Wonen in Gorinchem

Wonen in Gorinchem

Wonen

Het wapen van Gorinchem

Welkom bij het thema wonen in Gorinchem en omgeving.

De komende vier weken gaan we het bij Mens en Maatschappij hebben over onze eigen omgeving.

Je gaat daarvoor dit werkstuk maken, je mag samen werken, maar iedereen levert zijn of haar eigen werkstuk in. Je schrijft je antwoorden in je werkboek

Je krijgt voor dit werkstuk vier weken de tijd, het is de bedoeling dat je alle opdrachten op school beantwoord. Daarom lever je aan het einde van elke les je werkboek weer in bij je docent.

Omdat een aantal opdrachten over je eigen woonplaats gaat vragen we je om ook je woonplaats op de voorpagina van het werkboek te schrijven te schrijven.

Succes!

Vakgroep M&M

Introductie

Dit werkstuk bestaat uit een aantal onderdelen. Hier en in je werkboek vind je informatie die je kan gebruiken voor het beantwoorden van de vragen, de antwoorden schrijf je in het werkboek dat je van je docent hebt gekregen.

Je gaat ook kennis maken met de tien tijdvakken van de geschiedenis, deze kom je de komende twee jaar steeds tegen bij Mens en Maatschappij. Hieronder zie je een afbeelding waarin je alle tien de tijdvakken ziet:

 

Inhoud

Je werkboek bestaat uit 28 opdrachten, verdeelt over 15 paragraven. Elke paragraaf heeft zijn eigen onderwerp.

Leerdoelen

Tijdens dit thema ga je:

- kennis maken met de tien tijdvakken

- leren hoe jouw omgeving eruit ziet en hoe die gebruikt wordt.

- leren over wat voor mensen er bij jouw in de omgeving wonen, wat ze doen en waar ze vandaan komen

- leren over de geschiedenis van Gorinchem en omgeving

1. Wegwijs in eigen omgeving

Maken

Bij dit onderdeel maak je gebruik van een kaart die we hebben gekopieerd van bestaande kaarten.

Je ziet op de kaart aan de ene kant een plattegrond van Gorinchem en aan de andere kant een kaart van Gorinchem en omgeving. Van oost naar west is die laatste kaart ongeveer 74 kilometer en van noord naar zuid ongeveer 36 kilometer.

Ga niet zitten tekenen op deze kaart want we hebben hem ook nog voor andere klassen nodig.

Maak in je werkboek paragraaf 1 Wegwijs is eigen omgeving. (Dit is opdracht 1 t/m 5)

2. Natuur, landschap en milieu om je heen

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 2 Natuur, landschap en milieu om je heen. (Dit is opdracht 6 t/m 8)

Bij deze opdrachten moet je een aantal cirkeldiagrammen maken.

Bij een cirkelgrafiek stelt de hele cirkel 100% voor.

Dat betekent dus dat 360° = 100%.

Daaruit volgt: 1% = 3,6°

Dan is bijvoorbeeld 12%: 12 x 3,6° = 43,2°

Zo kun je vrij gemakkelijk met behulp van windroos of geodriehoek elke cirkelgrafiek maken.

3. Verschillen in je omgeving

Maken

Deze paragraaf gaat over de bevolkingssamenstelling.

Maak in je werkboek paragraaf 3 Verschillen in je omgeving. (opdracht 9 t/m 12)

 

Bij deze opdrachten moet je een aantal cirkeldiagrammen en leeftijdgrafieken maken. Kijk bij paragraaf 2 voor de uitleg over cirkeldiagrammen. Hieronder zie je een korte uitleg over het maken van een leeftijdsgrafiek

Bij een leeftijdsgrafiek kun je in een oogopslag de leeftijdsopbouw van een plaats of een land bekijken. In het midden staan de leeftijden, links de mannen en rechts de vrouwen. Onderaan zie je procenten. 

4. Recreëren in je eigen woonplaats

Maken

In Gorinchem kan je best goed recreëren, dat betekent dat je iets gaat doen wat je leuk vind. Er zijn veel dingen die je kunt gaan doen en is een groot natuurgebied in de buurt. Dat maakt Gorinchem aantrekkelijk om te wonen, maar er zijn meer redenen waarom mensen in Gorinchem willen wonen, denk maar aan de goede bereikbaarheid.

Maak in je werkboek paragraaf 4 Recreëren in je eigen woonplaats. (opdracht 13)

5. Verloopt alles volgens plan?

Maken

In deze paragraaf ga je je bezighouden met de werkgelegenheid en het grondgebruik in Gorinchem en omgeving.

Maak in je werkboek paragraaf 5 Verloopt alles volgens plan? (opdracht 14 t/m 17)

6. Tijd van jagers en boeren

Het tijdvak

Tijd van jagers en boeren

Dit tijdvak behandelt de geschiedenis van Nederland in de periode vanaf de tijd van de jagers en de boeren tot het jaar 3000 voor Christus. De tijd van de jagers en de boeren wordt ook wel de prehistorie genoemd. Prehistorie betekent voorgeschiedenis. Uit deze periode hebben we geen schriftelijke bronnen. Alles wat we weten van de prehistorie weten we dankzij archeologische vondsten. Dit zijn meestal voorwerpen die door de mensen uit die periode zijn gemaakt.

Maar soms vinden archeologen ook overblijfselen van dieren of mensen uit de prehistorie. Een voorbeeld hiervan is Ötzi de ijsman. Door deze vondsten te bestuderen kunnen ze bepalen uit welke tijd ze stammen en verkrijgen ze waardevolle informatie over de hoe de mensen leefden in die tijd.

De prehistorie wordt ingedeeld in drie verschillende tijden. Dit zijn: de Steentijd, de Bronstijd en de IJzertijd.

De Steentijd begint vanaf het moment dat er mensen op aarde rondliepen. Deze mensen waren jagers of verzamelaars. Zij hadden  geen vaste verblijfplaats en haalden hun voedsel uit de wilde natuur. Ze jaagden op dieren of verzamelden bessen of andere eetbare planten. Mensen die op deze manier leven, noemen wij nomaden. Zij leidden een nomadisch bestaan.

Rond 10.000 voor Christus deden de nomaden in het Midden-Oosten een grote ontdekking. Ze ontdekten een manier om groenten en granen te verbouwen. Vanaf dat moment hoefde mensen niet meer rond te trekken, maar konden ze op een vaste plek blijven wonen. Bij hun huizen hadden soms ook koeien, geiten of schapen voor vlees en melk. Deze verandering wordt de landbouw revolutie genoemd, de jagers en verzamelaars werden nu boeren.

Rond 3000 voor Christus leefden bijna alle mensen in Europa in landbouwsamenlevingen. Dit waren eerst kleine dorpen. In de dorpen ontwikkelden de mensen een eigen cultuur waarvan we bijvoorbeeld in Drenthe nog resten terug kunnen vinden. Hier staan hunebedden die in 3500 voor Christus werden gemaakt  als graf voor belangrijke mensen.

In de dorpen leefden voornamelijk boeren. Deze boeren leefden van het voedsel dat zij, of hun buren verbouwden op hun eigen land. In het begin konden de boeren precies genoeg  voedsel produceren voor hun eigen gezin. Maar na verloop van tijd konden zij hun goederen verkopen aan andere mensen. Nu konden mensen ook andere beroepen uitoefenen, zoals architect of ambachtsman en groeiden sommige dorpen uit tot steden.

Waar Gorinchem ligt was in deze tijd vooral moeras en mensen kwamen hier vooral om te jagen, maar nog niet om te wonen, dat gebeurde pas veel later.

Bron: https://www.tijdvakken.nl/jagers-en-boeren/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 6 Tijd van jagers en boeren. (opdracht 18)

7. Tijd van Grieken en Romeinen

Het tijdvak

 

Tijd van Grieken en Romeinen

In dit tijdvak behandelen we de tijd van de Grieken, die gevolgd werd door de tijd van de Romeinen. Deze periode duurde van 3000 voor Christus tot 500 na Christus. Deze periode noemen we de Oudheid.

Rond 3000 voor Christus begonnen mensen voor het eerst te schrijven. Vanaf dat moment zijn er dingen waarvan we zeker weten dat ze zijn gebeurd. Ook begonnen de Grieken kennis te verzamelen en ontstond de wetenschap.

Aan het begin van de Oudheid waren de Grieken het machtigste volk van Europa. Zo kwam het dat hun bevolking rijk werd en steeds groter groeide. Maar helaas was de grond in Griekenland niet vruchtbaar genoeg om al die nieuwe Grieken te voeden. De Grieken gingen nu ergens anders wonen. Er ontstonden Griekse stadstaten in Italië, Frankrijk en Spanje. Ook gingen de Grieken naar het Midden-Oosten om land te veroveren. De grootste veroveringen werden door Alexander de Grote gedaan. Hij veroverde in 336 voor christus grote delen van de tot dan toe bekende wereld.

De Grieken kregen in de vierde en derde eeuw voor Christus concurrentie van de Romeinen. Hun rijk groeide in die tijd uit tot het gebied dat we nu Italië noemen. In de tweede eeuw voor Christus bleken de Romeinen sterker dan de Grieken te zijn. De Romeinen namen de macht over van de Grieken. Het duurde echter wel enkele eeuwen voordat ze alle Griekse kolonies in handen hadden. Egypte werd pas rond 30 voor Christus veroverd. De laatste Grieks-Egyptische koningin in Egypte was Cleopatra VII.

In de Oudheid zijn veel religies ontstaan die wij vandaag de dag nog kennen. De Grieken en Romeinen geloofde in meerdere goden tegelijk. In deze tijd ontstonden er ook religies die maar in één god geloofden, de oudste is het Jodendom. Ook het christendom ontstond in deze tijd, eerst was het lange tijd verboden, maar onder keizer Constantijn werd het de officiële religie van het Romeinen.

Rond 117 na Christus was het Romeinse rijk het grootst. Ze waren vanaf 57 voor Christus begonnen met het veroveren van Nederland. In de eerste eeuw na Christus hadden zij Frankrijk, België, en delen van Nederland, Duitsland en Engeland veroverd. In Nederland woonden toen vele verschillende volken. Enkele hiervan waren de Bataven en de Friezen. De Romeinen hebben veel steden gesticht in Nederland, bijvoorbeeld Utrecht, Nijmengen en Maastricht. In de streek waar nu Gorinchem ligt zijn de Romeinen niet geweest. 

Vanaf het jaar 395 ging het heel slecht met het Romeinse Rijk, het westelijke deel werd aangevallen door Germanen. In 493 werd de stad Rome veroverd en bleef alleen het oostelijke deel over. De hoofdstad werd Constantinopel (tegenwoordig Istanbul)

Bron: https://www.tijdvakken.nl/grieken-en-romeinen/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 7 Tijd van Grieken en Romeinen (opdracht 19)

8. Tijd van monniken en ridders

Het tijdvak

Tijd van monniken en ridders

Dit tijdvak begint ongeveer in het jaar 500 en eindigt ongeveer rond het jaar 1000. Het deel van de geschiedenis dat we hier bespreken noemen we de vroege Middeleeuwen. Dit is de tijd van de monniken en ridders. De Middeleeuwen duren tot het jaar 1500.

Door het ineenstorten van het Romeinse Rijk veranderde er veel voor de boeren. Ze konden in de tijd van het Romeinse rijk gebruik maken van de Romeinse techniek. Nu moesten ze voor zichzelf zorgen. Hierdoor werd oogst minder en hadden de boeren maar net genoeg om rond te komen.

Het grote gebied waar de Romeinen ooit heersten was nu verbrokkeld. Vanaf het jaar 500 ontstonden er verschillende koninkrijken. Een van de rijken behoorde tot de Frankische koning Clovis. In de achtste eeuw werd dit een groot koninkrijk in West-Europa. Karel de Grote was toen de keizer van dit rijk.

Karel verdeelde land in streken en stelde daar een landheer aan (bijvoorbeeld een graaf of hertog). De land heer mocht zijn land weer verhuren aan boeren in ruil voor bescherming. Wat de boeren verbouwde op hun land moesten ze delen met hun landheer. De boeren mochten niet zomaar van leen opzeggen. Dit systeem heet het hofstelsel en de boeren werden horigen genoemd.

Bijna alle mensen waren dus deel van dit hofstelsel. De horigen, de landheren en de koning. Maar heel soms waren er ook vrije boeren en er waren mensen die leefden in het klooster. Zij hoorden bij de kerk. De eerste monniken kwamen rond het jaar 700 naar Nederland, de bekendste waren Willibrord en Bonifatius. Vanaf die tijd werden de meeste mensen in Nederland Katholiek.

De oudste Nederlandse geschreven tekst die we kennen is echter geen Bijbelse tekst. Deze tekst begint met de woorden Hebban olla vogala. Dit was waarschijnlijk een romantisch gedichtje. Het woord hebban betekent waarschijnlijk hebben. Olla betekent alle. Vogala betekent vogels. Men denkt dat de vertaling van de complete zin “Hebben alle vogels nesten begonnen, behalve ik en jij. Waarop wachten we nu?” is. Maar omdat dit zo lang geleden in de geschiedenis is geschreven, weten we de exacte betekenis natuurlijk niet zeker.

Aan het einde van dit tijdvak kwamen ook de eerste mensen voor vast in de regio Gorinchem wonen. Vanuit Tiel begonnen mensen het land te ontginnen, dit betekent dat in het moerasland slootjes werden gegraven, zodat boeren op het land konden werken. Dat het hier gebeurde is niet toevallig, dorpen en steden ontstonden meestal in de buurt van rivieren en bij Gorinchem stromen er twee (de Linge en de Merwede)

Bron: https://www.tijdvakken.nl/monniken-en-ridders/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 8 Tijd van monniken en ridders (opdracht 20)

9. Tijd van steden en staten

Het tijdvak

Tijd van steden en staten

Het tijdvak dat we hier bespreken is de tweede helft van de Middeleeuwen. De Middeleeuwen duurden van het jaar 500 tot het jaar 1500. Op deze plaats bespreken we de periode van het jaar 1000 tot het jaar 1500. Dit gedeelte van de Middeleeuwen verdelen we ook wel onder in de Hoge Middeleeuwen en de Late Middeleeuwen. De Hoge Middeleeuwen duurden van het jaar 1000 tot het jaar 1300 en de Late Middeleeuwen van het jaar 1300 tot het jaar 1500.

In de Hoge Middeleeuwen was de bevolking van West-Europa erg gegroeid. Dit kwam omdat de boeren betere technieken hadden uitgevonden om land te ontginnen. Ook wisten zij het land vruchtbaarder te maken waardoor de oogst groter werd. De steden groeiden. Maar de pest was een grote ramp in de geschiedenis. In het jaar 1347 zijn er erg veel mensen in Europa gestorven aan de pest. De bevolking werd hierdoor erg uitgedund.

Rond het jaar 1000 had de katholieke kerk nog een grote drang om haar grondgebied uit te breiden. Dit deed ze onder andere door oorlog te voeren met de Moslims. Deze oorlogen noemen we kruistochten. Maar ook de koningen wilden hun gebied graag uitbreiden. Dit resulteerde onder andere in de Honderdjarige oorlog tussen Engeland en Frankrijk. Deze oorlog duurde van 1337 tot het jaar 1453. Eigenlijk duurde de oorlog dus 116 jaar. Maar tussentijds was er vaak vrede. De honderdjarige oorlog waren eigenlijk dus meerdere oorlogen die bij elkaar ongeveer 100 jaar duurden. Op het hoogtepunt van de oorlog had Engeland veel gebied veroverd van Frankrijk. Maar aan het einde van de oorlog verloren ze bijna alles. 

In dit tijdvak werden er veel steden en staten gevormd. Maar deze moesten ook bestuurd worden. In het begin van de Middeleeuwen had de koning veel land uitgeleend. Hierdoor was het feodalisme ontwikkeld. Maar de geschiedenis had ook geleerd dat dit systeem niet goed werkte. Het betekende namelijk dat het land was versnipperd en werd bestuurd door graven en hetogen. De koning had weinig meer te zeggen. De koningen wilden hun grondgebied vanuit een hoofdstad regeren. Ze wilden de stukken grond die hij ooit had uitgeleend weer terug hebben. Toen de koning van Frankrijk na de honderdjarige oorlog een heel groot aaneengesloten rijk had, wilde hij deze regeren doormiddel van ambtenaren.

Er ontstond een standenmaatschappij. In deze maatschappij stond de koning bovenaan. Hieronder stond de geestelijkheid. Dit waren de mensen van de kerk. Daaronder stond de adel en helemaal onderaan stonden de burgers.

In deze tijd komt voor het eerst de naam Gorcum voor, in 1224, in een brief van graaf Floris IV van Holland waarin hij zegt dat Gorcummers geen tol meer hoeven te betalen in Holland. En in 1382 krijgt Gorinchem een aantal rechten waardoor het een stad wordt. 

 

Bron: https://www.tijdvakken.nl/steden-en-staten/

           http://www.geschiedschrijving-gorinchem.nl/tijdlijn/ 

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 9 Tijd van steden en staten (opdracht 21)

10. Tijd van ontdekkers en hervormers

Het tijdvak

Tijd van ontdekkers en hervormers

Een andere naam voor dit tijdvak is de renaissance. Deze duurde van 1500 tot 1600. In deze eeuw vonden veel veranderingen en ontdekkingen plaats. Sommige mensen gingen er niet meer automatisch vanuit dat alles door God werd bepaald, ze vonden dat mensen moesten vertrouwen op wat ze konden zien.

Columbus

Een belangrijke verandering in de 16e eeuw kwam voort uit overzeese tochten.

Columbus, Vasco da Gama en Magelhães waren belangrijke ontdekkers. Zij wilden het Christelijke geloof verspreiden en hun politieke macht vergroten. Hiervoor hadden zij een groter gebied nodig. Zij hadden inderdaad nieuw land ontdekt. Hierdoor kregen ze ook meer handelsmogelijkheden. Al aan het einde van de 15e eeuw had Columbus Amerika ontdekt en gaf dit land aan de Spaanse koning. In diezelfde eeuw had Giovanni Caboto Noord-Amerika ontdekt. Hij voer in opdracht van Engeland en dus werd het land aan de Engelse koning gegeven.

In de 16e eeuw was men voornamelijk op zoek naar andere zeeroutes naar Indië. Dankzij deze zoektocht ontdekten ze veel meer nieuw land. Dit werd allemaal gekoloniseerd. De wereld werd langzaamaan een lappendeken van verschillende Europese kolonies. Nederland had veel kolonies in Azië en Midden-Amerika. Spanje had in de geschiedenis zijn kolonies voornamelijk in Zuid-Amerika en Engeland in Indië en Noord-Amerika.

Niet alleen dankzij al deze ontdekkingen moesten er nieuwe landkaarten worden getekend. De grenzen in Europa schoven in dit tijdvak ook nog heen en weer. Nederland was in conflict met zijn Spaanse heerser. De Nederlanders volgden namelijk de nieuwe trend op het gebied van religie. Dit was de hervorming. In de 16e eeuw werd de kerk krachtig hervormd. De katholieke kerk was eeuwenlang de enige Christelijke kerk geweest. Rome was de baas over de Christenen. Er stonden steeds meer hervormers op die hier commentaar op hadden. Enkelen van hen waren Calvijn en Luther. Zij kregen veel volgelingen in Duitsland en in Nederland. De Spaanse koning bleef echter katholiek en pikte deze hervormingen niet. Hij wilde de macht houden in alle uithoeken van zijn koninkrijk. Dit hield in dat de onderdanen de religie moesten belijden die hij had gekozen. Het katholicisme dus.

De Nederlandse adel werd opstandig. Ze eisten van hun koning Filips II dat hij hen voorrechten zou verlenen. Ook wilden ze dat de hervormers meer vrijheid zouden krijgen en dus niet meer zouden worden vervolgd. Op deze eisen ging Filips II niet in. Dit was het begin van de Nederlandse Opstand. Deze oorlog heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat Nederland een onafhankelijke staat zou worden. De republiek van de zeven verenigde Nederlanden.

Een belangrijk onderdeel van de Opstand heeft zich ook in Gorinchem afgespeeld. Op 1 april 1572 veroverde de Geuzen de stad Den Briel van de Spanjaarden en op 27 juni werd ook Gorinchem tegen de Spanjaarden. De Katholieke geestelijken die op dat moment nog in de stad waren werden gevangen genomen en naar Den Briel gebracht, daar werden deze mannen gemarteld en uiteindelijk gedood. In 1867 werden zij heilig verklaard. Zij worden de martelaren van Gorinchem genoemd.

 

Bron: https://www.tijdvakken.nl/ontdekkers-en-hervormers/

           http://www.geschiedschrijving-gorinchem.nl/tijdlijn/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 10 Tijd van steden en staten (opdracht 22)

11. Tijd van regenten en vorsten

Het tijdvak

Tijd van regenten en vorsten

Het tijdvak waarin de regenten en vorsten over Nederland heersten noemen we ook wel de Gouden eeuw. Deze eeuw begon in 1600 en eindigde in 1700. Deze eeuw was heel belangrijk voor de Nederlandse geschiedenis.

In de 17e eeuw is namelijk zowel de VOC opgericht als het Twaalfjarig bestand van kracht gegaan. De VOC heeft van Nederland een rijk land gemaakt. Het Twaalfjarig bestand was een wapenstilstand in de tachtigjarige oorlog. Dankzij deze periode van vrede kon de Nederlandse economie groot groeien.

Het twaalfjarig bestand begon in 1609. De 17e eeuw begon dus tijdens de tachtigjarige oorlog met Spanje. De Nederlanders waren in de 16e eeuw onder leiding van Willem van Oranje in opstand gekomen tegen hun Spaanse overheersers.

De Spanjaarden wilden dat iedereen Katholiek zou blijven, ze wilden daar zelfs geweld voor gebruiken. De Nederlandse vorsten pikten dit niet. Zij wilden Calvinistisch zijn. Het Calvinisme betekende niet alleen dat ze op een andere manier hun geloof beleden, het betekende ook dat ze onafhankelijk van de Katholieke kerk werden. Dankzij deze politieke onafhankelijkheid konden ze in 1602 de VOC oprichten. Dit was dus nog tijdens de tachtigjarige oorlog. Nederland moest zich dus nog officieel vrijvechten van zijn Spaanse heerser: koning Filips II.

De VOC is een afkorting van Verenigde Oost-Indische Compagnie. De Nederlandse Staten-Generaal had deze opgericht om te kunnen concurreren met de Portugese handel. De Portugezen hadden een vaarroute naar Indonesië gevonden en wilden de kaart van de wereld niet openbaar maken. Ze waren in de 16e eeuw de enigen die specerijen verhandelden. Vanaf het einde van de 16e eeuw zond Nederland al verschillende boten naar Indonesië. Zo vonden zij een eigen route en konden ze gaan concurreren met de Portugezen. Uiteindelijk veroverde Nederland verschillende eilanden en verjaagden ze de Portugezen. Vanaf 1622 kreeg de VOC het monopolie in de handel van specerijen.

In het jaar 1621 waren de Nederlanden echter weer in oorlog met de Spanjaarden. Het twaalfjarig bestand was afgelopen. Deze oorlog eindigde uiteindelijk in 1648. Nu ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Ze waren onafhankelijk van Spanje.

De Republiek der Zeven Verenigde Nederland was een vrij land. Hier mocht je geloven en zeggen wat je wilde (dat was heel bijzonder voor die tijd). Nederland was niet alleen een vrij land. Dankzij de VOC was het ook erg rijk. In de 17e eeuw zijn heel veel prachtige gebouwen gebouwd. Ook lieten heel veel handelsmannen, vorsten en regenten hun portret schilderen. In deze tijd leefden veel beroemde schilders in Nederland zoals Johannes Vermeer, Rembrandt van Rijn en Jan Steen.

Ondanks dat Nederland nu vrij was van de katholieke heerschappij, was religie nog steeds heel belangrijk voor het volk. Vele mensen waren nu Calvinist geworden. In het Calvinisme is het belangrijk dat je nadenkt over je eigen geloof. Om dit te kunnen doen was het belangrijk dat de mensen zelf de Bijbel konden lezen. De katholieke kerk had alleen een Bijbel in het Latijn. Zij wilden deze niet vertalen. Al eerder hadden Erasmus en Luther wel een vertaling gemaakt. Nu gaf ook de Nederlandse Staten-Generaal opdracht een vertaling in het Nederlands te maken. In 1635 was de eerste Statenbijbel een feit.

In de Gorinchem en omgeving gebeurde er heel veel in deze periode van de geschiedenis. Hugo de Groot een belangrijk persoon uit dit tijdvak werd op slot Loevenstein (vlak bij Woudrichem) gevangen gehouden, hij zou daar de rest van zijn leven moeten blijven. Maar Hugo was niet van plan om gevangen te blijven, hij bedacht een list en wist te ontsnappen. Hugo was een man die van lezen hield en in zijn gevangenis mocht hij ook veel boeken lezen, die werden regelmatig in een grote kist vanuit Gorinchem gebracht. Op de dag dat de jaarmarkt van Gorinchem in 1621 stopte Hugo niet zijn boeken terug in de kist, maar stapte hij er zelf in en door heel stil te kunnen blijven liggen kon hij zo ontsnappen uit zijn gevangenis. Je kunt tegenwoordig de kist die Hugo gebruikte op drie plekken(!) bekijken, in het Rijksmuseum Amsterdam, Museum het Prinsenhof in Delft en op Slot Loevenstein.

In Nederland is hij niet zo bekent maar de Gorcummer Hendrik Hamel is in Korea een heel bekende man. Hamel werkte voor de VOC en was eigenlijk van Indonesië onderweg naar Japan toen zijn schip door een storm in Korea terecht kwam in 1653. Hamel werd daar gevangen genomen samen met de andere mensen van zijn die op zijn schip waren. Tot 1666 was Hamel gevangen in Korea, maar in dat jaar wist hij te ontsnappen naar Japan. Het boek dat Hamel heeft geschreven over zijn tijd in Korea was heel lang het enige dat in Europa bekent was over Korea.

In 1672 waren Franse soldaten onderweg om Nederland aan te vallen, maar de regering had een plan bedacht om ze tegen te houden. Door grote stukken van het land onder water te laten lopen konden de soldaten er niet meer langs kon Holland niet aangevallen worden, dit heet de oude Hollandse Waterlinie. Het plan werkte goed, de Franse soldaten konden geen grote aanval doen. Alleen bij Woerden zijn de soldateninde winter heel even langs de waterlinie komen, omdat daar smaller was en het water bevroren, maar toen het weer dooide trokken ze zich snel terug.

 

Tekst afkomstig van: https://www.tijdvakken.nl/regenten-en-vorsten/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 11 Tijd van regenten en vorsten (opdracht 23)

12. Tijd van pruiken en revoluties

Het tijdvak

Tijd van pruiken en revoluties

Na de gouden eeuw kwam het tijdvak van pruiken en revoluties. Dit was de achttiende eeuw. In de 18e eeuw werd nog geloofd dat de koning zijn macht van God gekregen had. Dit zorgde ervoor dat de koning een voorbeeld was voor vele mannen in dit tijdvak. Ze droegen dezelfde kleren als Lodewijk XIV, koning van Frankwijk. Ook droegen ze, net als de koning een pruik. Lodewijk XIV droeg zijn pruik waarschijnlijk omdat hij kaal was. Ook poederde hij zijn gezicht wit. Dat was toen mode. Rijke mensen mochten namelijk niet bruin worden.

Na Lodewijk XIV werd Lodewijk XV koning van Frankrijk. Lodewijk XV was de achterkleinzoon van Lodewijk XIV. Hij was de slechtste koning die Frankrijk ooit gehad heeft. In het jaar 1715 werd hij tot koning gekroond. Hij was toen nog maar 5 jaar oud. Hij kon niet met geld omgaan en wilde continu verwend worden en zich omringen met luxe.

Lodewijk XVI

Lodewijk XV kreeg veel kritiek van beroemde en invloedrijke filosofen. Rousseau was een van de filosofen die het niet eens was met de manier hoe hij het land regeerde. Hij zei dat Lodewijk XV zijn macht helemaal niet van God had gekregen. Hij kreeg zijn macht van het volk en moest dus goed voor het volk zorgen. Voltaire was een collega van Rousseau. Hij zei dat iemand die zijn werk niet goed deed, ontslagen mocht worden. De koning deed zijn werk niet goed en mocht dus ontslagen worden.

Aan het einde van de 18e eeuw werd de koning van Frankrijk ook inderdaad ontslagen. Lodewijk XV was inmiddels opgevolgd door Lodewijk XVI. Hij had te maken met een enorme staatsschuld en enkele mislukte oogsten en wist niet hoe hij de toestand in zijn koninkrijk weer recht kon zetten. Het volk kwam in opstand. De koning werd van de troon gehaald en terecht gesteld. Dit gebeurde doormiddel van een nieuwe uitvinding. Dankzij de guillotine konden ze heel snel mensen onthoofden.

Deze periode wordt de Franse Revolutie genoemd, in Frankrijk had niet langer de koning de macht, maar gewone wijze mannen. Deze mannen hadden als motto: "Liberté, Egalité et Fraternité' Dat betekent Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap. Maar deze mannen waren het vaak niet met elkaar eens en vertrouwde elkaar ook niet, dus ook een aantal van deze wijze mannen kwamen onder de guillotine. Aan het einde van dit tijdvak stond er een man op die alle Fransen wist te verenigen, general Napoleon Bonaparte. Napoleon zou alle macht naar zich toe trekken en zich zelf tot keizer uitroepen. Hij zorgde ervoor dat Frankrijk grote stukken van Europa veroverde, waarbij ook Nederland.

Napoleon is zelf in Gorinchem geweest, hij noemde Gorinchem de sleutel tot Holland. Toen Napoleon in Gorinchem aan kwam stonden alle belangrijke mensen van de stad op hem te wachten, maar daar had Napoleon geen zin in, hij wilde meteen kijken naar de stadswal. De belangrijke mensen moesten maar wachten tot zijn vrouw er was en dat zou nog een paar uur duren.

Ook toen de Franse soldaten zich in 1813 terug trokken uit Nederland ging dat via Gorinchem. De stad werd belegerd en beschoten door de tegenstanders van Frankrijk, waarbij de stad veel schade opliep. De stad was een van de laatste steden die terug veroverd werd op de Fransen.

Nederland was het grootste gedeelte van de 18e eeuw een beetje ingedut. Ze hadden in de 17e eeuw heel veel geld verdiend door de handel in specerijen. Maar ze hadden ook alles verloren door de oorlogen met Engeland en Frankrijk. Nadat ze van de schrik bekomen waren verzonnen ze een nieuwe manier om geld te verdienen. Deze keer haalden ze mannen en vrouwen uit West-Afrika vandaan en vervoerden hen per boot naar de Nederlandse kolonies in Zuid-Amerika. De Afrikanen moesten hier als slaven werken op de suiker- en katoenplantages. De leefomstandigheden van de slaven waren erg slecht. Ze werden als oud vuil behandeld. Daarom waren er steeds meer mensen die tegen de slavenhandel gingen protesteren. De slavenhandel is een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis.

Maar Nederland werd wel weer rijk dankzij de slavenhandel. Net als in de Gouden Eeuw bouwden ze enorme huizen en breidden ze hun steden uit. Veel rijke handelaren en edellieden hadden twee huizen. Ze hadden er eentje in de stad en eentje op het platteland. De huizen op het platteland waren vaak enorm. Ook hadden ze enorme tuinen. Deze huizen noemen we buitenhuizen. Er waren hele wijken vol met dit soort huizen.

 

Bron: https://www.tijdvakken.nl/pruiken-en-revoluties/

Bron: http://www.geschiedschrijving-gorinchem.nl/tijdlijn/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 12 Tijd van pruiken en revoluties (opdracht 24 en 25)

13. Tijd van burgers en stoommachines

Het tijdvak

Tijd van burgers en stoommachines

De negentiende eeuw noemen we hier de tijd van burgers en stoommachines, dit tijdvak liep van 1800 tot 1900. In dit tijdvak werd er een democratie gevormd en ontstonden de eerste emancipatiebewegingen. Maar ook de wetenschap groeide nog steeds door. Er werden vele ontdekkingen gedaan die grote gevolgen in de geschiedenis hebben gehad.

Enkele belangrijke uitvinders van de 19e eeuw zijn bijvoorbeeld Thomas Edison en Alexander Graham Bell. Edison heeft de gloeilamp uitgevonden en de basis gelegd voor het maken van film. Bell kennen wij vanwege zijn ontdekking om geluid om te zetten in elektrische trilling. Deze elektrische trilling kon snel een lange afstand afleggen, waar het weer omgezet kon worden in geluid. Op deze manier kon je met elkaar praten zonder dicht bij elkaar te zijn. Alexander Bell vond dus de telefoon uit.

Ook werden er middelen gevonden om machines aan te drijven. Voorheen gebeurde dit vaak met de hand of doormiddel van paarde-, water- of zwaartekracht. Er werden batterijen uitgevonden en dankzij de uitvinding van de stoommachine konden ze stroom opwekken. Maar de stoommachines waren ook mobiel. Ze waren relatief klein en konden op een voertuig worden gezet. Zo ontstonden de eerste stoomlocomotieven, stoomboten, stoomtractoren en zelfs auto’s aangedreven door een stoomketel. Ook werden de windmolens vervangen door stoomgemalen. In Nederland werd de Haarlemmermeer door een stoomgemaal drooggemalen.

In Gorinchem werd er in die tijd ook hard gewerkt aan de bereikbaarheid van stoomboten, er werd een kanaal gegraven dat van de Merwede naar Amsterdam ging, het kanaal werd geopend op 1 mei 1893. Dit kanaal heet het Merwedekanaal en ligt er nu nog steeds.

De wereld ging hard vooruit. Iedereen kon sneller reizen, produceren en communiceren. We noemen dit de Industriële revolutie. Dankzij de toegenomen productie was er ook meer voedsel en dus groeide de bevolking hard. Dankzij de groeiende bevolking wilden heel veel landen hun gebied uitbreiden. Bijna alle Europese landen hadden kolonies over zee. Nederland had verschillende eilanden in de Caribische zee, kleine gebieden in West-Afrika, Suriname en Indonesië aan haar rijk toegevoegd. Deze landen werden geregeerd door de koning van Nederland. Vanaf 1815 was Nederland namelijk een monarchie geworden. Dit betekent dat het werd geregeerd door een koning. De eerste Nederlandse koning was Willem I van Oranje-Nassau. Hij werd eerst opgevolgd door Willem II  en later door Willem III van Oranje-Nassau.

Aan het einde van dit tijdvak nam de spanning tussen verschillende landen in Europa steeds meer toe. Af en toe was er een kleine oorlog, maar niet meer. Nederland dat neutraal wilde blijven voelde de spanning ook en besloot om toch ook een verdediging aan te gaan leggen. Het plan was om een nieuwe waterlinie aan de te leggen, de nieuwe Hollandse Waterlinie. De waterlinie liep van Amsterdam tot de Biesbossch. Het grootste verschil met de vorige waterlinie was dat Utrecht nu wel beschermd was. Ook Gorinchem maakte onderdeel uit van de waterlinie.

Maar niet iedereen in het koninkrijk der Nederlanden was gelijk. Terwijl in Nederland steeds meer mensen zichzelf ‘burger’ mochten noemen, waren de Indonesische en Surinaamse mensen nog steeds onderdanen of zelfs slaven. Zij moesten hard werken voor hun Nederlandse heersers. Vaak werden zij ook onderdrukt en werden hun bezittingen afgenomen. Eduard Douwes Dekker was de eerste man die hier een boek over schreef. Hij schreef het boek onder een andere naam. Hij noemde zichzelf Multatuli. De naam van dit boek kennen veel mensen wel. Tegenwoordig is er een fair-trade merk naar vernoemd. Het boek heette Max Havelaar en ging over de onderdrukking in Indonesië. In dit tijdvak wisten veel mensen in Nederland niet dat de mensen in de kolonies zo werden onderdrukt. Max Havelaar heeft er voor gezorgd dat deze schandalige onderdrukking bekend werd gemaakt.

Multatuli was zelf ooit Nederlands ambtenaar in Indonesië, dus hij wist heel goed waar hij over schreef. Nadat het boek was uitgebracht wilde hij echter niet meer voor de Nederlandse staat werken. Hij werd schrijver. Maar ondanks dat hij nu heel beroemd was, verdiende hij niet zo veel geld.

Er waren heel veel schrijvers, componisten en schilders in de 19e eeuw. Maar de meesten konden moeilijk rondkomen. Vincent van Gogh was hierop geen uitzondering. Tegenwoordig is hij een van de beroemdste schilders uit de Nederlandse geschiedenis. Maar in de 19e eeuw kon hij geen eigen woning betalen. Hij woonde bij zijn broer. Zijn schilderijen waren indertijd erg modern en er waren maar weinig mensen die dat konden waarderen. Tijdens zijn leven verkocht Van Gogh maar een paar schilderijen, nu zijn ze onbetaalbaar.

Bron: https://www.tijdvakken.nl/burgers-en-stoommachines/

Bron: http://www.geschiedschrijving-gorinchem.nl/tijdlijn/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 13 Tijd van burgers en stoommachines (opdracht 26)

14. Tijd van de wereldoorlogen

Het tijdvak

Tijd van wereldoorlogen

De eerste helft van de 20e eeuw begon zwart en somber. Het is het tijdvak van de twee grote wereldoorlogen, het tijdvak liep van 1900 tot 1950. Nog steeds denken we elke 4 mei aan alle mensen die de tweede wereldoorlog niet hebben overleefd. Op 5 mei vieren we dat deze oorlog is afgelopen en hopen we dat er nooit meer zo’n oorlog zal komen.

Maar waarom herdenken we de eerste wereldoorlog niet? In de eerste wereldoorlog zijn ook enorm veel mensen omgekomen. Voornamelijk mannen. De vrouwen bleven thuis. De oorlog vond zich voornamelijk op de grond plaats. In loopgraven. Dus niet in de steden. Vliegtuigen bestonden al wel, maar de techniek was nog niet ver genoeg gevorderd om ook bommen te kunnen werpen. Gelukkig maar.

Nederland was tijdens de eerste wereldoorlog neutraal. Dat betekende niet alleen dat ze niet mee wilden vechten. Het betekende ook dat ze geen kant kozen. In de eerste wereldoorlog vochten de centralen tegen de geallieerden. De geallieerden bestonden uit 26 landen die Servië beschermden tegen het leger van Oostenrijk-Hongarije, de belangrijkste daarvan waren Engeland, Rusland en Frankrijk. De kroonprins van Oostenrijk, Franz Ferdinand, was namelijk vermoord door een Serviër. Dit was de aanleiding van de oorlog. Oostenrijk-Hongarije werd gesteund door het Duitse Rijk, het Ottomaanse Rijk en Bulgarije.

Het Ottomaanse Rijk had behoorlijk veel verlies geleden dankzij deze oorlog. Hij bestond aan het einde van de oorlog niet meer, dit land heet nu Turkije.

Na de eerste wereldoorlog brak er een moeilijke tijd aan. Toch wisten veel mensen er het beste van te maken. Vooral Nederland had veel voordeel van het feit dat ze in de oorlog neutraal was gebleven. In 1917 werd een kunstenaarsvereniging opgericht. Zij noemden zichzelf de Stijl. Zij wilden de kunst radicaal veranderen. Er zaten schilders en architecten in deze vereniging die vandaag de dag nog steeds heel beroemd zijn. De schilderijen van Piet Mondriaan en de bouwstijl van Gerrit Rietveld hebben geschiedenis geschreven. Ze hebben veel mensen beïnvloed.

Toch was de Stijl in een hele nare periode in de geschiedenis opgericht. In de jaren 20 ontstond er een grote economische crisis. Heel veel landen hadden verlies geleden dankzij de eerste wereldoorlog. Duitsland moest zelfs miljoenen betalen omdat zij waren aangewezen als oorzaak van de oorlog. Vele mensen verloren hun baan en hadden geen geld meer om eten te kopen.

Natuurlijk waren de armste mensen in dit tijdvak het meest kwetsbaar. Zij kregen het het zwaarst te verduren. De joodse gemeenschap had echter niet zo heel veel last van de crisis. Dankzij nieuwe wetten werden zij geëmancipeerd. Ze hadden steeds meer rechten gekregen. De oude wetten hadden er voor gezorgd dat zij zich voornamelijk bezig hielden met de handel in geld. Ze hebben heel lang geen ander werk mogen doen omdat ze geen burger waren. Nu ze geëmancipeerd waren mochten ze ook studeren. Dat deden ze graag en ze waren er goed in. In de tijd tussen de twee oorlogen zaten heel veel joden in de handel of hadden een academisch beroep. De joden behoorden in deze periode tot de rijkste groepen mensen in Europa.

Vooral in Duitsland kreeg men dus steeds meer een hekel aan de joden. Ze vonden dat de jodenemancipatie een slecht idee was geweest en dachten dat de joden de oorzaak waren van de crisis.

In 1939 brak de Tweede Wereldoorlog uit en veroverde Nazi-Duitsland grote stukken van Europa. Ook Nederland werd al snel veroverd. Joodse mensen werden vervolgd door de nazi's, in Gorinchem woonde in de tijd van de Tweede Wereldoorlog ongeveer honderd joden, zeker zeventig van deze mensen zijn vermoord door de nazi's. Van de Joodse gemeenschap in Gorinchem was dus weinig meer over. Op het Melkpad kun je een gedenkteken vinden.

Bron: https://www.tijdvakken.nl/wereldoorlogen/

Bron: http://www.geschiedschrijving-gorinchem.nl/tijdlijn/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 14 De tijd van wereldoorlogen (opdracht 27)

15. Tijd van televisie en computer

Het tijdvak

Tijd van televisie en computer

Het tijdvak van de televisie en computer heeft zijn naam uiteraard te danken aan het feit dat de massamedia in deze periode enorm groeide dankzij deze nieuwe uitvindingen. Wij leven nog steeds in dit tijdvak. Het begon ongeveer rond 1950. Met alle gebeurtenissen in deze periode kunnen we geschiedenis boeken vol schrijven. Hieronder vind je een korte samenvatting.

Nederland werd op 5 mei 1945 bevrijd van de Duitse bezetters. Na de tweede wereldoorlog lag Nederland in puin. De nieuwe Nederlandse regering had een zware taak. Er was een woningnood, omdat vele huizen waren verwoest. De mensen moesten aan het werk. Er moesten banen worden geschapen voor de werklozen. Veel mensen hadden de oorlog in armoede doorgebracht. De Nederlandse economie moest weer opnieuw groeien. Een van de mensen die dit regelde was  Willem Drees. Hij was minister-president van 1948 tot 1958. Zijn kabinet heeft er niet alleen voor gezorgd dat de Nederlandse economie weer gezond werd, het heeft ook belangrijke wetten ingevoerd. Dit waren bijvoorbeeld de werkeloosheidswet en de algemene ouderdomswet.

De haven van Rotterdam was ook een belangrijk onderwerp van de wederopbouw. Aan het begin van de tweede wereldoorlog was Rotterdam voor een groot gedeelte plat gebombardeerd. Ook de havens hadden grote schade opgelopen. Om de Nederlandse economie weer gezond te maken, moest Nederland zorgen dat ze kon handelen. Veel handel gebeurde via het water. De haven werd dus in een rap tempo hersteld. De handel groeide en de haven moest meegroeien. Zo gebeurde het dat de Rotterdamse haven in 1962 de grootste haven van de wereld werd. En het bleef de grootste tot aan het jaar 2004.

De tweede wereldoorlog was overduidelijk een enorme ramp in de geschiedenis van Nederland. Er is niets mee te vergelijken. Helaas werd Nederland in 1953 weer getroffen door een ramp. Deze had een heel andere oorzaak en omvang, maar heeft evengoed aan 1800 mensen het leven gekost. In één nacht stond het leven van duizenden mensen op z’n kop. Op 31 januari was hadden we echt noodweer. Niemand had verwacht dat dat noodweer enorm veel mensenlevens zou kosten. In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 braken de dijken in zeeland. De storm zorgde ervoor dat ze het hoge water niet meer konden tegenhouden. We noemen deze ramp de watersnoodramp.

De Nederlanders zijn altijd al in gevecht geweest met het water. Maar na de watersnoodramp bouwden ze één van de grootste projecten ooit: de deltawerken. Dit enorme netwerk aan dammen en keringen zou er voor zorgen dat de Zeeuwen in het vervolg droge voeten zouden houden.

Soms was het nog wel spannend of er niet nog een overstroming zou zijn, in 1995 was zo'n moment. Het water in de rivieren rond Gorinchem stond heel hoog, maar nu hielden de dijken het wel en was er ter nauwernood geen overstroming.

Een ander groot project vond plaats in het Groningse Slochteren. Hier werd in 1959 gas gevonden. In het begin hadden ze nog niet door dat het hier om een enorme hoeveelheid gas zou gaan. Men denkt dat het waarschijnlijk nog tot 2030 zal duren voordat deze gasbel leeg is.

In een korte samenvatting over de tijd van televisie en computer moet zeker ook Screbrenica genoemd worden. De hele wereld dacht dat ze een goede les hadden geleerd van de tweede wereldoorlog. Zoiets vreselijks mocht nooit meer gebeuren. Maar het gebeurde toch.

Screbenica was het toneel van een gruwelijke genocide. Dit betekent dat er een massamoord was gepleegd op mensen van één bepaald ras. Het gebeurde in 1995, in de burgeroorlog van Bosnië en Herzegovina. In deze oorlog streden moslims en christenen voor onafhankelijkheid. De VN had Screbrenica als veilige plek voor gevluchte moslims aangewezen. Maar dit was een grote fout. Heel veel moslims die hier heen waren gevlucht werden vermoord toen de stad werd veroverd door Bosnisch-Servische troepen.

In Gorinchem was tijdens de tijd van burgers en stoommachines een grote en belangrijk staalconstructie bedrijf ontstaan. Dit bedrijf zorgde ervoor dat veel Gorcummers aan het werk konden gaan, toen het bedrijf op zijn grootst was werkte er 3400 mensen. Maar het bleef niet goed gaan met het bedrijf, vanaf 1969 werd het bedrijf overgenomen en ging het snel minder, tot dat het in 1976 helemaal failliet ging. Veel mensen raakte hun baan kwijt, wat geel slecht was voor Gorinchem. Dit bedrijf werd opgericht door Willem de Vries Robbé. 

Bron: https://www.tijdvakken.nl/televisie-en-computer/

Bron: http://www.geschiedschrijving-gorinchem.nl/tijdlijn/

Maken

Maak in je werkboek paragraaf 15 Tijd van televisie en computers (opdracht 28)

  • Het arrangement Wonen in Gorinchem is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Mens en Maatschappij
    Laatst gewijzigd
    2017-08-21 10:41:16
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Leerniveau
    VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO gemengde leerweg, 1;
    Leerinhoud en doelen
    Arm en rijk; Arbeid, productie en bedrijfsleven; Economie; Levenswijze van jagers en verzamelaars; De tijd van monniken en ridders (500 - 1000); Verschillen in welvaart en welzijn in de eigen regio en Nederland; De tijd van jagers en boeren (tot 3000 v C); Welzijn en welvaart in eigen omgeving/Nederland; Aardrijkskunde; Arbeid; Bevolking en ruimte; De tijd van burgers en stoommachines (1800 - 1900); De tijd van de wereldoorlogen (1900 - 1950); De tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600); De tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800); De tijd van regenten en vorsten (1600 - 1700); De tijd van televisie en computer (vanaf 1950); Geschiedenis; De tijd van steden en staten (1000 - 1500); De tijd van Grieken en Romeinen (3000 v C - 500 n C);
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van