De Vesuvius is een gevaarlijke vulkaan. In 79 na Christus barstte deze vulkaan uit en verwoestte Pompeï en andere plaatsen in de buurt. Bij deze ramp vielen tussen de 10.000 en 25.000 doden. Sindsdien is de Vesuvius vaker uitgebarsten, soms met rampzalige gevolgen.
Inmiddels is het aantal mensen dat rond de vulkaan woont, gegroeid tot enige miljoenen. Alleen al in Napels dat niet ver van de vulkaan ligt, zijn dat er 3 miljoen. Bovendien lopen er altijd veel toeristen in Napels en omgeving rond. Het is niet de vraag of de Vesuvius weer uit gaat barsten maar wanneer.
Kan iedereen die in de buurt van de vulkaan woont, tijdig worden gewaarschuwd als blijkt dat de vulkaan gaat uitbarsten? Kan het meest bedreigde gebied vlak onder de top van de vulkaan bijtijds worden ontruimd? Welke rampenplannen liggen er klaar?
Kortom: lukt het, bij een uitbarsting, om iedereen die in de schaduw van de Vesuvius leeft, het lot te besparen dat veel bewoners van Pompeï in 79 na Chr. ten deel viel ?
Romeinse steden getroffen door de uitbarsting van de Vesuvius
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Hoe kan men de gevolgen van een uitbarsting van de Vesuvius voor de bewoners rond de vulkaan beperken?
Deelvragen
Hoe is de Vesuvius ontstaan?
Waarom is dit type vulkaan bij een uitbarsting tot in de wijde omtrek gevaarlijk?
Hoe zorgen de autoriteiten ervoor dat de mensen die in de buurt van de Vesuvius wonen zich bewust zijn van de mogelijkheid dat deze vulkaan tot uitbarsting komt?
Hoe kunnen deskundigen vaststellen of de Vesuvius op punt van uitbarsten staat en de autoriteiten hiervoor tijdig waarschuwen?
Welke plannen hebben de autoriteiten opgesteld om de gevolgen van een uitbarsting voor omwonenden te beperken?
Begrippen
Aan het einde van deze les ken je de volgende begrippen:
Platentektoniek:
convergente plaatgrenzen
divergente plaatgrenzen
transforme plaatgrenzen
epicentrum
Vulkanisme:
pyroklastische stromen
stratovulkaan
explosieve eruptie
caldera
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Voorkennis
Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Je leest over de ramp bij Pompeï, toen de Vesuvius heel onverwachts uitbarstte in 79 na Chr. en over de gevolgen voor de mensen die eromheen woonden. Je beantwoordt vragen en kijkt video's.
Stap 2
Het is van belang de activiteit van de Vesuvius constant te meten om bewegingen in de vulkaan waar te nemen en een uitbarsting te kunnen voorspellen. Bekijk een video, kaarten in de Bosatlas en beantwoord vragen hierover.
Stap 3
Op de afbeelding zijn de gevarenzones rond de vulkaan te zien. Ook lees je waar door de autoriteiten rekening mee moet worden gehouden bij het opstellen van evacuatieplannen. Bekijk hoe zo'n plan eruitziet en beantwoord er vragen over.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Maak in groepjes een voorlichtingsbrochure of presentatie voor de bevolking rondom de Vesuvius.
Examenvragen
Oefen met de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
Wat kun je al?
Bestudeer in de Kennisbank de pagina's over vulkanen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Afgietsel van slachtoffer in Pompeï
na de uitbarsting van de Vesuvius
in 79 na Chr.
In 79 na Christus werd Pompeï in Italië zo snel en onverwacht getroffen door een ramp dat mensen op straat niet de tijd hadden om een schuilplaats te zoeken. Ze stierven op de plek waar ze toevallig waren. Van deze slachtoffers zijn de lichamen compleet vergaan waardoor ze holtes achterlieten in de gestolde lava. Archeologen vulden deze holtes met gips en haalden daarna het materiaal dat erom heen zat weg (zie afbeelding).
Wat er toen gebeurde, zie je in dit videofragment.
N.B. In de video wordt beweerd dat de Vesuvius de enige actieve vulkaan op het Europese vasteland is. Strikt gezien klopt dat omdat andere vulkanen op eilanden liggen of al heel lang niet actief zijn geweest. De Etna en Stromboli, eilandvulkanen, zijn dat wel. De Elbroes is een vulkaan op Europees vasteland, maar inmiddels wel 2000 jaar rustig.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De ramp die Pompeï trof was niet de eerste in zijn soort en ook niet de laatste.
Hoe dat zit, lees je in de tekst ‘Mount Vesuvius‘ op www.vulkanisme.nl. Lees hiervan de paragraaf ‘Vesuvius algemene informatie’.
Beantwoord daarna de vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Was er in 2014 al aanleiding voor mensen die dichtbij de Vesuvius wonen om zich ongerust te maken?
Lees de tweede alinea van het artikel ‘Experts slaan alarm om de Vesuvius’ en de paragraaf ‘Sterke bewegingen in het magma’.
Aanvulling: in het artikel wordt gesproken over het epicentrum van een aardbeving. Dat is de plek aan het aardoppervlak waar de schokken van een aardbeving het hevigst zijn.
Stap 2 - Meten is (bijtijds) weten
Lees van de tekst ‘Mount Vesuvius’ de paragraaf ‘Vesuvius erupties’.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Kijk naar deze video: van 6.34 min “So the sand here, this represents a volcano." tot 7.10 min. “an eruption or not.”
In deze video komen verschillende plaatbewegingen voor.
Bekijk ook in de Grote Bosatlas of Alcarta een kaart over Tektoniek en vulkanisme in Zuidoost-Azië.
De atlas geeft een soort ‘spiekbriefje’ om de volgende vraag te beantwoorden.
Was er in 2014 al aanleiding voor mensen die dichtbij de Vesuvius wonen om zich ongerust te maken?
Lees de tweede alinea van het artikel ‘Experts slaan alarm om de Vesuvius’ en de paragraaf ‘Sterke bewegingen in het magma’.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De Italiaanse autoriteiten en in het bijzonder het Italiaanse bureau voor bescherming van burgers DPC zijn wel degelijk nagegaan wie wat voor gevaar loopt tijdens een uitbarsting van de Vesuvius. Dat is weergegeven op bovenstaande kaart.
Rood is de zone waar pyroklastische stromen op kunnen treden. Wat die voor verwoestingen kunnen aanrichten, heb je al in Stap 2 gezien. Waar die stromen precies optreden, hangt af van de windrichting tijdens de uitbarsting. De rode zone is het gebied dat geheel ontruimd moet worden als een uitbarsting op handen lijkt te zijn. Daar wonen ongeveer 600.000 mensen en er liggen 18 steden in.
Geel is de zone waar asregens en regens van stenen moeten worden verwacht. Waar precies dat materiaal zal vallen en hoeveel hangt af van de windrichting tijdens de uitbarsting. Door dat vallende materiaal ontstaan twee gevaren:
1. Er kan zoveel as en stenen op gebouwen vallen dat de daken onder het gewicht instorten.
2. Kleine asdeeltjes vernielen de longblaasjes als je ze inademt omdat ze net als glassplinters vlijmscherpe punten en randen hebben. Hierdoor krijg je problemen met de ademhaling.
Blauw is het gebied waar modderstromen kunnen optreden die straten, huizen en velden met een dikke laag bedekken en die gevaarlijk zijn voor mensen als ze met grote snelheid door bewoond gebied komen.
In 2016 zijn op aanraden van deskundigen de rode en de gele zone uitgebreid. Na deze herindeling wonen er 700.000 mensen in de rode zone en liggen er 25 steden in dit gebied. De gele zone strekt zich uit over de provincies Salerno en Napels met in totaal 63 steden en een deel van Napels waar ongeveer de helft van de drie miljoen Napolitanen woont.
Evacuatieplannen
Ook zijn er vanaf de jaren 90 plannen gemaakt om gebieden rond de vulkaan te ontruimen als er een uitbarsting dreigt. Het nieuwste plan is aan het publiek gepresenteerd in het najaar van 2016.
Bij het opstellen van zulke plannen moesten de autoriteiten met de volgende zaken rekening houden:
Mensen moeten er zich bewust van worden dat de Vesuvius gevaarlijk blijft, ook al is de laatste uitbarsting meer dan 70 jaar geleden. Er zijn nog maar weinig ‘buurtbewoners’ in leven die de uitbarsting van 1944 bewust hebben meegemaakt en de gevolgen ervan kunnen inschatten.
Ook moeten deskundigen heel zeker van hun zaak zijn als ze de DPC en de autoriteiten waarschuwen dat een gevaarlijke uitbarsting op handen is. Als naderhand de uitbarsting uitblijft of weinig blijkt voor te stellen, zijn inmiddels honderdduizenden mensen geëvacueerd. Dat zou op zich al een ramp zijn en een schadepost van miljarden euro opleveren. Denkbeeldig is zo’n vergissing niet; al enkele malen is onterecht gewaarschuwd voor een uitbarsting nadat grondverschuivingen in de krater van de vulkaan wolken as hadden doen opwaaien.
Een vals alarm heeft het gevolg dat omwonenden het volgende alarm minder serieus nemen en niet minder bereid zullen zijn om het gebied te verlaten.
En als het dan wel raak is, vallen er veel onnodige slachtoffers door de uitbarsting.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het DPC in Italië wil een voorlichtingscampagne houden voor Napels en andere steden die vlakbij de Vesuvius liggen. Daarom wil het bureau een brochure verspreiden in deze steden en een presentatie maken en online zetten. Met deze brochure en deze presentatie wil het DPC mensen voorbereiden op een uitbarsting van de Vesuvius die nog gewelddadiger kan verlopen dan die van 1631.
Jullie gaan die brochure of die presentatie maken voor het DPC. Hierin moeten de volgende zaken aan de orde komen:
Waarom de Vesuvius tot in wijde omtrek gevaarlijk is bij een uitbarsting.
Welke risico’s je dan loopt in respectievelijk de rode, de gele of de blauwe zone.
Hoe de evacuatie zal verlopen voor degenen die in de rode zone wonen.
Hoe en waar de geëvacueerde bewoners ergens anders in Italië zullen worden opgevangen en wie je kan vertellen naar welke plaats je toegaat.
Je kunt kiezen tussen het maken van een papieren brochure of een digitale presentatie.
Het is handig als je dit eindproduct met vier personen maakt. Je docent deelt de klas in groepen van vier in.
Kies eerst met je groep wat jullie gaan doen: een brochure maken of een presentatie samenstellen.
Verdeel de vier punten die aan bod moeten komen onder elkaar.
Als je een presentatie hebt gemaakt, spreek dan met elkaar af wie deze aan de klas laat zien.
Gebruik de Gereedschapskist of de stap Bronnen voor tips voor het maken van de brochure of presentatie.
Beoordeling
Als je klaar bent, zal je docent jullie eindproduct beoordelen op de volgende punten:
Originaliteit en compleetheid.
Bevat de brochure duidelijke instructies en uitleg.
Zijn de risico's voor de verschillende zones goed weergegeven.
Bevat de brochure of presentatie afbeeldingen ter ondersteuning.
Zitten er geen taalfouten in.
Verder kijken
In de tekst ‘Mount Vesuvius’ kun je lezen hoe de uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Chr. is verlopen en waarom Pompeï nog voor een deel te bezichtigen is.
Aandacht wordt ook besteed aan eerdere en latere uitbarstingen van de Vesuvius en aan hoe je als toerist de krater van deze vulkaan kunt bezoeken.
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).
Terugkijken
Intro
Gaf de Introductie een duidelijke uitleg over de inhoud van deze opdracht?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Waarom blijven mensen ondanks de gevaren van een uitbarsting, bij een vulkaan wonen?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Heb je de opdracht binnen dit aantal uren kunnen doen?
Inhoud
In de opdracht bekijk je de gevaarlijke situatie van een vulkaan, die tot uitbarsting kan komen.
Op welke manier kunnen omwonenden van een vulkaan gewaarschuwd of geëvacueerd worden?
Samenvattend
Was het eenvoudig om de genoemde begrippen te omschrijven?
Heb je ze met een klasgenoot vergeleken?
Eindopdrachten
Heb je de eindtoets gemaakt? Had je een goede score?
Heb je in de andere eindopdracht gekozen voor een brochure of presentatie?
Vond je het leuk en nuttig zoiets samen te stellen?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?
Het arrangement Leven met de Vesuvius - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Aarde'' wordt het thema ''Leven met de Vesuvius'' besproken. Als eerste wordt informatie gegeven over de uitbarsting van de Vesuvius bij Pompeii. Hoe kunnen we voorkomen dat vulkaanuitbarstingen zoveel levens eisen? Hiervoor moeten we meten, want zo kunnen we voorspellen wanneer een vulkaanuitbarsting aan zit te komen. Om vervolgens goed te kunnen handelen wanneer er een uitbarsting of aardbeving aan komt, worden rampenplannen en evacuatieplannen gemaakt.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Systeem aarde;
Aardrijkskunde;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Trefwoorden
aardrijkskunde, arrangeerbaar, hv45, pompeii, stercollectie, vesucius, vulkaan
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Aarde'' wordt het thema ''Leven met de Vesuvius'' besproken. Als eerste wordt informatie gegeven over de uitbarsting van de Vesuvius bij Pompeii. Hoe kunnen we voorkomen dat vulkaanuitbarstingen zoveel levens eisen? Hiervoor moeten we meten, want zo kunnen we voorspellen wanneer een vulkaanuitbarsting aan zit te komen. Om vervolgens goed te kunnen handelen wanneer er een uitbarsting of aardbeving aan komt, worden rampenplannen en evacuatieplannen gemaakt.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Vesuvius
Gevaarlijke buur
Gevaarlijke buur
Meten is (bijtijds) weten
De Vesuvius een vulkaan in Italië
Vesuvius
Rampenplannen
Leven met de Vesuvius
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
De Vesuvius is een gevaarlijke vulkaan. In 79 na Christus barstte deze vulkaan uit en verwoestte Pompeï en andere plaatsen in de buurt. Bij deze ramp vielen tussen de 10.000 en 25.000 doden. Sindsdien is de Vesuvius vaker uitgebarsten, soms met rampzalige gevolgen.
Activiteiten
Bestudeer in de Kennisbank de pagina's over vulkanen.
Ook zijn er vanaf de jaren 90 plannen gemaakt om gebieden rond de vulkaan te ontruimen als er een uitbarsting dreigt. Het nieuwste plan is aan het publiek gepresenteerd in het najaar van 2016.
Intro
Teksten:
