De tijd van ontdekkers en hervormers

De tijd van ontdekkers en hervormers

Inleiding

Willem van Oranje
Willem van Oranje

Op de afbeeldingen zie 2 belangrijke personen uit het tijdvak van ontdekkers en hervormers, Willem van Oranje en Erasmus van Rotterdam.

Erasmus was een Nederlandse priester binnen de Rooms Katholieke kerk. Hij uitte kritiek op de kerk, omdat hij vond dat die te ver was afgeweken van het oorspronkelijke geloof. Hij tastte daarmee het gezag van de Rooms Katholiek kerk aan en daarmee gaf hij het startsein voor de Reformatie of de Hervorming.

Willem van Oranje was het niet eens met de strenge geloofsvervolgingen van de Protestanten door de vorst der Nederlanden, Filips II van Spanje. Willem kwam tegen zijn bewind in opstand en gaf daarmee de aanzet tot het ontstaan van de Republiek der Nederlanden.

In dit tijdvak dat loopt van ongeveer 1500 tot 1600 komen de volgende kenmerkende aspecten aan de orde:

  • het begin van de Europese overzeese expansie
  • het veranderende mens en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling
  • de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
  • de protestantse Reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had
  • het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

Aan de hand van verschillende soorten opdrachten, filmpjes en andere informatie krijg je inzicht in de inhoud van dit tijdvak. Dit tijdvak wordt afgesloten met een toets, die verschillende historische vaardigheden toets, zoals beschreven in de eindtermen. Als je de toets gemaakt hebt, kun je zelf zien welke onderdelen je al goed beheerst en waaraan je extra aandacht moet besteden.

De Renaissance

Kenmerkend Aspect:

het veranderend mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

In de 15e eeuw ontstond er in Italië een andere kijk op de wereld.

De steden in Italië waren gedurende de middeleeuwen belangrijke handelscentra. Er werd veel handel gedreven met gebieden in het Byzantijnse rijk. Als je meer wilt weten over het Byzantijnse oftewel het Oost-Romeinse rijk, dan kun je op deze link klikken https://isgeschiedenis.nl/nieuws/constantinopel-handelsknooppunt-van-het-byzantijnse-rijk
Vanuit het Byzantijnse rijk was er een omvangrijke handel met gebieden in Azië via de zijderoute. Marco Polo is via deze route naar China gereisd en heeft zijn ervaringen laten opgeschreven in een boek http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/marco-polo-toch-wel-in-china-geweest/.
In het Byzantijnse rijk waren veel geschriften van oude Griekse en Romeinse schrijvers bewaard gebleven, met name de bibliotheek in Constantinopel bezat een grote collectie van de deze geschriften. De kennis uit deze geschriften werd veel gedeeld en gebruikt, waardoor een hoogstaande beschaving ontstond in Constantinopel.
De Italiaanse kooplui kwamen hiermee in contact en brachten deze informatie mee terug. Hierdoor ontstond een hernieuwde belangstelling voor de Romeinse, in dit geval hun eigen, geschiedenis.

 

opdracht

In deze opdracht ga je zelfstandig onderzoeken wat er veranderde in de maatschappij op het gebied van

  • godsdienst
  • wetenschap
  • kunst

Aan het einde kun je antwoord geven op de vraag wat er veranderde aan het mens- en wereldbeeld en je kunt dit duidelijk maken aan de hand van tenminste 3 voorbeelden. Je maakt hierbij gebruik van verschillende soorten bronnen. Je kunt natuurlijk ook zelf bronnen zoeken. Vermeld altijd waar je de bronnen hebt gevonden.

bronnen

de Decamerone van Boccaccio
Een raamvertelling opgeschreven in de 14e eeuw in Florance, Italië, door de dichter/schrijver Boccaccio. Het is een voorbeeld van een werk dat de overgang toont tussen de middeleeuwen en de renaissance

Copernicus
Een wetenschapper uit de 16e eeuw die de wereld op zijn kop zette

Erasmus van Rotterdam, een van de belangrijkste humanisten uit de 16e eeuw

De Europese expansie

OT-kaart. Middeleeuwse voorstelling van de wereld. De wereld wordt gezien als een platte schijf, in drieën gedeeld door een T van water. Dit water moet, de Nijl, de Donau en de Middellandse zee voorstellen.
OT-kaart. Middeleeuwse voorstelling van de wereld. De wereld wordt gezien als een platte schijf, in drieën gedeeld door een T van water. Dit water moet, de Nijl, de Donau en de Middellandse zee voorstellen.

Kenmerkend Aspect:

het begin van de Europese overzeese expansie

In de middeleeuwen geloofden de mensen dat de aarde plat was en dat de zon, de planeten en de sterren om de aarde draaiden. De aarde was het middelpunt van alles. Copernicus, een wetenschapper uit de 16e eeuw ontwierp een wiskundig model waarmee hij de bewegingen van de sterren, de planeten en de maan beter kon verklaren, dan met het statische model wat tot dan toe verdedigd werd. Deze theorie had een belangrijke invloed op het veranderen van de kijk op de wereld. Als men ervan uitging dat de wereld rond was, kon men om de wereld varen, iets wat tot dan toe niemand durfde uit angst ervan af te vallen.

Azië was al bekend gebied en de Portugezen haalden veel handelswaar hiervandaan. Zij voeren langs de kusten van Afrika en India om deze gebieden te bereiken en hielden deze routes goed geheim en beschermden ze ook, zodat niemand de handel in deze producten zou overnemen. De Spanjaarden wilden echter van deze handel ook wel een graantje mee pikken en gingen op zoek naar een andere route naar de Oost. Als het zo was dat de aarde rond was, wie zou zo gek zijn om uit te proberen om via de andere kant Azië te bereiken, stel dat het niet zo was, dan kwam je nooit meer terug.

Uiteindelijk kwam er iemand die overtuigd was dat de aarde rond was en die financiers zocht die zijn avontuur wilden betalen. Deze persoon was Christopher Columbus en de geldschieters werden de Spaanse koning en koningin.

Deze ontdekkingstocht leidde ertoe dat er steeds meer ontdekkingen werden gedaan en men verder en groter durfde te denken.

Informatie

Je maakt gebruikvan de informatie uit je boek en het aanvullend materiaal dat je vindt bij de bronnen. Met deze informatie kun je aan het einde de oefentoets maken om te kijken of je alles goed begrepen hebt.

Bij de vragen die je niet goed hebt maak je een onderverdeling in reproductievragen, inzicht en toepassingsvragen. Je bespreekt dit met je docent en bekijkt wat er nodig is om een volgende keer het type vragen dat je fout hebt, te verbeteren.

Bronnen

Vasco da Gama bereikt als eerste India via Kaap de Goede Hoop
Aan het einde van de 15e eeuw waren er verschillende ontdekkingsreizingers actief om een nieuwe route over zee naar Indië te vinden. Vasco da Gama was degene die in opdracht van Portugal probeerde de route naar de vele kostbare handelsproducten veilig te stellen. In dit artikel lees je wie hij was en wat hij heeft bereikt

Willem Barentz en de zoektocht naar een noordelijke route naar Indië
Je kunt hier lezen hoe de reis van Willem Barentz verlopen is. Ook staan er in het artikel verschillende doorverwijzingen naar andere artikelen

gebruiksvoorwerpen uit de verzameling van het Rijksmuseum

De Reformatie

Kenmerkend Aspect:  de splitsing van de kerk in West-Europa.

Als gevolg van de hernieuwde belangstelling voor de klassieke oudheid ging men ook de oudst bekende bijbelversie in de oorspronkelijke taal lezen, het Grieks. Als gevolg hiervan kwam men tot de ontdekking dat wat er door de Rooms-Katholieke priesters werd verteld niet altijd overeenkwam met hetgeen in de oorspronkelijke bijbel stond. Er ontstonden steeds meer kritiek op de Rooms Katholiek kerk, niet alleen op wat er verteld maar ook op het leven in weelde en de uitspattingen van de Rooms Katholieke geestelijken.

Erasmus was degene die in zijn boek "Lof der zotheid" deze kritiek had opgeschreven om te proberen hierin verandering te brengen. Onder druk van de Rooms Katholieke kerk moest hij zijn woorden terugnemen, omdat hij anders uit de kerk gestoten zou worden. Na hem volgden Luther en Calvijn die uiteindelijk met hun kritiek voor een splitsing binnen de kerk hebben gezorgd.

Zowel Erasmus als Luther leefden in de gebieden die onder gezag stonden van Karel V. Karel V was een zeer vroom man en accepteerde geen ander geloof in zijn landen dan het Rooms Katholieke. Hij liet de afvalligen (Ketters) streng vervolgen.

 

De belangrijkste personen die bij dit kenmerkend aspect horen zijn:

Erasmus van Rotterdam. Hij was een Rooms Katholiek priester en humanist

Martin Luther. Hij was een Rooms Katholieke geestelijke

Johannes Calvijn. doctor in de rechten

Karel V, keizer van het Habsburgse rijk

 

Maarten Luther
Maarten Luther
Johannes Calvijn
Johannes Calvijn

inlevingsopdracht

Bij deze opdracht kruip je in de huid van één van de vier figuren die een belangrijke rol gespeeld hebben in de periode van de Reformatie. Je probeert te achterhalen wat de redenen geweest zijn waarom de persoon gestreden heeft voor zijn overtuigingen en wat de gevolgen voor hemzelf en de gemeenschap waren van de keuzes die hij gemaakt heeft.

Het product is een brief van één a4-tje, waarin je terugblikt op je leven en toekomstige generaties probeert te overtuigen van de juistheid van je bedoelingen. In deze brief laat je belangrijke gebeurtenissen waarvan je deel hebt uitgemaakt en die belangrijk zijn geweest voor de periode van de Reformatie naar voren komen. Het geheel moet historisch juist zijn, dus feiten, tijden, plaatsen en personen moeten kloppen.

Samen met de brief lever je een bronnenbijlage in op een aparte bijlage, met daarin alle gebruikte bronnen.

 

stap 1, keuze maken

Je kiest in overleg met docent uit de onderstaande historische figuren:

Erasmus van Rotterdam

Karel V

Maarten Luther

Johannes Calvijn

stap 2: informatie vergaren

Nadat je een historische figuur gekozen hebt, ga je op zoek naar bronnen om uiteindelijk je brief te kunnen schrijven. Lees voordat je op zoek gaat naar bronnen eerst de paragraaf uit je boek die hoort bij dit onderwerp en kijk naar het filmpje over de persoon die jij hebt gekozen. Je probeert hiermee een goed beeld te krijgen van de periode. Je let daarbij op:

- hoe leefden de mensen

- hoe ging de verschillende standen met elkaar om.

- hoe belangrijk was het geloof in die tijd

- hoe was de macht verdeeld

- etc

Bij de filmpjes die je via teleblik moet bekijken, klik je met je rechtermuisknop en open je het filmpje in een nieuw venster.

Luther en de hervorming

Karel V

Johannes Calvijn

stap 3, informatie verwerken: het schrijven van de brief

Als je voldoende informatie uit de bronnen hebt gehaald. Ga je de brief schrijven.

De brief moet aan de volgende eisen voldoen:

- aanhef: je richt de persoon tot iemand die dichtbij je staat (van de persoon die je gekozen hebt) en vermeldt de datum

- de brief is een terugblik

- de brief heeft een logische opbouw en werkt toe naar de reden waarom jij denkt dat je de juiste keuzes hebt gemaakt.

- die brief bevat geen taal en spellingsfouten

- de brief is geschreven in de ik-vorm

- belangrijke historische gebeurtenissen die in je leven hebben plaatsgevonden worden meegomen in je terugblik

 

Je levert de brief samen met de bijlage, waarin je de bronnen hebt opgeschreven die je hebt gebruikt, in bij de docent.

De 80-jarige oorlog

Kenmerkend aspect: Het ontstaan van de Nederlandse staat.

De periode die hier centraal staat is de periode van de Nederlandse opstand tegen de Spaanse koning Filips II. Filips II wilde dat alle gebieden die onder zijn bestuur stonden Rooms-Katholiek zouden zijn. Bij de vrede van Augsburg, die door zijn vader in 1555 was ondertekend, was besloten dat ieder vorst in zijn gebied zelf mocht bepalen welk geloof was toegestaan. Dit was een nederlaag voor Karel V geweest, die in zijn hele rijk alleen het Rooms-Katholieke geloof wilde toetstaan.

Voor de Nederlanden betekende dit dat sommige hoge edelen in hun gebieden omwille van de rust in hun gebied het Protestantse geloof toestonden.

Na de troonsafstand van Karel V, ging Filips verder met het centraliseren van de macht in de Habsburgse gebieden. Na zijn vertrek uit Brussel werd Madrid de hoofdstad van het rijk en stelde hij in de Nederlanden zijn zus Margaretha van Parma aan als de landvoogdes. Zij behartigde zijn belangen in de Republiek en werd bijgestaan door de Raad van State, een adviesraad waarin hoge edelen zaten en die vertrouwelingen van Filips waren

oorlogsvoering tijdens de 80 jarige oorlog