Er is al enige tijd een felle discussie gaande tussen mensen die bezorgd zijn over de gevolgen van de klimaatverandering en de klimaatsceptici.
Moeten we ons gedrag aanpassen om het klimaat ten goede te veranderen of is het allemaal overdreven? Aan welke kant sta jij?
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
In hoeverre verschillen de huidige oorzaken van het broeikaseffect van die van vroeger en wat is de relatie tussen het broeikaseffect en klimaatverandering?
Deelvraag
Waarom passen zo weinig mensen hun gedrag aan om ongewenste klimaatverandering tegen te gaan?
Begrippen
(Natuurlijk) broeikaseffect
Versterkt broeikaseffect
Klimaatverandering
Klimaatmodellen
Klimaattop van Parijs
Klimaatakkoord van Parijs.
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Voorkennis
Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Wat is het broeikaseffect en het versterkt broeikaseffect? Sinds hoe lang verandert het klimaat al? Lees hierover en bekijk op atlaskaarten de klimaatveranderingen en beantwoord er vragen over.
Stap 2
Interessant voor je om te lezen en de video te bekijken over hoe klimaatveranderingen worden bestudeerd, ook met het oog op betere klimaatvoorspellingen voor de toekomst.
Stap 3
Lees over klimaatsceptici versus mensen die bezorgd zijn over het klimaat en de betekenis van het Klimaatakkoord van Parijs. Bekijk de video's en beantwoord vragen, o.a. wat Nederlandse maatregelen tegen klimaatverandering zijn.
Stap 4
Je krijgt uitleg over waarom de risico's van klimaatveranderingen door veel mensen worden onderschat. Je bekijkt een video en beantwoordt vragen.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk jouw lijst met die van je klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Schrijf een tweet naar voormalig president Trump, die je naar hem zou sturen als hij nog op Twitter zat. Vergelijk elkaars tweets in de klas.
Examenvragen
Oefen met de bijbehorende eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Wat houdt het broeikaseffect ook al weer in?
Bekijk de Clipphanger ‘Wat is het broeikaseffect?’ om je geheugen op te frissen.
Het natuurlijke broeikaseffect wordt versterkt door menselijke activiteiten. Hierdoor dreigt de stabiele balans verstoord te worden.
Dit noemen we het versterkte broeikaseffect.
Bekijk de video: van begin tot 2.55 min.
Klimaatverandering is niet nieuw en wordt al miljoenen jaren afwisselend gekenmerkt door afkoeling en opwarming.
Er is een duidelijke relatie tussen het CO2-gehalte in de atmosfeer en de gemiddelde wereldtemperatuur.
Koude perioden gaan gepaard met lage CO2-gehaltes en de warme perioden gaan gepaard met hoge CO2-gehaltes.
Wereldwijd was 2016 mede onder invloed van het zeer sterke El Niño het warmste jaar van de meetreeks sinds 1880. Het jaar 2020 komt in de top-5 van de warmste jaren ooit.
Bekijk in de Grote Bosatlas of Alcarta de kaart De Aarde - Klimaatverandering en beantwoord de vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Klimaatverandering is dus van alle tijden, maar we hebben slechts gegevens van de afgelopen 150 jaar. Daarvoor werden deze gegevens niet bijgehouden of vastgelegd.
Hoe kunnen we dan terugkijken naar het klimaat in het verleden? De antwoorden vinden we … op zee!
Bekijk de volgende video.
Je weet nu dat er organismen zijn gevonden op de Noordpool die in de tropen voorkomen.
Misschien dat er ooit, 55 miljoen jaar geleden, palmbomen groeiden op wat nu op de Noordpool is. Interessant misschien, maar wat hebben we aan die kennis?
Appy Sluijs van het Nederlandse Instituut voor Onderzoek op Zee zegt daarover: “Om betere scenario’s te maken voor het klimaat in de toekomst, moeten we eerst weten hoe het klimaat in het verleden is veranderd.”
We kijken naar het verleden in de hoop betere voorspellingen over de toekomst te kunnen doen. Daarvoor worden klimaatmodellen gebruikt. Dat zijn computermodellen waarin van een complex systeem een aantal variabelen zijn opgenomen. Daarbij moet je denken aan verzamelde gegevens en aan natuurkundige wetten.
De huidige klimaatmodellen geven grote verschillen in de voorspellingen en zijn blijkbaar nog niet betrouwbaar. Stijgt de gemiddelde temperatuur deze eeuw met 1 of met 6 oC*? Stijgt de zeespiegel over dertig jaar met 2 centimeter of met 2 meter?
* Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) kwam in 2007 aangaande temperatuurverschillen van de komende eeuw met een marge van 1.4-5.6oC
Stap 3 - Sceptici vs. bezorgden
Klimaatsceptici versus mensen die bezorgd zijn over het klimaat
Donald Trump, de president van de Verenigde Staten van 2017 tot 2021 noemde klimaatverandering een hoax (Engelse benaming voor: bedrog, list of nepwaarschuwing). Letterlijk twitterde hij in 2012, voor hij president werd:
'The concept of global warming was created by and for the Chinese in order to make U.S. manufacturing non-competitive.'
En toen de temperatuur in januari 2017 in New York onder nul lag en het buiten hard vroor:
'This very expensive GLOBAL WARMING bullshit has got to stop. Our planet is freezing, record low temps, and our GW scientists are stuck in ice.'
In elk land zijn er wel mensen die niet willen aannemen dat klimaatverandering (mede) is veroorzaakt door menselijke activiteiten. Zij verwarren het dagelijks weer van het moment met het klimaat of wijzen erop dat de klimaatverandering past binnen de natuurlijke afwisseling van koude en warme perioden die de aarde al miljoenen jaren kent.
Toch zijn de klimaatsceptici in de minderheid. De meeste wetenschappers en politici en de meeste gewone burgers zijn ervan overtuigd dat de huidige klimaatverandering door de mens is veroorzaakt en dat we actie moeten ondernemen voordat het te laat is.
Op 12 december 2015 spraken 195 landen af op de Klimaattop van Parijs dat ze concrete stappen zouden nemen die moeten leiden tot een beperking van de opwarming van de aarde tot ruim onder de 2 graden Celsius in 2100.
De Nederlandse staatssecretaris van het destijds ministerie van Infrastructuur en Milieu zei daarover: "Het tekenmoment van dit Klimaatakkoord bevestigt nog eens dat de wereld wil werken aan het beperken van de temperatuurstijging en de desastreuze gevolgen van klimaatverandering. Alleen moeten de afspraken nu snel omgezet worden in acties. Daar zijn we al hard mee bezig, want we staan voor een forse opgave. De tijd tikt."
Het ministerie bracht ter gelegenheid van de Klimaattop enkele video's uit om het Nederlandse publiek te informeren, waaronder deze:
Het ministerie gaat ook in op de gevolgen voor Nederland en de maatregelen die Nederland moet nemen naar aanleiding van het Klimaatakkoord.
De Nederlandse regering heeft natuurlijk de taak om het Nederlandse publiek te informeren, maar besef wel dat klimaatproblematiek bij uitstek een wereldprobleem is. Maatregelen die we hier nemen, gaan het probleem op wereldschaal niet oplossen.
Dit soort problemen kunnen alleen in internationaal verband worden aangepakt en wel op basis van vrijwilligheid. Er is geen instantie die autonome landen kan dwingen om milieumaatregelen te treffen. Een complicerende factor daarbij is dat de grootste veroorzakers van de klimaatverandering er niet zelf de grootste slachtoffers van zijn.
De gevolgen komen vooral terecht bij de wereldbewoners, mens en dier, die zich er maar moeilijk tegen kunnen beschermen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De meeste mensen zijn er wel van overtuigd dat we actie moeten ondernemen om de klimaatverandering tegen te gaan. Toch handelen maar weinig mensen ernaar.
Uit onderzoek blijkt dat mensen veel banger zijn voor terrorisme dan voor klimaatverandering.
Waarom onderschatten we de risico's van klimaatverandering en overschatten we de kans op een terroristische aanslag? We schatten allemaal de risico’s die we lopen in, maar onze risicoperceptie is niet altijd even helder en rationeel.
Psychologen ontdekten dat het vooral uitmaakt wie je bent, waar je bent en wanneer je ergens bent.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Presidentskandidaat Hillary Clinton verloor in 2016 de presidentsverkiezingen in De Verenigde Staten. Tijdens de campagne zei zij over klimaatverandering: "Iedereen heeft een verantwoordelijkheid om de ergste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen, maar vooral de welvarende landen, zoals de VS, hebben daarin een bijzondere verantwoordelijkheid. Zij moeten de wereld op sleeptouw nemen op weg naar een schone economie."
Donald Trump was het totaal niet met Clinton eens. Klimaatverandering is een verzinsel van de Chinezen, gaf Trump eerder aan. Daarom wilde hij het EPA (het federale milieuagentschap van de VS) afschaffen, de stekker uit het Clean Power Plan (= Schone Energieplan) halen, het Klimaatakkoord van Parijs de rug toekeren en de kolenindustrie nieuw leven inblazen.
President Trump communiceerde vaak over zijn beleid door middel van tweets. Begin januari 2021 werd Trump voorgoed van Twitter verbannen. Het bedrijf vond dat Trump zich niet aan de regels hield en dat er naar aanleiding van enkele tweets van hem een risico bestond op een verdere aanzet tot geweld.
Doe voor deze opdracht net alsof de tijd even heeft stilgestaan. Trump heeft nog dezelfde gedachten over klimaatverandering als die je las in stap 3. Welk bericht zou je Donald Trump sturen als hij nog steeds op Twitter zat. Stel de tekst op voor een tweet (maximaal 140 tekens), geef commentaar op Trumps plannen en laat weten hoe je er zelf over denkt.
Beoordeling
In overleg met jullie docent bespreken en vergelijken jullie in de klas elkaars tweets.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Vind jij ook dat mensen hun gedrag moeten aanpassen en zich bewuster moeten zijn van de risico's van klimaatverandering?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Kun je uitleggen waarom het zo belangrijk is dat we maatregelen nemen tegen klimaatverandering?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Heb je de opdracht binnen dit aantal uren kunnen doen?
Inhoud
In de opdracht vergelijk je klimaatveranderingen van vroeger en nu.
Waarom wordt er juist op de zeebodem gezocht naar bewijzen van vroegere klimaatveranderingen?
Samenvattend
Was het eenvoudig om de genoemde begrippen te omschrijven?
Waren de omschrijvingen van je klasgenoot vergelijkbaar?
Eindopdrachten
Heb je de toets gemaakt? Ben je tevreden met het resultaat?
Heb je een tweet geschreven aan Trump en hem duidelijk maakt hoe je erover denkt?
Was het leuk de tweets in de klas uit te wisselen?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Aarde'' wordt het thema ''Broeierig'' besproken. Dit onderdeel gaat over het broeikaseffect. Klimaatverandering is niet nieuw en wordt al miljoenen jaren afwisselend gekenmerkt door afkoeling en opwarming. Er is een duidelijke relatie tussen het CO2-gehalte in de atmosfeer en de gemiddelde wereldtemperatuur. Koude perioden gaan gepaard met lage CO2-gehaltes en warme perioden gaan gepaard met hoge CO2-gehaltes. Klimaatverandering is dus van alle tijden, maar we hebben slechts gegevens van de afgelopen 150 jaar. Daarvoor werden deze gegevens niet bijgehouden of vastgelegd. Toch kunnen we oud klimaat bekijken aan de hand van oud materiaal uit de bodem. Om een idee te krijgen van hoe het klimaat er in de toekomst uit gaat zien, kunnen we gebruik maken van klimaatmodellen. Om ervoor te zorgen dat de CO2-gehaltes niet te veel toenemen, worden er wereldwijd afspraken gemaakt op de klimaattop van Parijs in 2015. Helaas zijn er ook mensen die geloven dat klimaatverandering een hoax is. De risico's die vastzitten aan de opwarming van de aarde zijn echter erg groot en ieders veiligheid loopt risico.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Systeem aarde;
Aardrijkskunde;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
6 uur en 0 minuten
Trefwoorden
aardijkskunde, arrangeerbaar, broeikaseffect, co2, hv45, klimaatmodellen, opwarming van de aarde, stercollectie
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Aarde'' wordt het thema ''Broeierig'' besproken. Dit onderdeel gaat over het broeikaseffect. Klimaatverandering is niet nieuw en wordt al miljoenen jaren afwisselend gekenmerkt door afkoeling en opwarming. Er is een duidelijke relatie tussen het CO2-gehalte in de atmosfeer en de gemiddelde wereldtemperatuur. Koude perioden gaan gepaard met lage CO2-gehaltes en warme perioden gaan gepaard met hoge CO2-gehaltes. Klimaatverandering is dus van alle tijden, maar we hebben slechts gegevens van de afgelopen 150 jaar. Daarvoor werden deze gegevens niet bijgehouden of vastgelegd. Toch kunnen we oud klimaat bekijken aan de hand van oud materiaal uit de bodem. Om een idee te krijgen van hoe het klimaat er in de toekomst uit gaat zien, kunnen we gebruik maken van klimaatmodellen. Om ervoor te zorgen dat de CO2-gehaltes niet te veel toenemen, worden er wereldwijd afspraken gemaakt op de klimaattop van Parijs in 2015. Helaas zijn er ook mensen die geloven dat klimaatverandering een hoax is. De risico's die vastzitten aan de opwarming van de aarde zijn echter erg groot en ieders veiligheid loopt risico.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Broeierig
Broeierig
Sceptici vs. bezorgden
De risico's van klimaatverandering
Broeierig
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Er is al enige tijd een felle discussie gaande tussen mensen die bezorgd zijn over de gevolgen van de klimaatverandering en de klimaatsceptici.
Activiteiten
Bestudeer de Kennisbank.
Presidentskandidaat Hillary Clinton verloor in 2016 de presidentsverkiezingen in De Verenigde Staten. Tijdens de campagne zei zij over klimaatverandering: "Iedereen heeft een verantwoordelijkheid om de ergste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen, maar vooral de welvarende landen, zoals de VS, hebben daarin een bijzondere verantwoordelijkheid. Zij moeten de wereld op sleeptouw nemen op weg naar een schone economie."
President Trump communiceerde vaak over zijn beleid door middel van tweets. Begin januari 2021 werd Trump voorgoed van Twitter verbannen. Het bedrijf vond dat Trump zich niet aan de regels hield en dat er naar aanleiding van enkele tweets van hem een risico bestond op een verdere aanzet tot geweld.
Intro
