Mensen houden van dieren

Inleiding

Er zijn veel relaties tussen mensen en dieren.
Denk aan het houden van dieren door mensen voor allerlei doeleinden, of aan de invloed die menselijk handelen heeft op een bepaald dier of een diergroep.
De laatste tijd worden dieren steeds vaker beschouwd als wezens die moreel meetellen, omwille van het dier zelf. Daardoor is er een steeds bredere maatschappelijke discussie over de omgang met dieren.

Bovendien zijn veel gedragsonderzoekers geïnteresseerd in de overeenkomsten tussen het gedrag van mensen en dat van hun naaste verwanten, zoals de mensapen.

 

Mensen houden (van) dieren

Mensen houden om verschillende redenen dieren, bijvoorbeeld  voor de gezelligheid, als leverancier van producten of diensten, als studieobject, voor vermaak en educatie, en soms ook om de (bedreigde) soort te beschermen.
Of het nu (landbouw)huis-, circus-, dierentuin- of proefdieren zijn: als je ze houdt, dan moet je er goed voor zorgen. De laatste jaren is hier in de politiek veel aandacht voor. Daarbij speelt de term dierenwelzijn een belangrijke rol.

Dierenwelzijn

Bij dierenwelzijn gaat het erom dat de lichamelijke en gevoelsmatige toestand van een dier goed zijn.
De Europese Unie meet dierenwelzijn af aan de volgende criteria:

  • Vrij zijn van dorst, honger en ondervoeding.
  • Vrij zijn van fysiek en fysiologisch ongerief.
  • Vrij zijn van pijn, verwondingen en ziektes.
  • Vrij zijn om het normale gedrag te kunnen uitoefenen.
  • Vrij zijn van angst en chronische stress.

Stereotiep gedrag

Als dieren in gevangenschap onvoldoende prikkels krijgen, kunnen ze hun natuurlijke gedrag ook niet vertonen, terwijl de inwendige drang (motivatie) hiertoe wel aanwezig blijft. Ze kunnen dan stereotiep gedrag gaan vertonen. Stereotiep gedrag is een vast patroon van handelingen dat regelmatig wordt herhaald zonder dat daarbij ogenschijnlijk een doel wordt bereikt. Voorbeelden zijn het stangbijten bij varkens, het kopschudden van olifanten en het ‘ijsberen’ van roofdieren.

Het is erg lastig om dieren die stereotiep gedrag vertonen dit weer af te leren. Deze dieren raken namelijk verslaafd aan endorfine, een op morfine lijkende signaalstof die zij tijdens dit gedrag zelf aanmaken.
Door de omgeving van dieren te verrijken kun je wel proberen om het ontstaan van stereotiep gedrag te voorkomen. In dierentuinen wordt dit wel gedaan door op onvoorspelbare tijdstippen te voeren, en door het voer te verstoppen zodat de dieren het moeten gaan zoeken.

Stress

Stress op zichzelf hoeft niet per se slecht te zijn. Als een dier door stress(hormonen) beter in staat is om op gevaar te reageren heeft het een grotere overlevingskans dan dieren die dat niet hebben.
De twee belangrijkste stresshormonen zijn adrenaline en cortisol. Adrenaline is kortwerkend, en maakt het dier alert, klaar om in actie te komen. Cortisol werkt langdurig, en helpt het lichaam om energie te mobiliseren. Ook is het van belang voor het dag-nachtritme.

Langdurige stress is wel nadelig. Het vermindert bijvoorbeeld de werking van het afweersysteem en leidt tot concentratie- en geheugenproblemen. De enige objectieve manier om langdurige stress bij dieren vast te stellen is door de hoeveelheid cortisol in het bloed te meten.

Neurobiologie

Bij het inzicht in het tot stand komen van positieve en negatieve emoties (motivatie, angst) kan kennis van neurobiologische processen belangrijk zijn. Gedragsproblemen bij dieren (en mensen) kunnen beter vastgesteld en behandeld worden, als het vergeleken wordt met de manier waarop bij gezonde dieren het gedrag wordt aangestuurd.

De technieken waarmee de hersenen bestudeerd kunnen worden zijn voortdurend in ontwikkeling. Was het eerst alleen mogelijk de hersenen van dode dieren te bekijken, tegenwoordig zijn er allerlei technieken waarmee de hersenen `live` kunnen worden bestudeerd.
Zo is het mogelijk te achterhalen vanuit welke delen van de hersenen de verschillende gedragssystemen worden aangestuurd.
Ook bij het bestuderen van gedrag van mensen is neurobiologie waardevol. Denk o.a. aan leergedrag, het ontstaan en de behandeling van verslavingen, omgaan met agressie, seksuele differentiatie, puberteit, autisme en dyslexie.

  • Het arrangement Mensen houden van dieren is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2021-05-17 17:13:10
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Biologie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van