Klik op de afbeelding om de continenten te bekijken
Als je de omtrekken van de continenten goed bekijkt, valt je op dat ze lijken op stukken van een legpuzzel die uit elkaar is gevallen. Daarom veronderstelde de Duitse weerkundige en aardwetenschapper Alfred Wegener (1880-1930) dat ze ooit werkelijk aan elkaar hebben gezeten en daarna uit elkaar zijn gedreven tot op hun huidige plek.
Eerst wilde zijn collega-geleerden hem niet geloven, te meer omdat Wegener zelf niet kon uitleggen hoe de continenten zich hadden verplaatst. Die geleerden meenden destijds dat de continenten zich nooit hadden kunnen verplaatsen over het aardoppervlak en dus altijd op dezelfde plek hebben gelegen.
Maar toen eenmaal de opbouw van de aarde in kaart was gebracht, bleek Wegener gelijk te hebben en werd ook duidelijk waarom de continenten tot in de verre toekomst zullen blijven verschuiven.
In deze opdracht staat centraal hoe Wegeners theorie van verschuivende continenten kan worden onderbouwd.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Hoe is aan de hand van verschijnselen onder en aan het aardoppervlak en aan de hand van bepaalde landschapsvormen aan te tonen dat (delen van) continenten op aarde sinds vele miljoenen jaren aan het bewegen zijn en dat de komende miljoenen jaren zullen blijven doen?
Deelvragen
Welke aardlagen zijn te onderscheiden in de aarde?
Welke invloed ondervindt de aardkorst (de buitenste aardlaag) van de onderliggende aardlagen?
Welke verschijnselen aan of in de aardkorst en welke soorten landschap op het aardoppervlak kunnen worden verklaard aan de hand van die invloed op de aardkorst?
Hoe zal de verdeling van land en zee over de wereld er in de verre toekomst uitzien en waarom zal de Middellandse Zee op den duur niet meer bestaan?
Begrippen
Platentektoniek
(mid) Oceanische rug
Subductie
Diepzeetrog
Lithosfeer
Convergente plaatgrenzen
Divergente plaatgrenzen
Transforme plaatgrenzen
Convectiestromen
Hotspot
Geologische tijdschaal
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Voorkennis
Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Bekijk de video over een aardbeving in Italië. Ontdek welke bijzondere natuurverschijnselen zich in het Middellandse Zeegebied kunnen voordoen.
Stap 2
Je leest wat de gevolgen kunnen zijn van schuivende aardplaten en welke plaatgrenzen er zijn en waar ze liggen. Je bekijkt video's en beantwoordt vragen.
Stap 3
Om er achter te komen hoe de aarde is opgebouwd en hoe het binnenste van de aarde eruitziet, worden door deskundigen metingen verricht en gesteenten uit de aardkorst onderzocht. Je leest hierover en beantwoordt vragen.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Maak een toekomstige wereldkaart.
Examenvragen
Oefen met de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het Middellandse Zeegebied kent heel andere landschappen dan we in Nederland gewend zijn. Op en onder het aardoppervlak doen zich bijzondere verschijnselen voor.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Langs de San Andreasbreuklijn
in Californië schuiven twee tektonische
platen langs elkaar
Plaattektoniek
De landschappen en verschijnselen uit Stap 1 komen niet alleen in het Middellandse Zeegebied voor. Dat heeft er mee te maken dat de aardkorst, die samen met de buitenste laag van de mantel de lithosfeer vormt, niet één geheel is.
Bekijk de video, waarin je uitleg krijgt over plaattektoniek.
Ook in de volgende video wordt uitgelegd wat convectiestromen zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Er zijn drie soorten grenzen tussen tektonische platen. Die grenzen hebben elk een naam die aangeeft hoe de platen langs de grens ten opzichte van elkaar bewegen. De namen zijn: transforme plaatgrenzen, divergente plaatgrenzen en convergente plaatgrenzen.
Een geheugensteuntje staat in de Bosatlas. Bekijk de kaart De Aarde - Geologie:
GB54 Kaart 156B / GB55 Kaart 238B en D
De video die je zojuist hebt gezien, beschrijft achtereenvolgens drie manieren waarop tektonische platen ten opzichte van elkaar bewegen aan weerszijden van een plaatgrens zonder er de juiste naam bij te geven.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De donkergroene rotsen op de kust van Lizard in Cornwall zijn afkomstig uit de mantel van de aarde.
Holmes gaf al in 1927 een verklaring voor het verschuiven van de continenten. Verder onderzoek van het binnenste van de aarde heeft aangetoond dat Holmes gelijk had. Maar hoe is dat onderzoek in zijn werk gegaan? Je zou zeggen: door steenmonsters te onderzoeken die op het aardoppervlak zijn genomen of die via mijnschachten en boorgaten van diep onder het aardoppervlak naar boven zijn gehaald.
Inderdaad gaan geleerden die het binnenste van de aarde onderzoeken, op die manier te werk. Maar is dat de enige manier om te ontdekken hoe de aarde er van binnen uitziet?
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Diamanten zijn afkomstig uit delen van de aarde waar boormachines en mijnwerkers niet kunnen komen. Ze zijn ontstaan op een diepte van rond 120 kilometer, in de mantel dus en door vulkaanuitbarstingen op of dichtbij het aardoppervlak terechtgekomen. Sommige diamanten bestaan uitsluitend uit koolstof, andere bevatten ook andere materialen die op een diepte van 120 kilometer voorkomen. Ook andere gesteenten uit de mantel komen door bewegingen in de aardkorst naar het aardoppervlak. Dat is bijvoorbeeld gebeurd op het schiereiland Lizard in Cornwall, in het zuidwesten van Engeland (zie afbeelding). Dergelijke gesteenten vertellen ons meer over het binnenste van de aarde.
Metingen
Ten slotte worden seismografen gebruikt om trillingen te meten die ontstaan door aardbevingen. De metingen vinden plaats op verschillende afstanden van het epicentrum van de beving. Trillingen planten zich niet alleen voort langs het aardoppervlak, maar ook door aardlagen onder de aardkorst.
Door uit te zoeken hoe snel de trillingen zich voortplanten tussen de verschillende meetpunten en hoe sterk ze zijn op die meetpunten verkrijgen wetenschappers een echofoto van het binnenste van de aarde.
Aan de hand van zulke echofoto’s en door onderzoek van steenmonsters is vastgesteld hoe de aarde is opgebouwd.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Je weet nu waarom de continenten niet altijd op dezelfde plaats op de aardbol hebben gelegen. Je weet ook waarom ze niet op hun plaats zullen blijven liggen.
Waar zullen ze dan precies liggen over 50 miljoen jaar, 100 miljoen jaar en 200 miljoen jaar? Dat gaan jullie uitzoeken en uitwerken.
Jullie maken een wereldkaart zoals die eruit zal zien over 50, 100 of 200 miljoen jaar.
Ga als volgt te werk:
Je docent deelt de klas in drie groepen in.
Iedere groep krijgt een exemplaar van de wereldkaart, een schaar en een leeg vel papier.
Je kunt ook deze wereldkaart downloaden en uitprinten.
Maak een keuze tussen het maken van een wereldkaart van over 50, 100 of 200 miljoen jaar.
Knip de continenten uit de wereldkaart, behalve Antarctica.
Bestudeer de landkaarten en bronnen die hierboven zijn vermeld. Zoek eventueel aanvullende informatie op internet.
Maak je wereldkaart van de toekomst door de continenten behalve Antarctica op het lege vel te leggen op de plekken waar ze zich volgens jullie zullen bevinden.
Teken op het vel Antarctica na uit een atlas op de plek waar die zich volgens jullie zal bevinden.
Maak een foto van de wereldkaart.
Spreek af wie van jullie de foto van de wereldkaart aan de klas en jullie docent zal laten zien en er een toelichting bij gaat geven.
Ben je klaar, laat de foto van je wereldkaart aan je docent en je klasgenoten zien. Leg daarbij uit waar de continenten zich zullen bevinden en waarom.
Beoordeling
Je docent zal jullie presentatie beoordelen op de volgende punten:
Is jullie wereldkaart overzichtelijk?
Is duidelijk van welke periode je wereldkaart een weergave is: 50, 100 of 200 miljoen jaar?
Op een kaart kun je aangeven waar een gebeurtenis heeft plaatsgevonden of gaat plaatsvinden.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Ben je het eens met Wegeners theorie, dat continenten verschuiven?
Leg uit waarom.
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Welke verschijnselen kunnen ontstaan na verschuivingen van aardplaten?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Had je voldoende tijd voor het beantwoorden van de vragen en het maken van de eindopdracht?
Inhoud
In de opdracht heb je gekeken naar verschijnselen onder en aan het aardoppervlak en wat die teweeg kunnen brengen.
Ben je veel dingen tegengekomen die nieuw voor je waren? Schrijf twee dingen op.
Samenvattend
Was het eenvoudig om de genoemde begrippen te omschrijven?
Heb je ze nog vergeleken met je klasgenoot?
Eindopdracht
Heb je de toets gemaakt? Had je een goede score?
Heb je samen met klasgenoten een wereldkaart gemaakt voor de toekomst?
Denk je dat continenten tegen die tijd veel verschoven zijn?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?
Het arrangement Verschuivende continenten - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Verschuivende continenten" besproken. Dit onderdeel bespreekt hoe de aardplaten verschuiven door convectiestromen en hoe dit leidt tot de beweging van continenten, zoals ontdekt door Alfred Wegener in de vorige eeuw. Ooit lagen alle continenten aan elkaar in een supercontinent genaamd Pangea. Bij het uit elkaar gaan van continenten kunnen natuurverschijnselen zoals aardbevingen en vulkaanuitbarstingen optreden als gevolg van deze verschuivingen van aardplaten.
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Aarde" wordt het thema ''Verschuivende continenten" besproken. Dit onderdeel bespreekt hoe de aardplaten verschuiven door convectiestromen en hoe dit leidt tot de beweging van continenten, zoals ontdekt door Alfred Wegener in de vorige eeuw. Ooit lagen alle continenten aan elkaar in een supercontinent genaamd Pangea. Bij het uit elkaar gaan van continenten kunnen natuurverschijnselen zoals aardbevingen en vulkaanuitbarstingen optreden als gevolg van deze verschuivingen van aardplaten.
Activiteiten
Bestudeer de Kennisbank.
Intro
Video's:
