Inleiding - Zelfvoorzienende agrarische cultuur

Het einde van het Romeinse rijk in West-Europa had ingrijpende gevolgen. De Romeinse infrastructuur van wegen en bruggen die snelle verbindingen mogelijk maakte, verloor aan betekenis. Gebieden raakten geïsoleerd en reizen werd een hachelijke onderneming met de talloze gewapende bendes die de dienst uitmaakten. De hoogstaande agrarisch-urbane cultuur van de Romeinen maakte plaats voor de primitieve zelfvoorzienende agrarische cultuur van de Middeleeuwen. Zo tekende zich omstreeks het jaar 500 een nieuw productie- en consumptiesysteem af. De handel kwam zowat stil te liggen en de rol van de snel in verval tredende steden was voorlopig uitgespeeld.

De economie in de vroege Middeleeuwen was gebaseerd op landbouw. Productie in deze agrarische maatschappij was vooral gericht op het voorzien in de eigen behoeften. De meeste transacties vonden in natura plaats. De agrarische samenleving bestond uit kleine gemeenschappen. De kern van zo’n gemeenschap was vaak een landgoed, kasteel of klooster. Daaromheen bevonden zich kleine boerengemeenschappen. Bewoners van die gemeenschappen hadden allerlei verplichtingen aan de heer aan wie zij waren verbonden. De relatie tussen heer en boeren was georganiseerd in het zogeheten hofstelsel. Boeren waren meestal horigen, gebonden aan de grond, met een minimum aan rechten en met veel verplichtingen ten opzichte van de heer.