Weefsels en organen in zaadplanten

Inleiding

In de figuur zie je de verschillende organen van een zaadplant, met daarbij de belangrijkste stromen van stoffen.  

 

Vorm en topografie

Zowel bij planten als bij dieren komt een grote diversiteit aan celvormen voor.
Plantencellen lijken meer op elkaar dan dierlijke cellen, maar ook plantencellen verschillen voldoende om verschillende weefsels te kunnen onderscheiden.

Cellen en weefsels

Cellen en weefsels in een blad
Cellen van de epidermis zijn goed lichtdoorlatend.
Op de epidermis bevindt zich meestal een laagje was: de cuticula. Epidermis en cuticula beschermen het blad tegen uitdroging. Palissadeparenchymcellen en de sponsparenchymcellen bevatten bladgroen, evenals de sluitcellen van de huidmondjes. In cellen met bladgroen vindt fotosynthese plaats.

Hoofdnerf en zijnerven in het blad bestaan uit houtvaten, bastvaten en steunweefsel.
Houtvaten liggen aan de bovenkant, bastvaten aan de onderkant. De houtvaten bestaan alleen uit celwanden, de bastvaten uit levende cellen. In de houtvaten worden vooral opgeloste mineralen en water vervoerd. In de bastvaten worden vooral organische stoffen (opgelost in water) vervoerd. Houtvaten geven, samen met andere cellen met dikke celwanden, een blad stevigheid.

Cellen en weefsels in een stengel
Een stengel heeft, net als een blad en een wortel, aan de buitenzijde een epidermislaag van goed aansluitende cellen.
Daaronder bevindt zich schorsparenchym. Bij groene stengels bevindt zich in het schorsparenchym bladgroen en vindt er fotosynthese plaats. Er zijn dan ook huidmondjes te vinden in de epidermis van veel groene stengels. Door de huidmondjes kan gaswisseling plaatsvinden.

Vaak bevindt zich onder de laag schorsparenchym een laag steunweefsel met verdikte celwanden. Onder de laag steunweefsel bevinden zich de vaatbundels met houtvaten, bastvaten en vaatbundel parenchymcellen. Parenchym is een verzamelnaam voor opvullend weefsel zonder duidelijke aanduiding vorm en functie.  Rond de vaatbundel is vaak steunweefsel te zien, dat als een soort skelet fungeert. In de vaatbundel van tweejarige en meerjarige planten bevindt zich groeiweefsel (cambium) van waaruit diktegroei kan plaatsvinden.

Cellen en weefsels in een wortel

Een wortel is in veel opzichten een voortzetting van een stengel onder de grond. Bijzonderheden van een wortel zijn de wortelharen, het wortelmutsje en de endodermis.

De epidermis bevat in bepaalde gebieden wortelharen. De wortelharen vergroten het opnameoppervlak van de wortel. Het wortelmutsje bestaat uit verslijmende cellen. Door het wortelmutsje glijdt de wortelpunt tijdens de groei als het ware tussen de zandkorrels door.

Wortel en stengel hebben beiden groeiweefsel aan de toppen voor de lengtegroei. In  het groeiweefsel vinden veel celdelingen plaats. Tussen de bastvaten en de houtvaten in bevindt zich ook groeiweefsel voor de diktegroei: het cambium.

Het stevigheidweefsel ligt vooral binnen in de wortel. Daardoor krijgt de plant een grote trekweerstand. Het oppervlak van een wortel is vaak enorm: een boom is boven de grond vaak even groot als onder de grond! Dit zorgt voor een goede verankering in de bodem.  

De schors is opgebouwd uit parenchymcellen.
Deze kunnen als opslagreservoir dienen, bijvoorbeeld bij een suikerbiet.
De binnenste laag van de schors, de endodermis, selecteert welke stoffen de centrale cilinder in mogen (zie "Transport van water en opgeloste stoffen"). Ze kunnen dat doordat een gedeelte van de celwanden van de endodermiscellen ondoorlaatbaar is voor water.  
Het transport kan daardoor alleen plaatsvinden via de celmembranen en het cytoplasma (en niet via de celwanden).

Overige celtypen in een plant

Zaadplanten vormen bloemen. Ook een bloem bestaat uit weefsels als parenchym, houtvaten en bastvaten. Plastiden geven een bloem kleur en ook de vacuole kan kleurstof bevatten.
In de bloem bevinden zich de zaadknoppen, met daarin de eicellen. Wanneer deze eicellen worden bevrucht (soms zelfs door stuifmeel afkomstig van meeldraden van dezelfde bloem) ontstaat een zygote. Dat wordt later de kiem van het zaad.
Rondom de zygote ontstaat de rest van het zaad, dat vooral uit parenchym met daarin opgeslagen stoffen bestaat. Hiermee kan de kiem worden gevoed, tot het moment dat deze door fotosynthese zelf glucose kan vormen.
Het vruchtbeginsel ontwikkelt zich tot vrucht. De vrucht draagt vaak bij aan de verspreiding van het zaad.
De weefsels zijn gespecialiseerd, bijvoorbeeld tot vlezig weefsel zoals in een sinaasappel, of droog zoals bij noten. Sommige vruchten dragen ze uitsteeksels, die de verspreiding vergemakkelijken. Denk aan paardenbloem of esdoorn.

Afweer bij planten

Planten moeten het hoofd bieden aan allerlei bedreigingen zoals planteneters, ziekteverwekkers, en klimatologische omstandigheden.
Geen wonder dat er allerlei plantenweefsels zijn die daarbij kunnen helpen.
Zie daarvoor kennisbank "Afweer bij planten".

  • Het arrangement Weefsels en organen in zaadplanten is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2021-05-17 09:27:10
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Biologie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van