen van de laatste toets ontvang ik ook feedback. Veel succes, kanjer.
Pragmatiek - de manier waarop
Pragmatiek bestudeert de relatie die er bestaat tussen je uitspraak (je woorden) en de situatie waarin je die uitspraak doet. Een ander woord dat ook wel wordt gebruikt, is betekenisleer. Het is voor een goed begrip van de taal echt niet genoeg om alleen maar de betekenissen van zinnen en woorden te kennen, het gaat ook om het doel waarmee je iets zegt en de manier waarop iemand anders jouw woorden gaat opvatten (interpreteren). Er staan in de pragmatiek dus allerlei vragen centraal, hier volgen enkele voorbeelden:
Wie zijn je toehoorders?
Wat wil je tegen hen zeggen?
Wat is gepast taalgebruik?
Welke regels heb je afgesproken met elkaar?
Wat wil je bij hen bereiken met je taaluiting?
Locutie
Dat is de vorm waarin je jouw boodschap giet. Welk woord kies je en ga je spreken of schrijven?
Illocutie
Dat is hetgeen de spreker aan de hoorder probeert over te brengen. Als je jouw schoonmoeder een olifant noemt, is de kans groot dat je haar beledigt, want je probeert te zeggen dat ze zo dik of zo lomp is als een olifant. Het kan zijn dat je dit bedoelt, soms gaat het ook per ongeluk. Hier zie je hoe ingewikkeld taal soms kan zijn. De locutie die je hier kiest (het woord olifant), kun je niet letterlijk nemen. Een schoonmoeder kan nooit een olifant zijn, maar zij zal toch beledigd zijn.
Perlocutie
Hier draait het om het effect van je boodschap. Als jij je schoonmoeder een olifant noemt, kan het heel goed zijn dat jullie gesprek stopt. Of het effect kan zijn dat je vriendinnetje het uitmaakt. We hebben het hier steeds over het gevolg van je woorden, het effect dat je taalhandeling teweeg brengt. Dat is de perlocutie.
Afwegingen
Als je praat met iemand of iets naar iemand schrijft, maak je altijd een afweging hoe je iets zegt. Dat wil zeggen dat je erover nadenkt wat je wilt zeggen en dan beslist welke betekenis je toekent aan een woord. Heel vaak doe je dit zonder dat je het doorhebt. Mensen denken in gesprekken of tijdens appconversaties vaak razendsnel na. Soms denk je sneller dan je zelf bij kunt houden. Die is heel diepzinnig.
Olifant
De woorden die je kiest, hebben dus óók heel veel te maken met pragmatiek.
Neem nou het woord olifant. Vanuit de semantiek kun je regels vinden die ons vertellen welke letterlijke betekenissen er bestaan voor het woord. Die letterlijke betekenis is niet altijd voldoende om werkelijk te begrijpen wat iemand bedoelt. Als jij tegen je buurvrouw zegt dat zij een olifant is, dan is zij als het goed is, beledigd. Maar als je het woord olifant opzoekt in de Van Dale kom je erachter dat een olifant een dier is. Toch weten we allemaal dat als je de buurvrouw een olifant noemt, dan zal zij beledigd zijn. Impliciet zeg je er namelijk mee dat zij een groot, dik mens is. Houd dit voorbeeld in je achterhoofd wanneer je nadenkt over het begrip pragmatiek. Je schoonmoeder als olifant.
Betekenisleer richt zich op de letterlijke betekenis van zinnen, pragmatiek richt zich dus op de achterliggende communicatieve waarde. Je hebt ze dus allebei nodig om tot een mooi, rond geheel te komen.
Formatieve toets pragmatiek
Klik op onderstaande link om de toets te maken over pragmatiek:
Klik op onderstaande link om de eindtoets te maken.
Bij het schrijven van het korte opstel, mag je kladpapier gebruiken als je dat prettig vindt. Je mag het bestand ook eerst in Word maken en daarna in het bestand plakken. Ik wens je veel succes.
Het arrangement Introductie in de taalwetenschap is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Timo Huisman
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2017-11-17 23:29:18
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
