Multiculturele samenleving

Multiculturele samenleving

Inleiding - Multiculturele samenleving

Al eeuwenlang verhuizen mensen van plaats. Emigratie en immigratie zijn een constante factor in de geschiedenis van de mensheid. In de tweede helft van de 20e eeuw nam in West-Europa de immigratie toe. De dekolonisatie, de toenemende welvaart en politiek instabiele situaties elders in de wereld hebben hiervoor gezorgd.

Veel West-Europese landen worden ook wel multiculturele samenlevingen genoemd. In een multiculturele samenleving wonen mensen uit verschillende culturen samen in een land. Kenmerk is dat deze verschillende groepen hun eigen cultuur kunnen behouden.

In Nederland werd lange tijd dit 'multiculturele idee' omarmd. Maar sinds de aanslagen op de Twin Towers (11 september 2001) staat het 'multiculturele idee' van het behouden van de eigen cultuur steeds meer onder druk.

In Frankrijk wonen ook veel immigranten. Het idee van een multiculturele samenleving is daar anders dan hier. Sinds de Franse Revolutie zijn de waarden van 'vrijheid, gelijkheid en broederschap' bepalend. Kerk en staat zijn strikt van elkaar gescheiden en religieuze uitingen zijn dan ook in het openbare leven min of meer taboe.

Amerika is natuurlijk het immigratieland bij uitstek. Het land is immers 'gesticht' door immigranten. De Amerikaanse maatschappij wordt vaak een 'melting pot' genoemd en geen 'multiculturele samenleving'. De meeste immigranten pasten zich namelijk in rap tempo aan. Zij namen snel de Amerikaanse gewoonten en gebruiken over. Het aantal Amerikanen met wortels in andere delen van de wereld groeit echter rap. Zij willen en kunnen hun oorspronkelijke identiteit niet altijd helemaal opgeven. Daarom spreken veel wetenschappers liever van een salad bowl (sla-kom), waarin allerlei verschillende elementen naast elkaar bestaan, dan van een melting pot die één uniforme identiteit oplevert.

Geschatte immigratiecijfers van Nederland - 1

Geschatte immigratiecijfers van Nederland - 2

Geschatte immigratiecijfers van Nederland - 3

Geschatte immigratiecijfers van Nederland - 4

Geschatte immigratiecijfers van Nederland - 5

Geschatte immigratiecijfers van Nederland - 6

Geschatte immigratiecijfers van Nederland - 7

Nederland en immigratie-1

Turkije, Marokko, Suriname en de Nederlandse Antillen

Tot vlak na de Tweede Wereldoorlog kende Nederland praktisch geen inwoners van buiten het land. Begin van deze eeuw (de 21e eeuw) bestaat de Nederlandse bevolking voor 19% uit inwoners met een migratieachtergrond. Iets meer dan de helft hiervan bestaat uit mensen met een niet-westerse migratieachtergrond. Onder deze groep vallen voornamelijk mensen uit Turkije, Marokko, Suriname en de Nederlandse Antillen.

Deze nieuwe bevolkingsgroepen vestigden zich in Nederland vanaf de jaren 70. Gedeeltelijk ging het om gastarbeiders uit Turkije en Marokko en gedeeltelijk om Surinamers die na de Surinaamse onafhankelijkheid hun land verlieten. Naast genoemde bevolkingsgroepen zijn er in Nederland nog iets meer dan een half miljoen inwoners uit andere niet-westerse landen. Voor een deel gaat het hier om vluchtelingen en asielzoekers.

In de loop van de jaren negentig zijn de regels voor toelating aangescherpt. De Nederlandse regering gaf inwoners met een migratieachtergrond de ruimte hun eigen cultuur en geloof te behouden. Maar vanaf eind jaren 90 stond integratie veel hoger op de politieke agenda. Inwoners met een migratieachtergrond dienen zich aan te passen door bijvoorbeeld de Nederlandse taal te beheersen. Idee daarachter is dat mensen met een migratieachtergrond zo beter kunnen meedoen in de Nederlandse maatschappij. De Nederlandse overheid besteedt daarom in deze eeuw veel aandacht aan inburgering.

Indonesië

Nadat Indonesië onafhankelijk was geworden, konden de Indische Nederlanders in Indonesië geen zeker bestaan meer opbouwen. De meeste van hen besloten daarom naar Nederland te emigreren. De Indische Nederlanders pasten zich snel aan de Nederlandse cultuur aan omdat zij al binding hadden met de Nederlandse cultuur.

De Molukkers zijn om andere redenen naar Nederland gekomen dan de Indische Nederlanders. De Molukken is een eilandengroep in Indonesië. De Molukken hadden de Nederlanders als eerste gekoloniseerd. Nederland zwaaide in dit gebied dus al eeuwen de scepter. Gevolg was dat veel Molukkers het Koninklijke Nederlands-Indische Leger dienden (KNIL). Toen Indonesië in 1949 onafhankelijk werd, werden de Molukkers als landverraders gezien. Daarbij kwam dat zij een eigen staat wilden en niet tot Indonesië wilden behoren. Daardoor ontstonden er op de Molukken zelf gevechten. Nederland bedacht een tijdelijke oplossing: de Molukse soldaten en hun gezinnen kwamen zolang naar Nederland. Het was de bedoeling dat ze in ons land bleven tot de situatie op de Molukken weer veilig was. Dit is echter nooit gebeurd, er is nooit een eigen Molukse staat gekomen. Uiteindelijk zijn de meeste Molukkers in Nederland gebleven.​

Turken en Marokkanen

In de jaren zestig en zeventig zijn er veel Turken en Marokkanen naar ons land gekomen om te werken. De fabrieken in Nederland hadden een groot tekort aan ongeschoolde arbeiders. De Turkse en Marokkaanse gastarbeiders zouden na enkele jaren weer terug gaan naar hun eigen land. Maar eind jaren zeventig bleek dat de meesten wilden blijven. De economie in hun eigen land was nog steeds slecht. In Nederland hadden ze de kans een beter bestaan op te bouwen. De mannen haalden daarom hun vrouw en kinderen naar Nederland, of stichtten hier een gezin. Hun kinderen groeiden op tussen twee culturen.

Om te zorgen dat ze ook de cultuur van hun ouders leerden kennen, werden er Koranscholen opgericht. Daar leerden de kinderen de Turkse en Arabische taal en lazen ze de Koran. Ook kregen ze er rekenles en leerden ze de geschiedenis van Marokko en Turkije kennen. Aan het begin van de 21e eeuw denkt men heel anders over integratie en staat het Koranonderwijs onder vuur door de angst van het prediken van fundamentalistische islam.

Nederland en immigratie-2

Suriname

Suriname was een kolonie van Nederland totdat Suriname in 1975 onafhankelijk werd.

In deze periode vertrok ongeveer twee derde van alle Surinamers naar Nederland door de slechte economische vooruitzichten. Ze kregen de Nederlandse nationaliteit. Begin jaren tachtig zorgden politieke problemen voor een nieuwe stroom migranten.

Veel Surinamers kwamen in de vier grote steden terecht. In Amsterdam woont een kwart van alle in Nederland woonachtige Surinamers.

Balkan (voormalig Joegoslavië)

In veel landen zijn burgeroorlogen aan de orde van de dag. Bijvoorbeeld in veel landen op de Balkan en ook in sommige landen uit Afrika. Gevolg is dat mensen op de vlucht slaan en hun toekomst ergens anders in de wereld willen opbouwen. Veel van deze vluchtelingen hebben asiel aangevraagd in Nederland. Meestal kregen zij een tijdelijke verblijfsvergunning. De procedures duren uitermate lang en het wachten kan asielzoekers murw maken.

In de politiek kon men de stroom van vluchtelingen niet meer aan, waardoor de eisen en maatregelen eind jaren 90 zijn verhard.

Polen

Sinds Polen in mei 2004 toegetreden is tot de Europese Unie, is het aantal immigranten vanuit Polen duidelijk toegenomen.
Arbeid is de belangrijkste immigratiereden.

 

Frankrijk

Grote stedenproblematiek:
de Franse banlieus.

Frankrijk is net zoals Nederland een immigratieland bij uitstek. Eén op de vier Fransen is óf immigrant óf kind van buitenlandse ouders of grootouders. Van immigranten wordt verwacht dat ze zo snel mogelijk volwaardige Fransen worden. Deze verwachting hangt samen met de geschiedenis van Frankrijk.

De Franse Revolutie, een proces waar uiteindelijk de gegoede burgerij zich los worstelde van de landadel en de kerk, staat in het collectieve geheugen gegrift. Immigranten moeten daarom conform de principes van vrijheid, gelijkheid en broederschap leven. In het openbare leven is geen ruimte voor andere uitingen dan Franse. Het dragen van hoofddoekjes in openbare ruimtes is daarom nog steeds een discussiepunt.

In 2004 woonden er 4,9 miljoen immigranten in Frankrijk, voornamelijk afkomstig uit Afrika, Azië en Europa.
Deze groep vormt 8,1 % van de bevolking.

Banlieues

Trailer van de film ‘La Haine’. Deze film gaat
o.a. over deze immigranten en Fransen die
niet aan het werk kunnen komen. In de film
voel je de agressie die leeft onder de jongeren.

Net zoals in Nederland, zijn er ook in Frankrijk problemen met groepen migranten. Discriminatie, racisme, werkloosheid en armoede zijn groot onder met name jonge migranten. Deze problematiek spits zich toe in de Franse voorsteden van Parijs (de banlieues). In 1981, 1990, 1994 en 2005 was er sprake van grootschalige geweldsuitbarstingen. In reactie daarop is er telkens flink in de banlieues geïnvesteerd: flatgebouwen werden opgeknapt en soms afgebroken, er kwamen werkgelegenheidsprojecten en sociaal-culturele centra. Tot structurele verbeteringen van de leefsituatie heeft dat echter niet geleid. In 2005 was het weer raak. In de Parijse voorstad Clichy-sous-Bois worden twee jongens van Afrikaanse afkomst geëlektrocuteerd in een transformatorhuisje. De 15-jarige Banou en de 17-jarige Ziad zouden het huisje zijn in gevlucht, omdat de politie hen achterna zat. De politie zelf ontkent dat. Gevolg: rellen en het in de brand steken van auto’s en bussen. Veel wetenschappers zien in de recente rellen het bewijs dat ‘het Franse integratiemodel’ niet werkt.

Waar Nederland vanouds de verzuiling en het multiculturalisme koesterde, zweerde Frankrijk bij het republikeinse ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’. Toch doen zich in Nederland soortgelijke gevallen voor: ook in de Utrechtse wijk ‘Ondiep’ was er in 2007 sprake van een samenscholingsverbod onder probleemjongeren van Nederlandse afkomst en jongeren met een migratieachtergrond. Sinds 2019 kent Nederland een verbod op gezichtsbedekkende kleding in de openbare ruimte.

Debat hoofddoekjes

De immigranten die moslim zijn, dragen soms hoofddoekjes. Dit zorgt voor de nodige discussies. De discussie laat zien dat er een hernieuwde belangstelling is voor de vrijheid van godsdienst en haar grenzen. De discussies spitst zich onder meer toe op het dragen van een hoofddoek door leerkrachten en leerlingen in het openbaar onderwijs.

In Frankrijk wordt het dragen van een hoofddoekje gezien als een bedreiging van de scheiding tussen kerk en staat. Deze scheiding houdt in dat de staat neutraal moet zijn. De neutraliteit van de staat wordt als voorwaarde gezien voor de vrijheid van godsdienst die haar plaats dient te vinden in de privésfeer. Soms ook in de maatschappelijke sfeer, maar dan wel altijd buiten het overheidsdomein. Frankrijk heeft daarom het dragen van een hoofddoekje en andere religieuze symbolen in openbare scholen en universiteiten verboden.
In 2011 kwam er ook een verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding in alle openbare ruimtes.

Er kwam een reeks hoorzittingen met deskundigen, waaronder jonge vrouwen uit de banlieues die getuigden van de druk waaraan zij blootstaan wanneer ze geen hoofddoek dragen. Het resultaat was dat er toch verbod kwam op het dragen van “opzichtige religieuze tekenen” in scholen en overheidsinstellingen, zoals een groot kruis, een keppeltje of een sluier.

De waarden die de niet-westerse allochtonen hoog achten, staan bij Westerse mensen vaak laag in aanzien. Het dragen van hoofddoek, openbaar uiting geven aan je geloof worden door Westerlingen vaak als een voorbeeld van onderdrukking gezien. Westerse waarden als vrijheid van meningsuiting staat dan haaks op de culturele codes die kunnen gelden onder groepen niet Westerse immigranten.

Verenigde Staten

Amerika is natuurlijk het immigratieland bij uitstek. Het land is immers ‘gesticht’ door immigranten. De Amerikaanse maatschappij wordt vaak een ‘melting pot’ genoemd en geen ‘multiculturele samenleving’.

De meeste immigranten pasten zich namelijk in rap tempo aan. Zij namen snel de Amerikaanse gewoonten en gebruiken over. Het aantal Amerikanen met wortels in andere delen van de wereld groeit echter rap. Zij willen en kunnen hun oorspronkelijke identiteit niet altijd helemaal opgeven. Daarom spreken wetenschappers liever van een salad bowl (sla-kom), waarin allerlei verschillende elementen naast elkaar bestaan, dan van een melting pot die één uniforme identiteit oplevert.

Tijdens 16e en 17e eeuw

De Engelsen, Fransen en Spanjaarden stichtten vanaf de 16e eeuw de eerste nederzettingen in Noordoost-Amerika. Later stichtten ook kleinere landen als Nederland nederzettingen. Deze nederzettingen waren eigenlijk gewoon handelsposten om bijvoorbeeld goud te ruilen met de indianen.

In de beginjaren waren de nederzettingen nog erg onveilig vanwege de vele gevechten met de indianen. De indianen hadden ook last van de voor hen nieuwe virussen waartegen zij niet bestand waren, zoals de griep. In de 17e eeuw kwamen er nog meer Europeanen, meer Nederlanders en ook Fransen. Er werd gehandeld in slaven. New York ontwikkelde zich tot een handelscentrum. De oostgrens verschoof naar het westen. Amerika werd groter en groter. De oorspronkelijke bewoners werden vaak vermoord of stierven aan ziektes die de Europeanen meebrachten. Er bestond toen nog geen respect voor inheemse volkeren.

Tijdens 18e eeuw

Langzamerhand werden er meer nederzettingen gesticht en werd het hele Amerikaanse gebied in kaart gebracht. De roep om zelfstandig te worden en onafhankelijk te worden van de Engelse koning nam ook toe. In 1775 leidde dit tot de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog en uiteindelijk tot het ontstaan van de Verenigde Staten in 1776.

Tijdens 20e en 21e eeuw

In de 20e eeuw kwamen er steeds meer Chinezen naar de VS. Ook kwam er in 1965 een immigratiewet die het mogelijk maakte dat gezinnen herenigd konden worden. Dit bracht een stroom immigranten uit Latijns-Amerika en Azië op gang.

Voor immigranten uit Mexico, Midden-Amerika en het Caraïbisch gebied is het veel makkelijker om nauwe banden te onderhouden met achtergebleven familieleden, af en toe op en neer te reizen en op die manier iets van hun oorspronkelijke identiteit vast te houden. Daardoor vinden wetenschappers het zogenaamde ‘melting pot’ (de cultuur van een etnische minderheid vermengt zich met de hoofdcultuur in het land) minder passen bij de huidige Amerikaanse samenleving. Veel wetenschappers zijn nu van mening dat de vele culturen en subculturen niet zozeer een homogene cultuur vormen, maar het blijven in feite op zichzelf staande culturen. Dit noemt men het ‘salad bowl’ idee.

  • Het arrangement Multiculturele samenleving is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-08-21 13:19:46
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Geschiedenis;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van