Politiek-maatschappelijke stromingen

Inleiding - Politiek-maatschappelijke stromingen

De 19de eeuw is een eeuw waarin allerlei politiek-maatschappelijke groepen zich gaan manifesteren. Zo zette de industriële revolutie twee belangrijke spelers op het economische en politieke toneel: de fabrikanten en ondernemers aan de ene kant en de fabrieksarbeiders aan de andere kant. In alle landen die industrialiseerden kwamen het liberalisme en het socialisme op. De vergelijkbare omstandigheden van arbeiders in verschillende landen leidde tot een intensief contact over de grenzen heen.

Op sommige momenten in de geschiedenis bleek gekrenkte nationale trots sterker dan solidariteit over de grenzen heen. Het krachtenspel tussen landen had zijn eigen dynamiek en het nationalisme bleek een belangrijke bindende factor die soms sterker bleek dan solidariteit over de grenzen heen.

Binnen dit onderwerp kijken we naar enkele belangrijke politiek-maatschappelijke stromingen uit de 19de eeuw in hun onderlinge samenhang.

 

Schema

Socialisme en Nationalisme

Socialisme

De arbeiders die in de fabrieken werkten, hadden een gemeenschappelijk belang: verbetering van hun werk- en leefomstandigheden. Bekend is de kreet uit het Communistisch Manifest van Karl Marx: Proletariërs aller landen verenigt u!

Er was groot vertrouwen in de solidariteit tussen lotgenoten, tussen arbeiders uit verschillende landen, die dezelfde problemen hadden. Ideaalbeeld was een eensgezinde beweging die haar numerieke kracht kon gebruiken om gelijke rechten af te dwingen bij de economische elite van fabrikanten en op politiek niveau.

Nationalisme

De rivaliteit tussen landen in Europa was als gevolg van het imperialisme groot. Dat leidde tot een sterk gevoel van nationalisme. Het eigen volk, het eigen land zou superieur zijn t.o.v. de concurrerende landen. Nationalisme in de 19de eeuw manifesteerde zich ook in de opkomst van de nationale staat. De Duitse en de Italiaanse eenwording zijn daar voorbeelden van.

Een andere voedingsbodem voor nationalisme was gekwelde nationale trots zoals in Frankrijk na de verloren oorlog tegen Pruisen in 1870. Militarisme en bewapening was de volgende stap op weg naar een nieuwe oorlog. Door de dienstplicht was er voor de komende gewapende conflicten geen gebrek aan soldaten.

Liberalisme en feminisme

Liberalisme

Liberalisme is de politieke stroming die gedragen werd door de burgerij. Rijke burgers kregen vanaf de industriële revolutie veel economische macht, maar hadden aanvankelijk nog weinig politieke invloed.

In de loop van de 19de eeuw weten zij die invloed te vergroten. Liberalen bepaalden vanaf ongeveer 1840 de politieke agenda en wisten het politiek bestel naar hun hand te zetten. De parlementaire democratie en de grondwet waarborgden principes die voor liberalen belangrijk waren en nog steeds zijn: vrijheid, beperkte staatsinvloed op economie, symbolische rol van de koning, scheiding Kerk en Staat.

Feminisme

Vrouwen uit de burgerij bevonden zich economisch gezien in een bevoorrechte positie ten opzicht van vrouwen uit de arbeidersklasse. Er was echter grote ontevredenheid over de ondergeschiktheid van de vrouw t.o.v. de man. Een vrouw uit de burgerij had geen stemrecht, geen baan, mocht nauwelijks beslissingen nemen en werd niet toegelaten tot de universiteit.

Het vrijheidsbeginsel van de liberalen was een belangrijke inspiratiebron van het feminisme. Concreet was een volwaardig burgerschap met gelijke rechten als de man het doel.

Confessionalisme

De liberale hervormingen van de parlementaire democratie en de grondwet bood de confessionelen, protestanten en katholieken, de mogelijkheid om meer politieke invloed uit te oefenen en hun eigen scholen op te richten.

De loskoppeling van Kerk en Staat en het wereldse karakter van het openbaar onderwijs was hen echter een doorn in het oog. Hoewel confessionelen en vooral de katholieken mee hadden gelift met de voortvarende liberalen, keerden zij zich na 1848 af van hen af. Het geloof moest leidend zijn: thuis, in de politiek en op school. Door samen te werken, wisten katholieken en protestanten de politieke dominantie van de liberalen te breken.

  • Het arrangement Politiek-maatschappelijke stromingen is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2021-05-25 12:37:04
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Geschiedenis;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van